Zemsta

Zemsta

Aleksander Fredro

Najważniejsi bohaterowie "Zemsty"

Rejent Milczek

Właściciel górnej części zamku, wdowiec, samotnie wychowujący syna, Wacława. Rejent było to stanowisko w staropolskim sądownictwie, odpowiednik dzisiejszego notariusza. Jego ranga jest znacznie niższa niż Cześnika, dysponuje też znacznie mniejszym majątkiem i żyje skromniej od swego sąsiada.

Wacław Milczek

Syn Rejenta, zakochany w Klarze. Podczas studiów, udając księcia, nawiązał romans z Podstoliną, która była jeszcze wtedy mężatką.

Cześnik Maciej Raptusiewicz

Właściciel dolnego zamku, stryj i opiekun Klary Raptusiewiczówny. Cześnik jest starym kawalerem, ale zaczyna myśleć o ożenku. Waha się pomiędzy swoją podopieczną Klarą a Podstoliną, o której rękę ostatecznie postanawia się starać. Raptusiewicz wydaje się być bogatym człowiekiem, ale w końcu okazuje się, że jedynie zarządza majątkiem Klary do momentu jej zamążpójścia.

Klara Raptusiewiczówna

Bratanica Cześnika, przebywająca pod jego opieką po śmierci rodziców. Z wzajemnością zakochana w Wacławie. Jak się okazuje pod koniec "Zemsty", Klara jest właścicielką dolnego zamku, a Cześnik jedynie zarządza jej majątkiem.

Podstolina Hanna Czepiersińska

Podstolina jest wdową po trzech mężach, podczas trwania akcji "Zemsty" gości w domu Cześnika, który postanawia się z nią ożenić głównie ze względu na jej majątek. Jak się okazuje pod koniec "Zemsty", Hanna wcale nie jest bogatą kobietą - również ona, podobnie jak Cześnik, zarządza tylko częścią majątku Klary.

Józef Papkin

Papkin jest zubożałym szlachcicem, cały jego majątek to ukochana szabla - Artemiza i angielska gitara. Papkin czerpie korzyści ze świadczenia różnych usług Cześnikowi.

Przebieg wydarzeń w "Zemście"

Akt pierwszy

Akt drugi

Akt trzeci

Akt czwarty

Akt pierwszy

Scena 1. Cześnik planuje małżeństwo; waha się między Klarą a Podstoliną, wreszcie decyduje się poprosić o rękę wdowy. Scena 2. Do zamku przybywa Papkin . Cześnik żąda, aby w jego imieniu oświadczył się Podstolinie. Scena 3. Papkin śpiewa, aby zwrócić na siebie uwagę Anny. Scena 4. Pojawia się Podstolina; wyraża zgodę na ślub z Cześnikiem. Scena 5. Rejent bez porozumienia z sąsiadem naprawia mur, dzielący obie części zamku. Wściekły Cześnik wysyła Papkina na czele pachołków, aby przepędzł murarzy. Scena 6. W ogrodowej altanie spotykają się Wacław i Klara. Zdesperowany młodzieniec proponuje dziewczynie wspólną ucieczkę i ślub bez pozwolenia opiekunów, jednak Klara się nie zgadza. Uważa, że to kompromitacja dla panny z dobrej rodziny.

Akt pierwszy

Scena 7. Ludzie Cześnika przepędzają robotników. Papkin tchórzliwie chowa się za ich plecami. Dochodzi do kłótni między sąsiadami, obserwującymi całą scenę; rozzłoszczony Cześnik grozi Rejentowi bronią. Scena 8. Do Papkina, wygłaszającego na pustym placu bohaterską przemowę, podchodzi Wacław. Przedstawia się jako komisarz Rejenta i prosi, aby Papkin zabrał go do swojej części zamku jako jeńca, ponieważ chce być bliżej Klary.

Akt drugi

Scena 1. Papkin przyprowadza Cześnikowi "jeńca" i przechwala się swoim "bohaterstwem". Wacław próbuje przekonać Cześnika do zgody z sąsiadem, jednak jego prośby nie odnoszą skutku - Cześnik każe mu wracać, skąd przyszedł. Scena 2. Wacław ujawnia Papkinowi swoją tożsamość i przekupuje go, aby pomógł mu pozostać w zamku. Scena 3. Pojawia się Klara, jest przerażona obecnością Wacława w domu jej stryja. Postanawia poprosić o pomoc Podstolinę, licząc na to, że narzeczony niczego jej nie odmówi. Scena 4. Monolog Wacława o nieodgadnionej naturze kobiety. Scena 5. Klara przyprowadza Podstolinę, która rozpoznaje w Wacławie swojego dawnego kochanka. Jest przekonana, że Wacław przybył do domu Cześnika wyłącznie dla niej, nie przyjmuje do wiadomości tłumaczeń Wacława, że ten romans był tylko młodzieńczym wybrykiem. Anna ukrywa Wacława w swoich komnatach.

Akt drugi

Scena 6. Komedia omyłek - Podstolina prosi Klarę, aby dochowała tajemnicy, wciąż pewna, że Wacław jest w zamku tylko dla niej. Klara śmieje się w duchu z naiwności Podstoliny, ale sama nie ma pojęcia o dawnym romansie ukochanego. Scena 7. Papkin w niezwykle romantyczny sposób wyznaje miłość Klarze. Ta - kpiąc z niego - każe mu udowodnić swoje uczucia, milcząc sześć miesięcy, poszcząc rok i sześć dni o chlebie i wodzie oraz przywożąc jej żywego krokodyla. Scena 8. Papkin wygłasza pełen zgrozy monolog na temat upodobań współczesnych panien. Scena 9. Cześnik, wciąż zirytowany próbą naprawy muru, wysyła Papkina do Rejenta z wyzwaniem na pojedynek. Papkin wykręca się, jak może, ponieważ boi się sąsiada, ale w końcu rusza do górnego zamku.

Akt trzeci

Scena 1. Rejent nakłania murarzy, przepędzonych przez służbę Cześnika, do składania fałszywych zeznań. Chce, aby potwierdzili, że zostali pobici. Nie zamierza im również płacić za nieukończoną pracę. Scena 2. Rozmowa Rejenta z Wacławem. Okazuje się, że ojciec wie o spotkaniach Wacława z Klarą. Nie zamierza jednak przejmować się uczuciami syna i podjął już decyzję o jego ślubie z Podstoliną. Spisał z nią umowę, na mocy której, jeśli któraś strona się wycofa, musi zapłacić sto tysięcy. Scena 3. Rejent zastanawia się, co mogło skłonić Podstolinę do zaręczyn z Cześnikiem. Z satysfakcją myśli o tym, jak zdrada narzeczonej zrani znienawidzonego sąsiada. Scena 4. Przychodzi Papkin z wyzwaniem; początkowo jest przestraszony, ale, widząc grzeczność gospodarza, zaczyna się zachowywać coraz bardziej arogancko. Rejent częstuje Papkina winem. Scena 5. Do Rejenta przychodzi Podstolina, zdecydowana poślubić Wacława. Rejent pisze list do Cześnika, w którym informuje go o ślubie swego syna z jego narzeczoną.

Akt trzeci

Scena 6. Papkin bezskutecznie próbuje przekonać Podstolinę, aby wróciła z nim do domu Cześnika. Scena 7. Rejent wręcza Papkinowi list do Cześnika i każe swoim służącym zrzucić go ze schodów.

Akt czwarty

Scena 1. W zamku Cześnika trwają przygotowania do ślubu i wesela. Scena 2. Przychodzi Papkin i opowiada o wizycie u Rejenta. Kiedy mówi Cześnikowi, że sąsiad poczęstował go winem, ten stwierdza żartem, że pewnie było ono zatrute. Wreszcie Papkin wręcza Cześnikowi list od Rejenta. Po przeczytaniu pisma Raptusiewicz wpada we wściekłość. Scena 3. i 4. Papkin użala się służącemu Dyndalskiemu na swój los, po czym postanawia spisać testament. Scena 5. Cześnik, aby zemścić się na Rejencie, postanawia zwabić Wacława do swojej części zamku i zmusić go do ślubu z Klarą. W tym celu dyktuje Dyndalskiemu list do Wacława, którego "autorką" ma być Klara. Jednak okazuje się, że ani Cześnik nie potrafi ułożyć listu, ani Dyndalski nie umie go napisać. Wreszcie Raptusiewicz decyduje, że wyśle do Wacława służącą z ustną prośbą "od Klary", aby przyszedł do niej pod nieobecność stryja.

Akt czwarty

Scena 6. Papkin czyta Klarze swój testament, z którego wynika, że jest posiadaczem szabli, gitary i... mnóstwa długów. Scena 7. Do Klary przybiega Wacław, zrozpaczony, że ojciec żąda od niego poślubienia Podstoliny. Scena 8. Nadchodzi Cześnik i, aby zemścić się na Rejencie, "zmusza" młodych, aby natychmiast wzięli ślub. Scena 9. i 10. Dyndalski narzeka na trudy służby u Cześnika, gdy pojawia się Rejent. Okazuje się, że czekał na miejscu wyznaczonym przez Cześnika na pojedynek, aż wreszcie przyszedł przypomnieć sąsiadowi o wyzwaniu. Dyndalski informuje go, że jego syn właśnie się ożenił. Scena 11. Cześnik wybiega z kaplicy, spiesząc się na pojedynek i staje oko w oko z Rejentem. Z satysfakcją informuje go o swojej zemście.

Akt czwarty

Scena 12. i 13. Wacław i Klara proszą opiekunów o pogodzenie się i błogosławieństwo. W tym momencie pojawia się Podstolina, która przyznaje, że chciała wyjść za mąż, aby nie zostać w nędzy, gdy odda Klarze należący do niej majątek. Jednak nie zostanie z niczym, bo otrzyma sto tysięcy od Rejenta za zerwanie zaręczyn przez Wacława. Klara deklaruje, że sama wypłaci Podstolinie te pieniądze, czym zjednuje sobie Rejenta. Cześnik i Rejent podają sobie ręce na znak zgody.

"Zgoda! Zgoda! Tak jest, zgoda, A Bóg wtedy rękę poda".

Kto to mówi

Sprawdź, jak dobrze znasz "Zemstę". Kto wypowiada poniższe słowa? Do kogo? Dlaczego? W jakich okolicznościach?

"Dobrą żoną pewnie będzie - Co za czynsze! - To kobieta!... Trzy folwarki!"

"Wszak mówiłam - albo koty, Albo Papkin nam się zjawił".

"Ach! co widzę, tu śniadanie".

"Widzieć ciebie jedną chwilę, Potem spędzić godzin tyle Bez twych oczu, twego głosu - I mam chwalić hojność losu?"

"Mur naprawia! Mur graniczny, trzech murarzy! On rozkazał! On się waży!"

Kto to mówi

Sprawdź, jak dobrze znasz "Zemstę". Kto wypowiada poniższe słowa? Do kogo? Dlaczego? W jakich okolicznościach?

"Zapłakałam zrazu rzewnie: Nie mieć męża mocno boli".

"Pójdziesz wyzwać, mocium panie; Circa quartam niech mi stanie U trzech kopców w Czarnym Lesie".

"Jeśli nie chcesz mojej zguby, Krrokodyla daj mi luby!"

"Ja z nim w zgodzie? - Mocium panie, Wprzódy słońce w miejscu stanie! Wprzódy w morzu wyschnie woda, Nim tu u nas będzie zgoda!"

"Przed godziną z trwogi mdleje, Za godzinę - wzorem męstwa".

Kto to mówi

Sprawdź, jak dobrze znasz "Zemstę". Kto wypowiada poniższe słowa? Do kogo? Dlaczego? W jakich okolicznościach?

"Innej waści trzeba żony;I, serdeńko, będzie inna".

"Mój majstruniu, mówcie śmiało, Opiszemy sprawę całą; (...) Że was bito, wszyscy wiemy".

"Istna lura, panie bracie, Cóż, lepszego tu nie macie?"

"Pozwól spytać, panie drogi, Gdyż nieznana mi przyczyna, Co w nikczemne moje progiMarsowego wiedzie syna?"

"Nie straciłam na namyśle Niepotrzebnym czasu wiele - Bo ja rzadko kiedy myślę, Alem za to chyża w dziele".

Kto to mówi

Sprawdź, jak dobrze znasz "Zemstę". Kto wypowiada poniższe słowa? Do kogo? Dlaczego? W jakich okolicznościach?

"Bardzo proszę, mocium panie, Mocium panie, me wezwanie, Mocium panie, wziąć w sposobie,Mocium..."

"Tobie żonka jakby nimfa, Podstolinie grochowianka, Rejentowi tęga fimfa, A mnie zemsta doskonała - "

"Nie wódź mnie na pokuszenie, Ojców moich wielki Boże! Wszak gdy wstąpił w progi moje, Włos mu z głowy spaść nie może".

"Tu coś boli. - Oj! aj! piecze - Ach, to wino! takie męty! O zbrodniarzu! O przeklęty!Taką piękną niszczysz różę!"

"Zemsta", komedia napisana w XIX wieku, może być trudna w odbiorze dla współczesnego młodego czytelnika. Ma na to wpływ zarówno słownictwo, jak i sam rodzaj literacki - czytając dramat, musimy wyobrazić sobie miejsce akcji, wygląd postaci oraz ich zachowanie. Dlatego warto obejrzeć film Andrzeja Wajdy, będący wierną adaptacją utworu Fredry.