5

Związki wyrazowe

Na początek...

Dobierz wyrazy w pary w taki sposób, aby tworzyły sensowną całość.

Twoje rozwiązanie

aktor

nagrodę

do Wrocławia

czekamy

wylosował

dekoracje

wspaniałe

telewizyjny

zabawny

w kolejce

zgubiłam

bilet

powieść

obyczajowa

portfel

drogi

wycieczka

dialog

Sprawdź

Przypomnij sobie...

Wyrazy w zdaniach tworzą związki. Podstawowym związkiem w zdaniu jest związek główny, czyli podmiot z orzeczeniem. Pozostałe wyrazy tworzą związki poboczne. PRZYKŁAD Moja ciocia kupiła nowe buty. Związek główny: ciocia co zrobiła? kupiła Związki poboczne: moja ciocia, kupiła buty, nowe buty

Przypomnij sobie...

W każdym związku pobocznym występuje wyraz nadrzędny, czyli określany oraz wyraz podrzędny, czyli okreslający.

czyja?

ciocia

moja

wyrazy nadrzędne

wyrazy podrzędne

co?

kupiła

buty

jakie?

nowe

buty

Wyrazy w zdaniu tworzą trzy rodzaje związków:

1. związek zgody

2. związek rządu

3. związek przynależności

Związek zgody

Związek zgody to związek wyrazów zgodnych ze sobą pod względem formy gramatycznej (zgodność pod względem przypadka, liczby i rodzaju)

W związku zgody występuje najczęściej:

• rzeczownik z przymiotnikiem

• czasownik i rzeczownik tworzące związek główny

Związek rządu

Związek rządu to związek, w którym człon nadrzędny wymaga od wyrazu podrzędnego określonej formy przypadka

W związku zgody występuje najczęściej:

• czasownik z rzeczownikiem lub wyrażeniem przyimkowym

• rzeczownik z rzeczownikiem

Związek przynależności

Związek przynależności to związek, w którym człon podrzędny łączy się z nadrzędnym tylko pod względem znaczenia

W związku zgody występuje najczęściej:

• czasownik z przysłówkiem

Związek przynależności

Związek przynależności to związek, w którym człon podrzędny łączy się z nadrzędnym tylko pod względem znaczenia

W związku zgody występuje najczęściej:

• czasownik z przysłówkiem

Czas na ćwiczenia...

Określ formę gramatyczną wyrazów odmiennych. Wskaż wyraz podrzędny w każdym związku

• wiśniowy sad
• o wiśniowym zapachu
• bez wiśniowego koloru

Sprawdź - kliknij na zdjęcie

Czas na ćwiczenia...

Określ formę gramatyczną wyrazów odmiennych. Wskaż wyraz podrzędny w każdym związku

• kaczeńce zakwitają
• kijanki się przeobrażają
• wiosna nadeszła

Sprawdź - kliknij na zdjęcie

Czas na ćwiczenia...

Określ formę gramatyczną wyrazów odmiennych. Wskaż wyraz podrzędny w każdym związku

• leszczynowe bazie
• na leszczynowych gałązkach
• w leszczynowym zagajniku

Sprawdź - kliknij na zdjęcie

Czas na ćwiczenia...

W podanych zdaniach wskaż podmiot i orzeczenie. Powiedz, w jakim rodzaju i w jakiej liczbie występują wyrazy tworzące związek główny.

• Drzewa przypominały o powtarzającym się cyklu życia i śmierci.
• Celtowie nazywali jarzębinę Panią Góry, drzewem życia.
• Jaskrawoczerwony kolor owoców jarzębiny odstraszał złe moce.
• Poganie uważali cisy za drzewa związane z zaświatami.
• Owoce tych drzew mogły być lekarstwem lub trucizną.

Wykorzystać wiedzę – ćwiczenia utrwalające

Powiedz, jakimi przymiotnikami utworzonymi od nazw zwierząt należy uzupełnić poniższe związki zgody. Wyjaśnij znaczenie tych wyrażeń.

łabędzi

• apetyt
• łączka
• łzy
• pazur
• skok
• śpiew
• targ
• zdrowie

krokodyle

końskie

lwi

ośla

pchli

wilczy

żabi

Wykorzystać wiedzę – ćwiczenia utrwalające

Wskaż związki rządu w podanych zestawach, a dowiesz się, z czym są kojarzone przedstawione owoce.

Wykorzystać wiedzę – ćwiczenia utrwalające

Uzupełnij zdania wyrazami z ramki. Powiedz, z jakimi częściami mowy się łączą i jaki typ związku tworzą.

.....kruki są uważane za ptaki złowróżbne, wieszczące nieszczęścia i chorobę. Chrześcijanie ..... kojarzyli węża z grzechem. Skrzydła motyla na obrazach ..... oznaczały przemijanie czasu. ..... znak żółwia na murach miał zachęcać do oporu. Wiązano go z hasłem: „Pracuj ..... ”.

od wieków; zawsze; zazwyczaj; podczas okupacji; powoli

związek zgody

Ciemne chmury całkowicie opuściły niebo.

kto? co?

co robi?

związek zgody

co zrobiły?

chmury

opuściły

ciemne

całkowicie

niebo

jakie?

jaki?

związek zgody

jaka?

związek rządu

który?

czyj?

związek rządu

kogo?

co?

związek rządu

komu?

kim?

czym?

związek przynależności

jak?

gdzie?

związek przynależności

kiedy?

dokąd?

związek przynależności

skąd?

po co?

dlaczego?

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

PODMIOT

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

Słońce dobrze ogrzewa młode roślinki.

związek zgody

kto? co?

co robi?

związek zgody

co zrobiły?

roślinki

młode

słońce

dobrze

ogrzewa

jakie?

jaki?

związek zgody

jaka?

związek rządu

który?

czyj?

związek rządu

kogo?

co?

związek rządu

komu?

kim?

czym?

związek przynależności

jak?

gdzie?

związek przynależności

kiedy?

dokąd?

związek przynależności

skąd?

po co?

dlaczego?

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

PODMIOT

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

OKOLICZNIK

PRZYDAWKA

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

Kolorowe kwiaty niedługo pokryją grządki.

związek zgody

kto? co?

co robi?

związek zgody

co zrobiły?

niedługo

grządki

pokryją

kolorowe

kwiaty

jakie?

jaki?

związek zgody

jaka?

związek rządu

który?

czyj?

związek rządu

kogo?

co?

związek rządu

komu?

kim?

czym?

związek przynależności

jak?

gdzie?

związek przynależności

kiedy?

dokąd?

związek przynależności

skąd?

po co?

dlaczego?

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

PODMIOT

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

OKOLICZNIK

PRZYDAWKA

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

Uczniowie omawiali dzisiaj ciekawą lekturę.

związek zgody

kto? co?

co robili?

związek zgody

co zrobiły?

lekturę

ciekawą

uczniowie

omawiali

dzisiaj

jakie?

jaki?

związek zgody

jaką?

związek rządu

który?

czyj?

związek rządu

kogo?

co?

związek rządu

komu?

kim?

czym?

związek przynależności

jak?

gdzie?

związek przynależności

kiedy?

dokąd?

związek przynależności

skąd?

po co?

dlaczego?

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

PODMIOT

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

OKOLICZNIK

PRZYDAWKA

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

Koleżanki uważnie szukały trafnych cytatów.

związek zgody

kto? co?

co robi?

związek zgody

co zrobiły?

trafnych

cytatów

koleżanki

uważnie

szukały

jakie?

jaki?

związek zgody

jaka?

związek rządu

który?

czego?

związek rządu

kogo?

co?

związek rządu

komu?

kim?

czym?

związek przynależności

jak?

gdzie?

związek przynależności

kiedy?

dokąd?

związek przynależności

skąd?

po co?

dlaczego?

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

PODMIOT

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

OKOLICZNIK

PRZYDAWKA

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

Chłopcy bezustannie marzyli o dalekich podróżach.

związek zgody

kto? co?

co robili?

związek zgody

co zrobiły?

dalekich

marzyli

bezustannie

chłopcy

o podróżach

jakie?

jakich?

związek zgody

jaka?

związek rządu

który?

czego?

związek rządu

kogo?

co?

związek rządu

komu?

kim?

czym?

związek przynależności

jak?

gdzie?

związek przynależności

kiedy?

dokąd?

związek przynależności

skąd?

po co?

dlaczego?

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

PODMIOT

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

OKOLICZNIK

PRZYDAWKA

PRZYDAWKA

DOPEŁNIENIE

Praca domowa

Opisz obraz Józefa Pankiewicza. Wypisz ze swojego tekstu przykłady różnych typów związków wyrazowych. Zanotuj, na jakie pytania odpowiadają wyrazy podrzędne.

Thank you