Dziady cz.II

"Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, co to będzie, co to będzie?..."

Adam Mickiewicz "Dziady" cz. II

1. Temat: "Są dziwy w niebie i na ziemi, o których nie śniło się naszym filozofom". Pochodzenie i znaczenie obrzędy dziadów.

Temat: O niezwykłych spotkaniach dwóch światów w II cz. "Dziadów"

2.Temat: Motyw winy i kary w dramacie Mickiewicza.

3.Temat: „Na świecie jeszcze, lecz już nie dla świata” - postać Widma w II cz. „Dziadów”.

4.Temat: "Dziady" jako dramat romantyczny.

Temat: "Są dziwy w niebie i na ziemi, o których nie śniło się naszym filozofom". Pochodzenie i znaczenie obrzędu dziadów.

Motto z II części "Dziadów" pochodzi z dramatu Williama Szekspira "Hamlet".

Subtitle

Motto zapowiada zatem , że będziemy świadkami niezwykłych wydarzeń wykraczających poza sferę ludzkiego pojmowania, skoro nawet tak mądrzy ludzie, jak filozofowie, nie mogą sobie tego wyobrazić.

Romantycy czerpali natchnienie do swoich dzieł między innymi z ludowej wyobraźni. To właśnie z nią wiąże się tradycja pogańskiego obrzędu – wywoływania duchów zmarłych. II część Dziadów Adama Mickiewicza jest swoistym rytuałem, z którym wiążą się zaklęcia, klątwy i wezwania. Z jednej strony nawiązuje on do tradycji świętej uczty (przygotowywania posiłków dla duchów zmarłych), z drugiej natomiast – rozmów, które prowadzono z duchami...

Jakie znaczenie ma słowo "dziady"?

Do którego z tych znaczeń odnosi się utwór Mickiewicza?

Podsumowanie Dziady to: - nazwa uroczystości poświęconej pamięci przodków - uroczystość ta wywodzi się z czasów pogańskich, popularna na terenie Litwy, Prus, Kurlandii - obchodzono go nawet kilka razy w roku - obrzęd ten polegał na gromadzeniu się rodziny zmarłego, wspominaniu go, modleniu, spożywaniu posiłku w jego intencji -w czasie tego obrzędu wywoływano także duchy zmarłych - w czasach Mickiewicza duchowieństwo zabroniło obchodzenia dziadów, bo był to obrzęd pogański; spotykano się potajemnie w kaplicach lub domach niedaleko cmentarza - wierzono, że pomoc żywych przyniesie ulgę w cierpieniu i ułatwi uzyskanie zbawienia.

Ciekawostki !!!1. Dziady to nazwa ludowego obrzędu pogańskiego, wywodzącego się z tradycji rytualnego poczęstunku. Dziady zwane były też ucztą kozła, a przewodniczył jej Guślarz. 2. W tradycji słowiańskiej (w zależności od regionu) święta zaduszne obchodzono nawet sześć razy do roku. Jesienne obrzędy o których pisze Mickiewicz były obchodzone nocą z 1 na 2 listopada , w wigilię Zaduszek, w starej cmentarnej kaplicy.

3. Celem obrzędu dziadów było ugoszczenie ducha, który w zamian za pomoc okazaną przez zgromadzenie , pozostawiał przestrogę i naukę moralną, z której mogli korzystać żyjący, aby zmienić swoje postepowanie. 4. Dusze karmiono kaszą, miodem, jajkami, kutią oraz częstowano ... wódką. Biesiady / uczty przygotowywano w domach, jak i na cmentarzach, przy grobach przodków oraz w przestrzeniach specjalnych - znaczących miejscach kultury, pod warunkiem uznania je za święte, przy kaplicach, które powstały czasami w miejscach kultury pogańskiego. 5. W niektórych regionach organizowano dla dusz także kąpiel i saunę. Specjalną funkcję przypisywano w obrzędzie żebrakom (dziadom), którzy w kontaktach z zaświatami byli jako „mediatorzy”.

We wschodniej Polsce, także na Białorusi i Ukrainie, obrzęd karmienia dusz na grobach zmarłych przetrwał do dziś.

W trakcie dziadów ucztowano przy grobach przodków

Dramat "Dziady" cz. II powstawał w latach 1821-1822 i został wydrukowany w II tomie "Poezji" w 1823 roku. Tytuł utworu nawiązuje do obrzędu pogańskiego obchodzonego na Litwie, w Kurlandii i Prusach. Obrzęd ten miał na celu wywoływanie dusz czyśćcowych. Wierzono, że pomoc żywych przyniesie ulgę w cierpieniu i ułatwi uzyskanie zbawienia.

Temat: O niezwykłych spotkaniach dwóch światów w II cz. "Dziadów"

Świat przedstawiony

- prawdopodobnie w czasach współczesnych Mickiewiczowi (I połowa XIX w.), odbywa się nocą z 1-go na 2-go listopada (Dzień Zaduszny), kończy się wczesnym rankiem .

Czas akcji

Miejsce akcji

- opuszczona kaplica. Pomieszczenie jest przyciemnione (całuny w oknach), drzwi zamknięte, a przybyli na obrzęd stają w kręgu wokół trumny.

Bohaterowie dramatu Jakie dwa światy spotykają się w utworze? Kto posiada umiejętności kontaktowania się ze światem pozaziemskim?

Świat pozaziemski - aniołki Józio i Rózia, dziewczyna Zosia, duch złego Pana, Widmo

Świat ziemski - gromada wiejska ze starcem

Guślarz

Elementy pogańskie i chrześcijańskie w "Dziadach" Obrzęd dziadów przedstawiony przez Adama Mickiewicza łączy w sobie elementy pogańskie i chrześcijańskie. Elementy pogańskie nie były mile widziane przez duchowieństwo, stąd obrządek dziadów odbywał się potajemnie, późną porą, w ustronnych miejscach, niedaleko cmentarza. Zastanówcie się, jakie elementy pogańskie, a jakie chrześcijańskie zostały ukazane w "Dziadach"?

Temat: Motyw winy i kary w dramacie Mickiewicza.

Problematyka moralna ???

W II części "Dziadów" Adam Mickiewicz ujął problem winy i kary zgodnie z wierzeniami ludowymi. W utworze pojawiają się początkowo trzy kategorie duchów. W zależności od ciążących na nich win, są to: duchy lekkie, pośrednie i ciężkie. Każda z przywołanych zjawisk przekazuje żyjącym jakąś naukę moralną. Kara, jaką ponoszą , została im przypisana przez autora, zgodnie z obowiązującymi przekonaniami. Mickiewicz nie odwołuje się do prawa kościelnego, ale do wierzeń prostych ludzi.

Jakie duchy pojawiły się w kaplicy? Co spowodowało pojawienie się poszczególnych duchów? Na co skarżą się poszczególne zjawy? Na czym polega ich wina? Jaką prośbę mają do zebranych w kaplicy ludzi? Po co pojawiają się w kaplicy Kruk i Sowa? Czy wszystkim duchom można było pomóc? Co duchy oferują zgromadzonym w kaplicy w zamian za pomoc ?

Symboliczne znaczenie darów, o które proszą zjawy

• ziarna gorczycy - symbol cierpienia, namiastka trosk, goryczy,
• woda i pszenica (chleb) - symbol podstawowego pożywienia, życia.
• przyciągnięcie do ziemi - poczucie realności życia, przeżywanie go z jego troskami i radościami.

Jak zostało ocenione życie ziemskie duchów? Co zasługiwało na karę?

• Ziemskie życie zmarłych zostało osądzone według surowych ludowych ocen moralnych. Winą jest nie tylko okrucieństwo wobec ludzi, lecz także dziecięce życie bez zmartwień i zabawa uczuciami innych osób.
• Z przestróg duchów (powtarzanych przez chór) wyłania się koncepcja, zgodnie z którą nie wystarczy żyć bezgrzesznie i mieć czyste sumienie - trzeba jeszcze podjąć ciężar zobowiązań, pracować i cierpieć. Na ziemi nie wolno krzywdzić nikogo, ale nie można też żyć w oderwaniu od ludzi, w świecie marzeń, bez pożytku dla innych. Trzeba doświadczyć wszystkiego, co ludzkie, i po ludzku traktować innych. Tylko wtedy osiągniemy pełnię człowieczeństwa?

Jakie jest przesłanie utworu?

Nie zasługuje na karę ten, kto: • pozna wszystkie przejawy życia, troskę, ból, gorycz, cierpienie, smutek, jak i radość, zadowolenie, szczęście, • chociaż w części poświęci życie potrzebującym pomocy, będzie przejawiał troskę o drugiego człowieku, uznawał godność ludzką, a dobro człowieka będzie traktować jako najwyższą wartość, • odwzajemni ludzkie uczucie, obdarzy kogoś miłością.

Zapisz w zeszycie !!!

Temat: „Na świecie jeszcze, lecz już nie dla świata” - postać Widma w II cz. „Dziadów”.

Upiór - Widmo

W II cz. Dziadów, kiedy to ceremonia dobiega koniec, Guślarz sypie mak i soczewicę w kąty kaplicy, aby uczcić wszystkie pozostałe duchy. Chór dostrzega tajemniczą, przerażającą postać, która w milczeniu podchodzi do jednej z wieśniaczek, nie reagując całkowicie na pytania Guślarza, który nie jest w stanie odpędzić tej zjawy zwyczajowym zaklęciem. Duch kroczy za dziewczyną. Chór trwożliwie pyta: Co to będzie, co to będzie?

Kim jest Widmo?

• Ostatnia zjawa jest widmem romantycznego kochanka. Jest to milcząca postać mężczyznyo bladej twarzy, ubranego w białą, żałobną koszulę, ze skrwawioną piersią.
• Według wierzeń ludowych, jedną z najcięższych zbrodni z punktu widzenia prawosławnych było samobójstwo . Człowiek, który popełnił samobójstwo, nie może dostać się do nieba. Jego odejście ze świata żywych nie jest jednak całkowite. Karą za grzech jest konieczność wracania na ziemię i ponowne przeżywanie tragedii, która doprowadziła do samobójstwa.

• Widmo, które pojawia się na obrzędach, nic nie mówi, patrzy za pasterką. Nie boi się święconej wody. Nie reaguje na żadne zaklęcia. Pasterka, która nosi żałobę, choć mąż i rodzina żyją, także nie wyjaśnia Guślarzowi związku z tajemniczą zjawą.
• Widmo burzy porządek dziadów. Nie wiadomo wiele o tej postaci. Dopiero gdy Guślarz poleca wyprowadzić pasterkę, zjawa opuszcza także kaplicę. Widmo nie przekazuje żadnej przestrogi, o nic nie prosi. Wnioski musimy wyciągnąć sami.

PO CZYM POZNAJEMY, ŻE JEST SAMOBÓJCĄ?

„Zwraca lice ku pasterce, Białe lice i obsłony, Jako śnieg po nowym roku. (...) Patrzcie, ach, patrzcie na serce! Jaka to pąsowa pręga, Tak jakby pąsowa wstęga Albo jak sznurkiem korale, Od piersi aż do nóg sięga. (…) Pokazał ręką na serce, Lecz nic nie mówi pasterce.”

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na jego temat, przeczytaj

Wiersz „Upiór” otwiera II część „Dziadów”. Tytułowy Upiór to powracający z zaświatów duch człowieka, który zmarł w młodym wieku, popełniając samobójstwo. Powodem tej dramatycznej decyzji była odrzucona miłość, cierpienia, jakie zaznał w życiu. Co roku wychodzi z grobu, powracając na terytorium jako Upiór .

Zadanie dla Ciebie!!!

Odpowiedz w zeszycie na pytania. Kiedy pojawia się upiór ? Jak wygląda ? Jak się zachowuje ? Kiedy opuszcza kaplicę ?

Temat: "Dziady" jako dramat romantyczny.

Dramat - to obok liryki i epiki, jeden z trzech rodzajów literackich obejmujący utwory przeznaczone do wystawienia na scenie.

Cechy dramatu: - podzielony na akty i sceny- brak narratora, to sami bohaterowie poprzez działanie i wypowiadane dialogi i monologi informują o przebiegu akcji.

- tekst dramatu składa się z: tekstu głównego (dialogi i monologi) i tekstu pobocznego (didaskalia, czyli wskazówki dotyczące wystawienia utworu na scenie).

Geneza dramatu

Dionizos

Starożytny dramat grecki wywodzi się ze świąt organizowanych ku czci Dionizosa – boga urodzajów i winnej latorośli. Podczas uroczystości na cześć boga śpiewano pieśni, zwane dytyrambami i tańczono. Wieśniacy przebierali się w skóry zwierzęce, aby przypominać towarzyszy dionizyjskiego pochodu – sylenów i satyrów. Dlatego właśnie chóry Dionizosa, śpiewające pieśni pod przewodnictwem kierownika chóru (koryfeusza), zostały nazwane chórami koźlimi, a ich pieśń – pieśnią kozła, czyli tragedią (od tragos – kozioł, ode – pieśń).

Dionizos

Święta Dionizosa obchodzono kilka razy do roku, do najbardziej znanych należały tzw. Dionizje Małe (Wiejskie) i Dionizje Wielkie (Miejskie), odprawiane w Atenach.Pieśni chóralne na cześć Dionizosa przechodziły stopniową ewolucję, aż w końcu przybrały formę znaną dzisiaj jako tragedia grecka.

Za wynalazcę tragedii uważa się Tespisa. Wyćwiczył on swoje chóry w śpiewaniu i woził je od wioski do wioski. Nowością było to, że do tańca i śpiewu wprowadził „opowiadacza” , który stał się pierwszym aktorem, prowadzącym dialog z chórem. Aktor ten zmieniał kostium i maskę, i wracał na scenę, przybierając różne role. Dalszym etapem w rozwoju tragedii było zrezygnowanie z przedstawiania losów jedynie Dionizosa, a sięgnięcie także do innych mitów. Spowodowało to rezygnację z chóru satyrów na rzecz chóru złożonego z innych osób – zależnie od tematyki tragedii.

Dalszy rozwój tragedii szedł w kierunku ograniczenia roli chóru i elementu opowiadającego na rzecz elementu dramatycznego, przenoszącego coraz więcej akcji na scenę. Coraz mniej się na scenie śpiewało, a coraz więcej odgrywało. Istotnym wydarzeniem w tym rozwoju było wprowadzenie przez Ajschylosa na scenę drugiego aktora. Trzeciego aktora wprowadził Sofokles. Na tym liczba aktorów na scenie greckiego teatru się ograniczyła. Z czasem tematyka bohatersko-mitologiczna wyparła z tragedii treść dionizyjską, publiczność domagała się jej jednak. Rozwiązano to w ten sposób, że do wystawianych trzech tragedii (trylogii), dodawano dramat satyrowy i tym samym tworzono tetralogię.

Ajschylos

Wóz Tespisa, którym jeżdził po wsiach i wystawiał dramaty

Sofokles

Wygląd teatru

Pierwsze greckie teatry znajdowały się pod gołym niebem, przeznaczone były dla dużej widowni. Budowano je wykorzystując warunki naturalne, na zboczach gór. Teatry były budowane z kamienia.

Teatr Dionizosa w Atenach

Aktor

W teatrze panowała wspaniała akustyka – ludzie w ostatnich rzędach słyszeli wszystko, co działo się na scenie. Aby mogli także wszystko widzieć, aktorzy ubierali się w charakterystyczny sposób – przywdziewali jaskrawe szaty i buty na koturnach, by byli bardziej widoczni. Kostiumy były długie, do ziemi, by zakrywały buty. Każda postać miała swoją maskę i perukę. Maska tragiczna lub komiczna określała charakter bohatera, pełniła też funkcję rezonatora. Peruki też miały swoje znaczenie: jasna to postać pozytywna, ciemna – negatywna, ruda – zdrajca, siwa – starzec. Tekst tragedii bądź komedii był śpiewany lub śpiewnie recytowany, chóry śpiewały i tańczyły. Chór był złożony z dwunastu, piętnastu osób. Aktorami mogli być tylko mężczyźni, role kobiece odgrywali młodzi chłopcy przed mutacją. Badacze do dziś spierają się, czy kobiety mogły w ogóle oglądać przedstawienia teatralne.

A tak jest zbudowana akcja w dramacie romantycznym

Cechy dramatu romantycznego

• Otwarta kompozycja utworu – zakończenie nie jest ani szczęśliwe, ani tragiczne. II część „Dziadów” nie została zakończona wyraźnym i oczywistym rozwiązaniem akcji.
• Wątki fantastyczne przeplatają się z realistycznymi – świat żywych przeplata się ze światem zmarłych.

• Ludowość – czyli odwołanie się do ludowych wierzeń, podań, baśni, a w tym konkretnym przypadku do ludowych zasad moralnych, że nie ma winy bez kary.
• Nastrój grozy i tajemniczości – obcowanie z duchami, cmentarna kaplica, noc.
• Epizodyczność akcji – akcja nie przypomina ciągu przyczynowo- skutkowego, luźna struktura kompozycyjna.

Dziękuję za uwagę

Utwór powstawał w czasie pobytu poety w Wilnie i w Kownie, dlatego określany bywa jako "Dziady" wileńsko-kowieńskie.