DS1

Test do badań nad dojrzałością szkolną (DS1)

Badania nad dojrzałością szkolną prowadzone pod kierunkiem B. Wilgockiej-Okoń.

W latach 1969–1970 podjęto w Polsce badania nad dojrzałością szkolną prowadzone pod kierunkiem B. Wilgockiej-Okoń. Badania były inspirowane propozycją obniżenia obowiązku szkolnego do lat sześciu. W badaniach skoncentrowano się na określeniu dojrzałości szkolnej dzieci polskich i na wyjaśnieniu zależności miedzy dojrzałością szkolną a warunkami życia dzieci w ich środowisku rodzinnym. Określano umiejętności dzieci potrzebne do uczenia się arytmetyki, rozumienia otaczającego świata i współdziałania oraz współżycia w gromadzie.

Gotowość szkolna, dojrzałość szkolna

Gotowość szkolną współcześnie rozpatruje się jako proces i efekt współdziałania aktywności dziecka i aktywności dorosłych tworzących warunki do uczenia się, jako efekt interakcji, „współgry” właściwości dziecka i właściwości szkoły. W Polsce coraz częściej stosuje się terminu gotowości szkolnej, dla określenia gotowości nie tylko do szkoły, lecz również do uczenia się.

Dojrzałość szkolną traktuje się współcześnie nie tylko jaką zależną od wewnętrznych procesów dojrzewania, lecz jako współmierne do wspierających dziecko lub hamujących wspływów środowiska oraz – łączenie – jako wynik interakcji między zdatnym do szkoły dzieckiem a środowiskiem rodzinnym i wychowaniem przedszkolnym. Na dojrzałość szkolną składa się całokształt rozwoju fizycznego, społecznego i poznawczego, który czyni dzieci wrażliwymi i podatnymi na nauczanie i wychowanie.

Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko

• Istnieje wyraźna zależność gotowości szkolnej od środowiska.
• Nie wiek decyduje o dojrzałości szkolnej, lecz środowisko uwarunkowuje możliwości rozwojowe dziecka wstępującego do szkoły.

Zadania testowe i ich charakter

Główne założenia dotyczące budowy testu do badań nad dojrzałością, wynikały z analizy sytuacji dziecka rozpoczynającego naukę.

• Aby dziecko mogło opanować naukę czytania i pisania, musi posiadać niezbędną umiejętność porównywania, różnicowania, rozpoznawania i odtwarzania prostych znaków graficznych oraz odpowiednią sprawność motoryczną
• Do uczenia się arytmetyki potrzebna jest mu znajomość pojęcia zbiorów i relacji między nimi
• Ważne jest również rozumienie otaczającego świata oraz umiejętność myślenia krytycznego i przyczynowo-skutkowego.
• Nauka dziecka odbywa się w grupie rówieśników, więc wymaga się od dziecka umiejętności współdziałania i współżycia w grupie
• Obok rozwoju intelektualnego i społecznego dzieci muszą osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju biologicznego (odpowiedni stan zdrowia, rozwój sił fizycznych, sprawności motorycznych i koordynacji ruchów)

W przypadku DS1 zadania w nim umieszczone badają rozwój intelektualny, a w szczególności myślenie operacyjne, rozwój sprawności percepcyjno-motorycznych, umiejętność posługiwania się elementarnymi pojęciami matematycznymi oraz rozumowanie. Można w nich wyodrębnić cztery grupy:

• Porównywanie przedmiotów i znaków graficznych o różnym stopniu zróżnicowania zarówno ogólnego wyglądu jak poszczególnych elementów.
• Wyodrębnianie części z całości oraz łączenie elementów w całości, czyli dokonywanie analizy i syntezy przedmiotów konkretnych, znaków graficznych i figur geometrycznych.
• Ujmowanie ilości, pojmowanie zbiorów, rozumienie mocy zbiorów, czyli umiejętności posługiwania się elementarnymi pojęciami matematycznymi.
• Rozumowanie oparte na sądach analitycznych, uwzględniające logiczne następstwo zdarzeń.

Test DS1 ma za zadanie określić aktualny poziom rozwoju dziecka, nie bada jednak niektórych składników również niezbędnych do nauki czytania i pisania, a mianowicie nastawienia i motywacji, rozwoju mowy i języka, świadomości językowej i świadomości pisma.

Struktura testu dojrzałości szkolnej (DS1)

Karta informacji o badanym

Wypełnia się ją na początku badań indywidualnych - na podstawie rozmowy z dzieckiem oraz wyników badania lekarskiego. Jeśli zajdzie taka potrzeba niekóre punkty karty można uzupełnić na podstawie wywiadu z rodzicami. Zawiera takie informacje jak dane na temat rodziców (wykształcenie, zawód), warunków domowych dziecka, stanu zdrowia dziecka.

Kwestionariusz do obserwacji zachowania się dziecka podczas badania

Przedmiotem obserwacji jest: stosunek dzieci do poleceń i zadań (wypełnianie poleceń, rozumienie zadań, wytrwałość w pracy, koncentracja uwagi), samodzielność (samoobsługa, wykonywanie zadań bez niczyjej pomocy), współżycie i współdziałanie w grupie rówieśniczej (rozstawanie się dziecka z opiekunem, sposób dołączania do grupy rówieśników, kontaktowanie się z kolegami). Każdy z wymienionych sposobów zachowania oceniany jest z pomocą tzrystopniowej skali.

Badania zbiorowe

Zadanie wprowadzające. Zadania 1- 4 - porównywanie i różnicowanie przedmiotów. Zadania 5-7 - porównywanie w celu zaklysyfikowania przedmiotów do pewnej kategorii.

Badania zbiorowe

Zadania 8-12 - porównywanie i różnicowanie przedmiotów w celu zidentyfikowania jednego z elementów zbioru z elementem umieszczonym w kółku.

Badania zbiorowe

Zadania 13-21 - sprawdzają przebieg procesów analizy i syntezy oraz motoryki i związaną z nimi umiejętność odwzorowywania. Proces odwzorowywania składa się z kilku czynności: wyodrębnienie poszczególnych elementów znaku, połączenie ich ponownie w jedną całość, wreszczie odtworzenie znaku graficznego. Aby poprawnie odwzorować przedmiot, obok umiejętności prawidłowego spostrzegania, niezbędny jest również określony stopień rozowju ruchów.

Badania zbiorowe

Zadania 22-24 - badają umiejętność analizy i syntezy wzrokowej. Wśród wielu elementów składających się na jakąś prostą figurę dziecko ma skeślić te elementy, które byłyby potrzebne do zbudowania danego na rysunku przedmiotu.

Badania zbiorowe

Zadanie 25 - wymaga znajomości pojęcia "więcej". Zadania 26-29 wymagają od dzieci ujmowania ilości w zakresie 5 oraz dzielnia na dwie równe części. Zadania 30-33 polegają na porównywaniu dwu zbiorów równo- lub różnolicznych.

Badania indywidualne

Pierwsza grupa zadań 34-40 bada rozumowanie krytyczne oparte na płaszczyźnie percepcyjnej i symbolicznej. Dziecko ma wykryć nieprawidłowość w rysunkowym przedstawieniu znanego mu przedmiotu. Zadanie 41 ma za zadanie sprawdzić, czy dziecko ma pojęcie liczby niezależnej od układu.

Badania indywidualne

Zadania 42-44 badają myślenie przyczynowo-skutkowe dzieci. Są to historyjki obrazkowe, składające się z trzech, czterech i pięciu obrazków. Zadaniem dziecka jest ułożenie ich według kolejności wydarzeń. Pod koniec badań indywidualnych poleca się, aby dziecko opowiedziało o tym co widziało na obrazkach, może wybrać dowolną historyjkę. Opowiadanie dziecka nie podlega punktowaniu, ma ono zorientować badającego jaki jest zasób słownictwa dziecka, jakie są jego możliwości swobodnego wypowiadania się oraz czy dziecko nie posiada wady wymowy.

Przełożenie koncepcji Piageta na język szkoły - złote zasady

1. Respektowanie znaczenia gotowości szkolnej dziecka.
2. Motywacja do aktywności poznawczej. Dotyczy takiego doboru treści, by wykraczały poza poziom posiadanej wiedzy i stanowiły zakłócenie równowagi struktur poznawczych, a zarazem były na tyle znane, żeby dały się zasymilować.
3. Dostosowywanie się do poziomu dziecka jest możliwe wtedy, gdy ten poziom znamy.
4. Kształcenie powinno być oparte na naturalnej ciekawości dziecka i poznawaniu przezeń świata poprzez działanie.