Dusiołek

Temat: Dlaczego Bajdała kłóci się z Bogiem?- "Dusiołek" Bolesława Leśmiana

Poznaj autora

Bolesław Leśmian

(1877–1937) – poeta i prozaik. Jego wiersze są dziś równie często czytane, jak i słuchane. Po teksty Leśmiana sięgają bowiem aktorzy i śpiewają je do muzyki znanych kompozytorów. Urodzony w Warszawie. Gimnazjum i studia prawnicze ukończył w Kijowie. W 1901 roku zamieszkał w Warszawie, lecz – wzorem niemal wszystkich ówczesnych poetów – zwiedził też Europę, w tym Paryż. Do wczesnych utworów Leśmiana należą zbiory baśni Klechdy sezamowe i Przygody Sindbada Żeglarza, napisane na podstawie legend wschodnich. Zakochany w przyrodzie, słowiańskich mitach i ludowości, stworzył z nich osobny, niezwykły świat swoich wierszy. W jego poezji nie ma historii, polityki, myśli o społeczeństwie i narodzie. Jest duchowość, uczucie, fantastyka. Do dziś erotyki (wiersze miłosne) Leśmiana z cyklu W malinowym chruśniaku wywierają wielkie wrażenie na słuchaczach i czytelnikach. W latach trzydziestych poeta, utrzymujący się z pracy notariusza, został oszukany przez pomocnika, który zagarnął wielkie sumy pieniędzy. Dzięki pomocy finansowej przyjaciół Leśmian uniknął procesu, ale długi spłacał do końca życia. Te przejścia przyczyniły się do śmiertelnego ataku serca artysty.

Skąd bierze się zainteresowanie ludzi potworami, zmorami itp.? Co jest źródłem takich wierzeń?

Bolesław Leśmian "Dusiołek: Szedł po świecie Bajdała[1], [1] ktoś, kto opowiada bajki Co go wiosna zagrzała, — Oprócz siebie — wiódł szkapę, oprócz szkapy — wołu, Tyleż tędy, co wszędy[2], szedł z nimi pospołu. [2 tu i ówdzie. Zachciało się Bajdale Przespać upał w upale, Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem, Czy dogodna dla karku — spróbował obcasem. Poległ cielska tobołem Między szkapą a wołem, Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął I ziewnął w niebogłosy i splunął i zasnął. Nie wiadomo dziś wcale, Co się śniło Bajdale? Lecz wiadomo, że, szpecąc przystojność[3]przestworza, [3] piękno. Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek[4] z łoża. [4] półbabek — podstarzała kobieta Pysk miał z żabia ślimaczy, — (Że też taki żyć raczy!) — A zad tyli[5], co kwoka, kiedy znosi jajo. [5] tutaj: tak duży Milcz, gębo nieposłuszna, bo dziewki wyłają [6]! [6] przywołają to do porządku przy pomocy słów Ogon miał ci z rzemyka, Podogonie zaś z łyka. Siadł Bajdale na piersi, jak ten kruk na snopie, — Póty dusił i dusił, aż coś warkło w chłopie! Warkło, trzasło, spotniało! Coć się stało, Bajdało? Dmucha w wąsy ze zgrozy, jękiem złemu przeczy, — Słuchajta, wszystkie wierzby, jak chłop przez sen beczy! Sterał we śnie Bajdała Pół duszy i pół ciała, Lecz po prawdzie nie długo ze zmorą marudził, — Wyparskał ją nozdrzami, zmarszczył się i zbudził. Rzekł Bajdała do szkapy: Czemu zwieszasz swe chrapy? Trzebać było kopytem Dusiołka przetrącić, Zanim zdążył mój spokój w całym polu zmącić! Rzekł Bajdała do wołu: Czemuś skąpił mozołu? Trzebać było rogami Dusiołka postronić, Gdy chciał na mnie swej duszy paskudę wyłonić! Rzekł Bajdała do Boga: O, rety — olaboga! Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka, Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka? Bolesław Leśmian "Dusiołek: Szedł po świecie Bajdała[1], [1] ktoś, kto opowiada bajki Co go wiosna zagrzała, — Oprócz siebie — wiódł szkapę, oprócz szkapy — wołu, Tyleż tędy, co wszędy[2], szedł z nimi pospołu. [2 tu i ówdzie. Zachciało się Bajdale Przespać upał w upale, Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem, Czy dogodna dla karku — spróbował obcasem. Poległ cielska tobołem Między szkapą a wołem, Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął I ziewnął w niebogłosy i splunął i zasnął. Nie wiadomo dziś wcale, Co się śniło Bajdale? Lecz wiadomo, że, szpecąc przystojność[3]przestworza, [3] piękno. Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek[4] z łoża. [4] półbabek — podstarzała kobieta Pysk miał z żabia ślimaczy, — (Że też taki żyć raczy!) — A zad tyli[5], co kwoka, kiedy znosi jajo. [5] tutaj: tak duży Milcz, gębo nieposłuszna, bo dziewki wyłają [6]! [6] przywołają to do porządku przy pomocy słów Ogon miał ci z rzemyka, Podogonie zaś z łyka. Siadł Bajdale na piersi, jak ten kruk na snopie, — Póty dusił i dusił, aż coś warkło w chłopie! Warkło, trzasło, spotniało! Coć się stało, Bajdało? Dmucha w wąsy ze zgrozy, jękiem złemu przeczy, — Słuchajta, wszystkie wierzby, jak chłop przez sen beczy! Sterał we śnie Bajdała Pół duszy i pół ciała, Lecz po prawdzie nie długo ze zmorą marudził, — Wyparskał ją nozdrzami, zmarszczył się i zbudził. Rzekł Bajdała do szkapy: Czemu zwieszasz swe chrapy? Trzebać było kopytem Dusiołka przetrącić, Zanim zdążył mój spokój w całym polu zmącić! Rzekł Bajdała do wołu: Czemuś skąpił mozołu? Trzebać było rogami Dusiołka postronić, Gdy chciał na mnie swej duszy paskudę wyłonić! Rzekł Bajdała do Boga: O, rety — olaboga! Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka, Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?

Ogon miał ci z rzemyka, Podogonie zaś z łyka. Siadł Bajdale na piersi, jak ten kruk na snopie – Póty dusił i dusił, aż coś warkło w chłopie! Warkło, trzasło, spotniało! Coć się stało, Bajdało? Dmucha w wąsy ze zgrozy, jękiem złemu przeczy – Słuchajta, wszystkie wierzby, jak chłop przez sen beczy! Sterał we śnie Bajdała Pół duszy i pół ciała, Lecz po prawdzie niedługo ze zmorą marudził – Wyparskał ją nozdrzami, zmarszczył się i zbudził. Rzekł Bajdała do szkapy: Czemu zwieszasz swe chrapy? Trzeba było kopytem Dusiołka przetrącić, Zanim zdążył mój spokój w całym polu zmącić! Rzekł Bajdała do wołu: Czemuś skąpił mozołu? Trzeba było rogami Dusiołka postronić, Gdy chciał na mnie swej duszy paskudę wyłonić! Rzekł Bajdała do Boga: O, rety – olaboga! Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka? Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?

Bolesław Leśmian "Dusiołek" Szedł po świecie Bajdała, Co go wiosna zagrzała – Oprócz siebie – wiódł szkapę, oprócz szkapy – wołu, Tyleż tędy, co wszędy, szedł z nimi pospołu. Zachciało się Bajdale Przespać upał w upale, Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem, Czy dogodna dla karku – spróbował obcasem. Poległ cielska tobołem Między szkapą a wołem, Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął I ziewnął wniebogłosy i splunął i zasnął. Nie wiadomo dziś wcale, Co się śniło Bajdale? Lecz wiadomo, że szpecąc przystojność przestworza, Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek z łoża. Pysk miał z żabia ślimaczy – (Że też taki żyć raczy!) – A zad tyli, co kwoka, kiedy znosi jajo. Milcz, gębo nieposłuszna, bo dziewki wyłają!

Bajdała

Dusiołek

Znaczące imię – bajarz. Postać realistyczna, chłop, włóczęga, podróżuje z koniem i wołem, leniwy, niezbyt wytworny (wąsy, cielsko, jęzor, ziewanie, splunięcie, język: o rety, olaboga), dusiołek dręczy go tak mocno, że aż krzyczy przez sen; za swoje nieszczęście obwinia cały świat, ma też pretensje do Boga.

Znacząca nazwa – ten, kto dusi – postać fantastyczna, potwór, zmora czająca się w rowach, szpetny – pysk z żabia ślimaczy, zad tyli, co kwoka, kiedy znosi jajo, ogon z rzemyka, podogonie – z łyka, pozwala się wyparskać nozdrzami, posiada duszy paskudę, siada na piersi i dusi.

VS

1. Dlaczego Bajdała czyni Bogu wyrzuty? 2. Jak można symbolicznie odczytać postać Dusiołka?

GATUNEK?? Ballada – wierszowana opowieść o niezwykłych, dziwnych, często fantastycznych zdarzeniach. Odznacza się nastrojem tajemniczości i grozy, choć zdarzają się utwory o treści żartobliwej. Ballada często wyrasta z twórczości ludowej. Tematy czerpie z baśni, legend oraz wierzeń.

Czy narrator należy do świata przedstawionego, czy jest usytuowany poza nim? Kim może być? (Spróbuj określić jego pochodzenie, wiek, język).

Komu narrator opowiada historię Bajdały?

DLACZEGO BALLADA? Leśmian sięgnął w tym utworze po gatunek literacki mający swoje korzenie w romantyzmie. Wybrał balladę, ponieważ najbardziej nadawała się do opisania przygody Bajdały. Był konsekwentny w tym wyborze: Dusiołek spełnia wszelkie formalne wymogi gatunku, zarówno kompozycyjne, jak i stylistyczne

Elementy epiki

Elementy dramatu

Elementy liryki

Zadanie domowe

Uzupełnij poniższą tabelę i przepisz do zeszytu.