Poznawanie uczniów. Techniki i ich ograniczenia, kwestie etyczne. Sposoby funkcjonowania uczniów w klasie. Pozycja społeczna ucznia w klasie (techniki socjometryczne).
Wykonała: Anna Graeb
Poznanie- czym jest?
źródło
Poznawanie uczniów- ale po co?
- "Nauczyciel, który chce skutecznie organizować wychowanie i nauczanie, musi znać swoich uczniów.
- Musi mieć informacje dotyczące nie tylko ich cech psychicznych, ale także warunków ich życia, sytuacji rodzinnej i środowiska, które na nich wpływa.
- Niezbędna jest nauczycielowi również wiedza o właściwościach zespołu uczniowskiego, który oddano mu pod opiekę." (Janowski, 2002)
Poznawanie uczniów- ale po co?
Działanie rozpoznawcze nie jest tożsame z działaniem wychowawczym – lecz jest jakby jego przygotowaniem, uzupełnieniem, korygowaniem, a czasem też podsumowaniem.
Mieczysław Łobocki tak pisze w swojej książce: " Teoria wychowania w zarysie":
Poznawanie uczniów- ale po co?
Prof. Wincenty Okoń uważa, że poznanie ucznia przez nauczyciela jest nieodłączną cechą procesu dydaktyczno-wychowawczego, wymaga uwagi i koncentracji oraz niezbędnych umiejętności prowadzenia obserwacji zachowania się dziecka w czasie zajęć i w czasie wolnym. Wymaga umiejętności wnikliwego rozpatrywania indywidualnych przypadków zachowania się, które w gruncie rzeczy mają sens wychowawczy.
źródło
2 wymiary poznawania ucznia
W wymiarze teoretycznym: gromadzenie danych, jako podstawa do dalszego poznania. Konstruowanie modeli teoretycznych, które nie muszą w pełni odzwierciedlać rzeczywistości.
W wymiarze praktycznym: podporządkowane jest celom wychowawczym i dydaktycznym, jakie przyświecają nauczycielowi i uczniowi.
Poznawanie uczniów jest bowiem nie oddziaływaniem wychowawczym, a jedynie zbieraniem danych umożliwiających prowadzenie pracy wychowawczej opartej na racjonalnych podstawach. Jest to działanie, które pełni wobec procesu wychowania rolę służebną.
Diagnoza zjawiska, które budzi niepokój nauczyciela, np. pewne zachowania ucznia czy swoiste poglądy grupy.
Celem poznawania uczniów może być:
Stosunek uczniów do szkoły i jej wymagań,
Umożliwienie uczniom samopoznania. Pragniemy np., aby uczeń sam mógł dowiedzieć się czegoś o sobie, dostrzegając osiągane przez siebie rezultaty i mogąc je porównać z rezultatami uzyskiwanymi przez kolegów.
Cechy zespołu uczniowskiego. Wiedza na ten temat w żadnym razie nie jest sumą informacji na temat poszczególnych osób,
Zdobycie informacji o warunkach, w których będzie się odbywała działalność wychowawcza.
Pozaszkolną aktywność uczniów i całokształt wpływów społecznych, jakim oni podlegają poza klasą,
Określenie przeciętnej wartości zjawiska, np.: jakie zainteresowania są typowe u młodych ludzi w danym wieku?Jakie osoby bywają uważane przez uczniów za wzory godne naśladowania?
zależności pomiędzy własnymi działaniami jako nauczyciela a funkcjonowaniem uczniów
sprawdzenie skutków własnych oddziaływań
WŁAŚCIWOŚCI POSZCZEGÓLNYCH UCZNIÓW,
(Janowski, 1985)
Wiedza o wychowanku
Realizując cele dydaktyczne nauczyciel organizuje sobie dopływ informacji o skutkach nauczania – informacje te dotyczą tego, jak przebiega proces uczenia się danego ucznia.
Istnieje jeszcze inny rodzaj informacji, obejmujących tzw. efekty oddziaływania społeczno-emocjonalnego, albo inaczej: „skutki wychowawcze” w wąskim, ograniczonym tylko do spraw społeczno-emocjonalno-moralnych, tego słowa znaczeniu.
Inny rodzaj informacji odnosi się do tego, ile uczeń skorzystał z poszczególnych etapów procesu kształcenia.
Wiedza ta potrzebna jest nauczycielowi przy ocenie wyników i starań ucznia. Powyższe typy informacji zdobywane są w szkole za pomocą sprawdzianów wiadomości przeprowadzanych w formie odpytywania, klasówek, testów, itp.
Wiedza ta potrzebna jest głównie do wprowadzenia korekt w przebiegu procesu nauczania bądź w postępowaniu ucznia.
Wiedza o nich jest niezbędna do prowadzenia planowanej pracy wychowawczej.
Konsekwentne poznawanie
Etyczne aspekty warunków poznawania uczniów
Partnerstwo to dobrowolny, oparty na zasadzie równości i wzajemnym poszanowaniu godności stosunek społeczny co najmniej dwóch osób zmierzających do realizacji wspólnego zadania, celu lub idei. Nie mniej ważna jest atmosfera na zajęciach. Atmosfera bezpieczeństwa, życzliwości, braku przymusu, nacisku i krytyki pozwala na tworzenie porozumienia pomiędzy dzieckiem/uczniem, a otaczającym je światem. Dziecko, zarówno w przedszkolu, jak i w szkole musi mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa i wolności (wolność bycia sobą i wolność w wyrażaniu siebie), możliwości wyboru działań, planowania pracy, swobody w wyrażaniu ekspresji własnej i wewnętrznej motywacji.
Niezmiernie ważny jest problem wzajemnych interakcji nauczycieli i uczniów, ponieważ interakcje te warunkują efektywność procesu nauczania i wychowania. Czynnikami decydującymi o charakterze wzajemnych kontaktów są przede wszystkim cechy osobowościowe obu stron, a szczególnie nauczycieli oraz partnerskie podejście wychowanków.
Etyczne aspekty warunków poznawania uczniów
Przede wszystkim nie do pogodzenia z postulatami leżącymi u podstaw zdobywania informacji będą autokratyczne i surowe metody oparte na strachu, nieposzanowanie godności ucznia i jego praw do bycia partnerem w procesie wychowania.
W klimacie nienawiści do nauczyciela większość dostępnych technik zdobywania informacji staje się nieskuteczna; uczniowie będą udzielać informacji nieszczerych lub po prostu nie udzielą ich wcale. Pamiętać wobec tego należy, aby zapewnić każdemu wychowankowi przysługujące mu prawo do szacunku, do samostanowienia, prawo do wolności od nadmiernego lęku, od upokorzeń i bezwzględnego posłuszeństwa.
Nauczyciel-wychowawca musi pamiętać, że zebrane informacje mają służyć mu przede wszystkim do usprawniania i unowocześniania pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą, a nie do zaspokajania jego ciekawości. Gdyby służyły wyłącznie temu ostatniemu celowi, mogłoby wyrządzić więcej szkody niż pożytku.
Źródło
Umozliwienie przepływu informacji
Zdawanie sobie sprawy ze „szkolnego” dystansu
SZCZEROŚĆ
Zorientowanie się co kto widzi
Warunki skutecznego poznawania uczniów.
Rozumienie komunikatów niewerbalnych.
Empatia
Zaufanie ze strony uczniów.
Zjawiska utrudniające poznawanie uczniów
NAUCZYCIELSKIE WIDZENIE ŚWIATA – nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę, że często wykazuje tendencję do nauczycielskiego sposobu postrzegania młodego człowieka, bogactwo jego cech psychicznych i umysłowych sprowadzając do odpowiedzi na pytania: Czy dobrze się uczy?, Czy poprawnie się zachowuje? W skrajnych przypadkach nauczycielskiego widzenia ucznia może pojawić się „efekt aureoli” („efekt halo”), czyli wzajemne przenikanie się odpowiedzi na oba pytania – ktoś, kto źle się zachowuje, zaczyna być postrzegany także jako źle uczący się.
SYTUACJE OGRANICZAJĄCE MOŻLIWOŚĆI OBSERWOWANIA – kontakt nauczyciela z uczniami w klasie jest raczej dość ograniczony, tylko niektóre właściwości uczniów mogą się tu ujawnić, dlatego też, aby lepiej poznać uczniów należy wyjść poza klasę – nawet jeden dzień na wycieczce pozwoli zobaczyć ich z innej strony.
NADMIERNA WŁADZA NAD POROZUMIEWANIEM SIĘ W KLASIE – tylko nauczyciel ma prawo do wypowiadania komunikatów na temat wypowiedzi (tzw. meta komunikatów), panuje nad kolejnością wypowiedzi, określa, co ma być powiedziane, ma poza tym prawo przerywania, poprawiania
Brak umiejetności słuchania
Zjawiska utrudniające poznawanie uczniów c.d.
Problem efektywnego i aktywnego słuchania jest kluczowy dla powodzenia każdej rozmowy nauczyciela z uczniem. Intuicyjnie zrozumiałe jest rozróżnienie „słuchania” i „słyszenia”. Drugie z tych określeń zakłada istnienie motywacji do odczytania znaczenia komunikatu wysłanego przez rozmówcę, także w jego warstwie domyślnej. Aby dobrze „słyszeć”, oprócz motywacji do słuchania, potrzebne m.in. są takie nastawienia jak: -zdolność do pełnego odbioru i możliwie trafnej interpretacji, -brak sztywnych, stereotypowych przekonań, -brak poczucia wszechwiedzy, -koncentracja na znaczeniu komunikatu, -odróżnianie obserwacji od wnioskowania ( Suchańska, 2007).
Dla nauczyciela rozmawiającego z uczniem po to, aby go poznać, powyższe warunki oznaczają przede wszystkim „zawieszenie”, przynajmniej czasowe, posiadanych przez niego założeń, zwanych niekiedy uprzedzeniami, na temat tegoż ucznia.
Trochę teorii- Technika, metoda, narzędzia
Janowski, Poznawanie uczniów. zdobywanie informacji w pracy wychowawczej, str 13
Sposoby poznawania uczniów
technika nie dokończonych zdań
tematyczna i swobodna wypowiedź pisemna
metoda inscenizacji
wywiad
analiza wytworów uczniowskich
DYSKUSJA
obserwacja
ankieta
badania socjometryczne
technika nie dokończonych historyjek
Współpraca z rodzicami
wypracowanie
Analiza wytworów uczniowskich
Jest to sposób badania, na podstawie np. pisma, rysunku, pracy przestrzennej, tzw. zdań niedokończonych itp., które są bezpośrednim rezultatem wykonywanego działania. Poznanie danej osoby/dziecka za pomocą analizy wytworów jest z konieczności badaniem pośrednim, które należy zobiektywizować innymi, dostępnymi strategiami o charakterze normatywnym. Przedmiotem zainteresowania i badania diagnostycznego może być:
• SFERA WYKONAWCZA, czyli sprawności, umiejętności manualne, koordynacja wzrokowo-ruchowa, staranność, dokładność, szczególne zdolności oraz takie funkcje poznawcze jak: skupianie uwagi, odtwarzanie z pamięci długoterminowej, wyobraźnia, myślenie twórcze.
• SFERA EMOCJONALNO-WOLICJONALNA to znaczy: charakterystyczne właściwości życia psychicznego: motywy, oceny, przeżycia, pragnienia, potrzeby oraz szczególne rodzaje uczuć występujących w relacjach interpersonalnych.
Źródło
Analiza wytworów uczniowskich
Dzieci zanim nauczą się dobrze mówić, już komunikują się z nami przy pomocy rysunków. Ich twórczość plastyczna to dla nas, dorosłych kopalnia wiedzy i informacji o nich samych. Rysunek dziecka może wyrazić znacznie więcej niż może ono powiedzieć za pomocą słów. Jeśli przyjrzymy się uważnie pracom malarskim uczniów, wyczytamy z nich całkiem sporo. Przede wszystkim rysunek odzwierciedla przeżycia dziecka, jego emocje, zainteresowania, lęki i pragnienia. Dzięki rysunkowi, dziecko wysyła nam sygnały, którym powinniśmy poświęcić uwagę.
Jest definiowany jako celowa rozmowa lub ustne użycie kwestionariusza. Wyodrębnia się następujące typy wywiadów: Wywiad swobodny – nauczyciel stosuje wówczas, gdy nie ma ścisłego planu przeprowadzenia rozmowy, spontanicznie zadaje pytania dotyczące różnych spraw, pozwala uczniowi swobodnie mówić. Wywiad kierowany – nauczyciel ma przygotowane projekty pytań, które następnie zadaje uczniowi. Wywiad mieszany – jest najczęściej stosowanym typem wywiadu, w którym szerokie pytania otwarte rozpoczynają omawianie danej sprawy, natomiast dokładne pytania, uprzednio przygotowane, dotyczą zagadnień szczegółowych związanych z daną sprawą.
WYWIAD
Przeprowadzając wywiad należy pamiętać, że spełnia on pewne dodatkowe, pozapoznawcze funkcje: - może służyć poprawieniu stosunków między nauczycielem a uczniami, osiąganemu dzięki szczerej, życzliwej rozmowie, - może być okazją do uświadomienia sobie przez ucznia własnych problemów, - może być pretekstem do stworzenia uczniowi sytuacji skłaniającej go do zastanowienia się nad własnymi problemami lub postępowaniem, - może rozładować napięcia ucznia.
TECHNIKA NIE DOKOŃCZONYCH ZDAŃ
Polega ona na werbalnym lub pisemnym eksponowaniu wyrazu lub fragmentu zdania, który dziecko ma rozbudować w pełne zdanie. Za pomocą samodzielnie stworzonego przez nauczyciela narzędzia badawczego może on bezpośrednio podejmować sprawy, które chciałby zbadać. Tak np. zdania dotyczące szkolnej sytuacji mogą zaczynać się następująco: „Gdyby tylko nauczyciele...”, „Przepisy nas obowiązujące...” , „Wszyscy myślą, że nasza klasa ...”. Wyraz lub początek zdania musi być tak skonstruowany, by nie nasuwała się zbyt jednoznacznie jedna określona forma uzupełniająca. Uważa się również, że badany może przejawić w zakończeniu zdania jakieś cechy swej osobowości. Oto przykład wyrazów – haseł służących temu celowi: „Przyszłość...”, „Moja matka...”,” Boję się...”, „Dziewczęta...”, „ Wstydzę się ...”.
Dokładnej interpretacji uzyskanych danych mogą dokonywać jednak tylko psychologowie. Nauczyciel może je traktować jako źródło informacji o uczniach i ich myślach, a nie o przyczynach ich stanu emocjonalnego.
TECHNIKA NIEDOKOŃCZONYCH HISTORYJEK
Technika ta opiera się na założeniu, że dziecko, któremu opowie się pewną historyjkę i poleci ją dokończyć, w dokończeniu tym wyjawi sprawy szczególnie ważne dla niego samego, świadczące o jego istotnych problemach. Temat nie powinien być zbyt wąski. Można stosować cykl takich zajęć w ciągu kilku tygodni, aby uzyskać więcej informacji na przykład na temat podstawowych problemów dziecka, związanych z jego kontaktami z rodziną i najbliższym otoczeniem oraz funkcjonowaniem w zespole klasowym.
METODA INSCENIZACJI
Wykorzystanie tej metody poznawania uczniów oparte jest na założeniu, że dzieci w swoich zabawach często podejmują w sposób udramatyzowany odgrywanie ról osób mających duże znaczenie w ich życiu, np. roli ojca lub matki i dokonują projekcji swoich wrażeń, wynikających z obserwacji zachowania tychże osób, na własne zachowanie w czasie gry. Zwykle tego rodzaju spontaniczne zachowanie dzieci może informować o tym, co dzieje się w ich środowiskach domowych.
TEMATYCZNA I SWOBODNA WYPOWIEDŹ PISEMNA
Przed rozpoczęciem szkoły...................... Najciekawsze wydarzenia z przeszłośći............ . Plany na przyszłość................................................................... Zainteresowania................................................................... Koledzy.............................................................................................. Kłopoty, które kiedys miałem................................... Wakacje.............................................................................................
• AUTOBIOGRAFIA NAKIEROWANA Prosimy uczniów o przedstawienie siebie w sposób dla nich najwygodniejszy. Uzyskuje się wtedy wiele informacji o tym, co uczniowie uważają za ważne. • AUTOBIOGRAFIA KIEROWANA ELEMENTAMI TREŚCI Prosimy o napisanie autobiografii po przedstawieniu punktów nadających jej strukturę wewnętrzną. Mogą to być na przykład następujące punkty: Przed rozpoczęciem szkoły... , Moje doświadczenia szkolne ..., Wakacje ..., Najciekawsze wydarzenia z przeszłości ..., Kłopoty, które niegdyś miałem ..., Zainteresowania ..., Koledzy ..., Plany na przyszłość ... • AUTOBIOGRAFIA CZĄSTKOWA Jest to rodzaj autobiografii poświęconej określonemu tematowi, np. opowieść tylko o doświadczeniach szkolnych, planach na przyszłość…
Wypracowania
te dłuższe formy wypowiedzi rozszerzą wiedzę o uczniu, o klasie, problemie, który należy rozstrzygnąć. Mogą mieć charakter anonimowy. Tematy można precyzować następująco: Co chciałbyś zmienić w swojej klasie? Wypracowania nie mogą zastąpić innych technik, jednak pozwolą lepiej rozumieć wychowanków.
DYSKUSJA
nie może być utożsamiana z rozmową, mimo że polega także na wzajemnym porozumiewaniu się dwóch lub więcej osób w określonej sprawie. Celem dyskusji nie jest przekazywanie własnych myśli, lecz zespołowe rozstrzyganie spornego zagadnienia w celu podjęcia wspólnej decyzji. Nauczyciel przygotowując dyskusję musi dbać o wytworzenie atmosfery, w której uczniowie będą wypowiadać się spontanicznie oraz szczerze. Powinien także uwzględniać następujące zasady:
uczestniczyć w dyskusji bardziej jako partner niż kierujący nią; uznać prawo każdego ucznia do zabrania głosu, chronić go przed reakcjami klasy, np. ośmieszanie; zapobiegać zdominowaniu dyskusji przez jednostki silniejsze; mieć na względzie konieczność podsumowania dyskusji.
Dyskusja daje wiele korzyści o charakterze wychowawczym (uczy tolerancji, odwagi mówienia, dążenia do prawdy).
Obserwacja
Jest to podstawowa metoda gromadzenia informacji, polegająca na systematycznym rejestrowaniu zachowań osoby obserwowanej oraz analizie uzyskanych danych. Proces obserwacji natomiast jest to określenie celu obserwacji, stwierdzenie - jakie osoby, zjawiska mogą być obserwowane, ustalenie sposobu jej przeprowadzenie, formy zapisu, zachowań osoby przeprowadzającej obserwację, a także zasad opracowania danych i ich interpretacji. Obserwacja może odpowiedzieć nauczycielowi na nurtujące go pytania o przebieg lub przyczyny pewnych zjawisk lub też być wynikiem przeświadczenia o konieczności stałego jej stosowania w trakcie pracy pedagogicznej.
Ankieta
Ankiety nadają się szczególnie do poznania ocen faktów i wydarzeń, które miały miejsce, opinii na temat spraw bieżących oraz postulatów i wniosków dotyczących przyszłości (oczekiwania, deklaracje przyszłego zachowania się). Tak jak w przypadku stosowania innych metod poznawania klasy, uczniowie mają prawo wiedzieć, po co nauczyciel przeprowadza ankietę i co dalej będzie z nią robił. Można powiedzieć, że dla ankiet jest to wymóg szczególnie ważny, ze względu na istnienie „materialnego dowodu wypowiedzi” badanych.
Badanie za pomocą ankiety ma miejsce wówczas, gdy osoby badane otrzymują pisemne zestawy pytań i mają odpowiedzieć również na piśmie. Ankieta to zwracanie się z pytaniem jednocześnie do wielu osób, samo pytanie zaś może zadawać jedna osoba. Zaletą ankiety jest anonimowość, co w pewnych sytuacjach pozytywnie wpływa na szczerość wypowiedzi, gdyż badany pozbywa się uczucia skrępowania osobą słuchacza.
Zadania stojące przed nauczycielem konstruującym kwestionariusz ankiety
- Na wstępie należy jasno określić cel i dobrać pytania sprzyjające uzyskaniu informacji. - Pytania powinny być sformułowane jasno, użyte wyrazy w miarę jednoznaczne i dokładne. Język pytań kwestionariusza musi być dostosowany do percepcyjnych możliwości uczniów, co pozwala uniknąć niezrozumienia pytania. - Liczba pytań i stopień ich skomplikowania muszą być dostosowane do intelektualnych możliwości uczniów oraz zapewniać łatwość w odczytywaniu pytań i udzielaniu odpowiedzi. Kilkanaście pytań, z których większość jest zamknięta, to zapewne górna granica dla uczniów ze starszych klas szkoły podstawowej
Zadania stojące przed nauczycielem konstruującym kwestionariusz:
Gdy ankieta jest zbyt długa, to ze względu na zmęczenie spada zainteresowanie samym procesem wypełniania ankiety. - Należy zostawiać odpowiednio wiele miejsca na odpowiedź na pytania otwarte, pamiętając, że miejsce zawsze ogranicza wypowiedź. Poza tym im młodsze dzieci, tym więcej potrzeba im miejsca nawet na prostą, krótką odpowiedź. - Formułując pytania zwracamy się „Ty”, ale jednocześnie trzeba zachować obowiązujące formy grzecznościowe, czasem z zaznaczeniem, że to właśnie na opiniach badanego szczególnie nam zależy lub, że opinie te będą wykorzystywane przy krystalizowaniu poglądów na pewne sprawy. - Pytania nie mogą sugerować odpowiedzi. Błąd ten bardzo często występuje w pytaniach o ocenę jakiegoś zjawiska, np. pytanie: „Jak oceniasz osiągnięcia samorządu?” zakłada, że samorząd ma osiągnięcia. - Pytania mogą być złożone w bloki tematyczne, przy czym kolejność pytań nie jest obojętna. Często stosuje się układ od pytań ogólnych do szczegółowych. - W sformułowaniu pytania należy unikać podwójnych przeczeń. - Trzeba bardzo dokładnie zastanowić się nad wszelkimi zwrotami użytymi w kwestionariuszu ankiety.
Ankieta
Organizacja badania ankietowego w klasie nie jest związana z nadmiernymi trudnościami. Zasadniczo nauczyciel powinien uczniom wytłumaczyć, w jakim celu ankieta jest przeprowadzana i jak będą wykorzystywane jej wyniki. Normalnym zachowaniem uczniów, którzy lubią swego nauczyciela, jest tendencja do głośnego wyrażania, zaraz po otrzymaniu formularzy ankiety, swego stosunku do przedstawionych w niej spraw. Wydaje się najrozsądniejsze w tej sytuacji namówienie uczniów do dyskusji na temat ankiety wkrótce po jej wypełnieniu. Tego rodzaju dyskusja może być cenna wychowawczo. Istotną sprawą jest stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania, a jednocześnie takiego porządku i nastawienia do pracy, które umożliwiałoby uczniom skoncentrowanie się. W związku z tym nie wolno nakłaniać uczniów do zwracania uwagi na styl, ortografię, nie można liczyć także na rzeczywiste zainteresowanie się ankietą, jeśli np. przeprowadza się ją przed sprawdzianem.
Współpraca z rodzicami
Jest sprawą niezwykle ważną, aby nauczyciel starał się pozyskać do współpracy wszystkich rodziców, gdyż zainteresowanie rodziców pracą wychowawczą i dydaktyczną przedszkola/szkoły, pozyskanie ich zaufania, zaangażowanie ich w różne problemy związane z opieką i wychowaniem jest najlepszą drogą do tego, aby wspólnie decydować o wychowaniu. Nauczyciel ma szansę zjednać rodziców do współpracy, jeśli potrafi wypracować sobie autorytet w środowisku i gdy każdego rodzica potraktuje w sposób indywidualny, z uwagą i troską.
"Współpraca nauczycieli i wychowawców z rodzicami powinna polegać na ich wzajemnym porozumiewaniu się w sprawach dotyczących opieki i wychowania dzieci oraz na udzielaniu sobie nawzajem konkretnej pomocy”. Celem tak rozumianej współpracy jest usprawnianie i uatrakcyjnianie pracy wychowawczej oraz zapewnianie dzieciom/ uczniom wszechstronnego rozwoju fizycznego, intelektualnego, emocjonalnego i społecznego.
Źródło
Współpraca z rodzicami
Do podstawowych zasad współpracy Mieczysław Łobocki zalicza: 1. zasadę pozytywnej motywacji – dobrowolny udział we współpracy, zaangażowanie własne oraz świadomość celów; 2. zasadę partnerstwa – współdziałanie w atmosferze wzajemnego poszanowania na równorzędnych prawach, współodpowiedzialność za podejmowane działania; 3. zasadę wielostronnego przepływu informacji – dwustronna wymiana opinii w różnych sprawach; uruchomienie wielu kanałów przepływu informacji; 4. zasada jedności oddziaływań – zgodna realizacja wspólnie podjętych celów, różnorodność metod i form oddziaływań wychowawczych; 5. zasada aktywnej i systematycznej współpracy – czynne i systematyczne angażowanie się we wzajemne współdziałanie; 6. zasada elastycznej i twórczej współpracy; 7. zasada taktu i dyskrecji.
Źródło
Jesteśmy już w połowie
:-)
Socjometria- trochę teorii
[...] socjometria jest metodą badania nieformalnej, wewnętrznej struktury grupy ze względu na kryteria – sytuacje społeczne określone w pytaniach socjometrycznych [...], socjometria umożliwia także rejestrowanie zmian we wzajemnych stosunkach między członkami grupy, między osobami a grupami oraz między grupami .
(Lisowska 2001, s. 151
INACZEJ MÓWIĄC:
Mianem socjometrii określa się metodę badania nieformalnej struktury grupy, wprowadzoną przez amerykańskiego uczonego, lekarza i psychiatrę Jacob Levy Moreno (1934), albo też – ogólniej – teorię metody i techniki ilościowego pomiaru stosunków wzajemnej atrakcyjności i niechęci.
Socjometria
Polega na podawaniu wszystkim członkom badanej grupy jednego lub kilku specjalnie skonstruowanych pytań, badających różne rodzaje społecznych stosunków, takich jak wzajemna sympatia, popularność, zaufanie, przywództwo itp. w stosunku do których badani dokonują wyboru osób z grupy, które ich zdaniem spełniają warunki określone w pytaniu.
(Góralski A., Metody badań pedagogicznych, 1994, s. 53)
SOCJOMETRIA
-Socjometria jest metodą szczególnie użyteczną, gdy zachodzi potrzeba postawienia szybkiej diagnozy struktury wewnętrznej grupy. -Daje klarowny obraz więzi nieformalnych, łączących np. poszczególnych uczniów w klasie, pozwala zidentyfikować osoby szczególnie atrakcyjne dla grupy, w tym: przywódców nieformalnych, osoby cieszące się największym zaufaniem, sympatią lub spełniające szczególne funkcje. -Precyzyjnie wskazuje osoby odrzucane w grupie – wyraźnie nie lubiane czy odtrącane oraz osoby izolowane – te które stoją na uboczu, nie utrzymują z nikim kontaktów. -Daje możliwość porównywania pozycji poszczególnych uczniów w klasie, stwierdza istnienie różnego typu podgrup, np. klik, paczek itp. -Jest narzędziem umożliwiającym identyfikację osób lub grup wymagających specjalnych zabiegów wychowawczych, opieki pedagoga czy psychologa..
ważne
"Przeprowadzając badania socjometryczne , warto pamietać, że wartość poznawcza zależy nie tylko od poprawnie sformułowanego pytania (KRYTERIUM) socjometrycznego i sposobu jego wykorzystania, lecz także od odwoływania się do więcej niż tylko jednej technniki socjometrycznej. Każda z nich bowiem pozwala poznać nieco inny aspekt nieformalnej sytuktury grupy"
Mieczysław Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, 2005
Techniki socjometryczne
Techniki socjometryczne są bardzo przydatne w badaniach pedagogicznych i często stosowane w praktyce.
Wadą socjometrii jest to, że poznając wybory osób badanych nie uzyskujemy informacji o motywach tych wyborów.
Do najczęściej stosowanych technik socjometrycznych należą:
Technika j.l moreno
Technika "zgadnij kto?"
plebiscyt życzliwości i niechęci
Technika szeregowania rangowego
test percepcji socjometrycznej
(Góralski A., Metody badań pedagogicznych, 1994, s. 53)
Konstruowanie testu socjometrycznego
Ułożenie pytań z wyborem pozytywnym i negatywnym.
Ustanowienie liczby wyborów (najkorzystniej 2).
Skonstruowanie tabeli wskazań pozytywnych „+” i negatywnych „-” tzw. matrycy socjometrycznej.
Wykreślenie diagramu kołowego.
Wykreślenie socjogramu nieuporządkowanego.
Analiza socjogramu.
DLACZEGO?
zobacz socjogram kołowy
zobacz socjogram nieporządkowany
matryca socjometryczna
Przebieg testu socjometrycznego
Czytaj wiĘcej
- UWAGA: badanie przeprowadzamy przy 100% frekwencji
- Krótkie wprowadzenie - wyjaśnienie celu badania (należy unikać sformułowań : badanie testowe, socjometria). Ważne jest zapewnienie dyskrecji ze strony nauczyciela.
- Rozdanie kartek z pytaniami i ich podpisanie - imię i nazwisko. Przykładowe pytania: Z kim chciałbyś bawić się po lekcjach? Z kim chciałbyś pójść do kina? Z kim najmniej chciałbyś siedzieć w jednej ławce?
- Podanie informacji o ograniczonej liczbie wyborów - wybór tylko z członków klasy, dokonywany jest w tajemnicy przed innymi.
- Wyjaśnienie ewentualnych niejasności.
- Udzielanie odpowiedzi – dokonywanie wyborów.
- Stosujemy oznaczenie: chłopcy dziewczęta
Przykład
Tabela socjometryczna
Do tabel socjometrycznych wpisuje się uzyskane wyniki badań. Z analizy tabeli uzyskuje się następujące dane:
Kto kogo wybrał bądź odrzucił.
Kto został wybrany, przez ile osób, przez kogo.
Jaki rodzaj wyborów przeważa (pozytywne czy negatywne, czy chłopcy i dziewczynki wybierają się w ramach swojej płci czy też wzajemnie).
zobacz tabelę
Socjogram kołowy
Jednym ze sposobów przedstawienia graficznego wyników badań socjometrycznych są socjogramy kołowe i hierarchiczne. Pozwalają one pokazać nie tylko powiązania między uczniami ale także jednocześnie status poszczególnych jednostek. Socjogram kołowy składa się z kilku koncentrycznych kół, tylu, ile wynosi najwyższa liczba otrzymanych wyborów plus jedno dla osób, które dostały zero wyborów. Poszczególne koła odpowiadają liczbie otrzymanych wyborów, przy czym dzieci mające najwięcej wyborów są lokowane na kole najbliższym środka.
socjogram hierarchiczny
opis socjogramu
Socjogram nieuporządkowany
Najprostszy nie wymaga nawet uprzedniego sporządzenia tabeli wyników. Polega on na naniesieniu na kartce papieru odpowiedzi kolejnych osób. Wybory zaznacza się przy pomocy strzałek, a poszczególne dzieci numerami z dziennika klasowego. Dobrze jest inaczej zaznaczyć numery dziewcząt i chłopców np. innymi kolorami lub poprzez umieszczenie jednych w kółkach a drugich w trójkątach. Wybory wzajemne przedstawia się na ogół przy pomocy dwóch równoległych strzałek lub jednej ukierunkowanej w obie strony. Ważne jest, dla większej przejrzystości, aby linie strzałek jak najmniej przecinały się, co można uzyskać przez „dopasowanie” położenia symboli graficznych oznaczających poszczególnych uczniów. Dobrze jest też umieścić dziewczynki po jednej stronie kartki a chłopców po drugiej co pozwoli lepiej unaocznić wybory miedzy płciami. W otrzymanym w ten sposób socjogramie można wyróżnić różne struktury powiązań między dziećmi a także zobaczyć, które z nich nie otrzymały żadnych wyborów.
źródło
Struktura zespołu
To układ miejsc, jakie zajmują poszczególni jej członkowie względem siebie. Samo zaś miejsce w tej strukturze nazywamy pozycją jednostki. W klasie można wyróżnić struktury tworzone według następujących kryteriów: kryterium osiągnięć w nauce kryterium gotowości do wykonywania prac i posłuszeństwa kryterium przewodzenia i podległości kryterium podejmowania różnych ról społecznych kryterium porozumiewania się kryterium atrakcyjności poszczególnych osób wobec siebie
Para
10
Paczka
13
Łańcuch
11
12
Struktury grupowe, które występują przeważnie w każdej klasie to:
Klika
Osoba izolowana
12
Osoba odrzucona
11
12
Para
osoby wybierające siebie wzajemnie. Kiedy mało jest wyborów wzajemnych, a wiele odrzuceń obustronnych, wówczas atmosfera w grupie jest napięta, grupie grozi rozpad.
10
Paczka
13
grupa osób (3 i więcej) wybierających się wzajemnie, ale także nieliczne są połączenia z resztą grupy. Warto przyjrzeć się funkcjonowaniu tej grupy, gdyż zachodzi prawdopodobieństwo przekształcenia paczki w klikę.
Klika
grupa osób (3 i więcej) wybierająca się wzajemnie i izolująca się od reszty.
Sieć
struktura ta występuje wtedy, gdy wszyscy wybierają wszystkich. Jest to najbardziej demokratyczny układ wzajemnych relacji w klasie, łączący się z najwyższą średnią satysfakcją uczniów z bycia członkiem klasy.
11
12
13
Łańcuch
trzy lub więcej osób jest połączonych wyborami, które mogą być odwzajemnione lub nie, ale cały układ jest niezamknięty ( nie ma żadnego wyboru między osobą pierwszą i ostatnią)
11
12
Osoba izolowana
osoba darzona niechęcią, z przewagą wyborów negatywnych.
negatywne wybory zaznaczane są strzałkami przerywanymi
12
Osoba odrzucona
osoba przez nikogo niewybierana, obojętna, lekceważona – liczba wyborów = 0. To zwykle osoba nieagresywna, wycofująca się , o niskich kompetencjach społecznych i poznawczych.
11
12
Rodzaje struktur ról odgrywanych w grupie:
Role związane z dziedziną działalności grupy (chodzi o dziedziny aktywności szczególnie często i chętnie podejmowane przez uczniów) role zadaniowe (dotyczą sposobu zaangażowania uczniów w danej dziedzinie aktywności oraz realizacji postawionych przed nimi zadań)
Spójność grupy- Elementy charakterystyczne ją tworzące
specyficzne poczucie znaczenia grupy - jej roli oraz odrębności od pozostałych
atrakcyjność grupy dla członków poprzez doznawanie satysfakcji z samej przynależności do tej grupy
orientacja na osiąganie wspólnych celów, które stanowią pewną wartość dla wszystkich członków grupy
akceptacja norm grupowych przez wszystkich jej członków
liczba przyjacielskich relacji w grupie
różnorodne płaszczyzny istniejących więzi
Analiza indeksowa - wskaźnik spoistości
Ilościowe opracowanie badań socjometrycznych polega na dokonaniu analizy indeksowej. Istnieje kilka wskaźników mówiących o ścisłości więzi pomiędzy uczniami w klasie. Są to wskaźniki spoistości, zwartości i integracji grupy. W przybliżeniu dotyczą one tego samego, inny jest jedynie sposób ich obliczania. Dla porównania dobrze jest obliczyć wszystkie z nich z uwagi na subtelne różnice treściowe między nimi.
Gdzie C to liczba możliwych wyborów wzajemnych obliczana ze wzoru:
Spoistość grupy dla ograniczonej i nieograniczonej liczby wyborów:
dla nieograniczonej liczby wyborów:
dla ograniczonej liczby wyborów:
gdzie d oznacza liczbę wymaganych wyborów, a N liczbę uczniów w klasie.
Wartość wskaźnika spoistości grupy waha się od 1 (gdy wszystkie wybory są odwzajemnione) do 0 (gdy żaden z wyborów nie jest odwzajemniony).
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik integracji
Wskaźnik integracji oblicza się według wzoru:
Wskaźnik ten jest trudny do interpretacji (Brzezińska, op.cit.). Można jedynie powiedzieć, że z dwóch grup o tej samej liczebności lepiej jest zintegrowana ta, dla której wielkość ułamka obliczonego na podstawie podanego wzoru jest wyższa. Nauczyciel może posługiwać się wskaźnikami grupowymi w celu porównania siły więzi społecznych w klasie w różnych momentach czasowych (np. przed zaplanowanymi przez siebie oddziaływaniami i po) a także dla porównania prowadzonej przez siebie klasy z innymi, jeśli ma dostęp do ich wyników.
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Zwartość grupy
Wskaźnik zwartości, jak pisze A. Brzezińska, jest trudny do interpretacji. W literaturze brakuje danych na temat jego wartości granicznych (Brzezińska, 2004).
Wskaźnik ten można obliczać tylko w przypadku ograniczonej liczby wyborów.
R oznacza liczbę wyborów wzajemnych, U liczbę wyborów nieodwzajemnionych a symbole p i q są obliczane ze wzorów:
gdzie d oznacza liczbę dopuszczonych wyborów a N liczbę dzieci w klasie.
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik indywidualny Pozycja pozytywna ucznia w klasie
Do określenia pozycji poszczególnych uczniów w klasie służą wskaźniki indywidualne. Pozwalają one określić status pozytywny i negatywny oraz mieszany każdego dziecka a także jego poziom pozytywnej i negatywnej w przypadku nieograniczonej liczby wyborów.
ekspansywności
Wzór na status pozytywny dziecka:
N oznacza liczbę osób w klasie. Wskaźnik ten przyjmuje wartość od 0 do 1
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik indywidualny Pozycja negatywna ucznia w klasie
Do określenia pozycji poszczególnych uczniów w klasie służą wskaźniki indywidualne. Pozwalają one określić status pozytywny i negatywny oraz mieszany każdego dziecka a także jego poziom ekspansywności pozytywnej i negatywnej w przypadku nieograniczonej liczby wyborów.
N oznacza liczbę osób w klasie. Wskaźnik ten przyjmuje wartość od 0 do 1
Wzór na status negatywny dziecka:
czytaj więcej
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik ekspansywności pozytywnej
Status mieszany oblicza się odejmując od wartości statusu pozytywnego status negatywny. Przyjmuje on wartości od +1 do –1. Teoretycznie, skrajnie wysoką wartość statusu mieszanego dziecko otrzymałoby wtedy, gdyby jego status pozytywny wyniósł +1 a negatywny 0, skrajnie niską – w przeciwnym przypadku.
Oznaczenie N jak wcześniej. Wskaźnik przyjmuje wartość od 0 do 1
Wskaźnik ekspansywności pozytywnej oblicza się według wzoru:
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik ekspansywności negatywnej
Status mieszany oblicza się odejmując od wartości statusu pozytywnego status negatywny. Przyjmuje on wartości od +1 do –1. Teoretycznie, skrajnie wysoką wartość statusu mieszanego dziecko otrzymałoby wtedy, gdyby jego status pozytywny wyniósł +1 a negatywny 0, skrajnie niską – w przeciwnym przypadku.
Wskaźnik ekspansywności negatywnej oblicza się według wzoru:
Oznaczenie N jak wcześniej. Wskaźnik przyjmuje wartość od 0 do 1.
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Mały test sprawdzający Znajdź gwiazdę socjometryczną pozytywną i gwiazdę socjometryczną negatywną, możesz też wskazać klikę, paczkę, łańcuch. Przy dobrej odpowiedzi usłyszysz dźwięk potwierdzający.
12
11
17
14
18
10
13
15
16
Bibliografia
- Góralski A., Metody badań pedagogicznych, 1994.
- Jarosz E., E. Wysocka E., Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemyi rozwiązania, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2006.
- A. Janowski, Poznawanie uczniów. Zdobywanie informacji w pracy wychowawczej, Fraszka Edukacyjna,, Wa-wa 2002
- A. Janowski, Prestiż ucznia wśród rówieśników , Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985
- Prof. dr hab. A. Janowski XIII Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej Uczenie się i egzamin w oczach uczniów. Łomża, 5 - 7.10.2007.
- M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, 2003.
- M. Łobocki, Organizowanie pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1994.
- W. Okoń, Wszystko o wychowaniu, Warszawa 2009.
- J. Rembowski, Metoda projekcyjna w psychologii dzieci i młodzieży. Zarys technik badawczych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1986.
- L.. Zarzecki, Teoretyczne podstawy wychowania Teoria i praktyka w zarysie, KPSW, Kraków 2012,
- https://sjp.pwn.pl/slowniki/poznanie.html
- https://pl.linkfang.org/wiki/Efekt_halo_%28psychologia%29
Poznawanie uczniów
Anna Graeb
Created on March 6, 2021
Poznawanie uczniów- diagnoza
Start designing with a free template
Discover more than 1500 professional designs like these:
View
Psychedelic Presentation
View
Chalkboard Presentation
View
Witchcraft Presentation
View
Sketchbook Presentation
View
Genial Storytale Presentation
View
Vaporwave presentation
View
Animated Sketch Presentation
Explore all templates
Transcript
Poznawanie uczniów. Techniki i ich ograniczenia, kwestie etyczne. Sposoby funkcjonowania uczniów w klasie. Pozycja społeczna ucznia w klasie (techniki socjometryczne).
Wykonała: Anna Graeb
Poznanie- czym jest?
źródło
Poznawanie uczniów- ale po co?
Poznawanie uczniów- ale po co?
Działanie rozpoznawcze nie jest tożsame z działaniem wychowawczym – lecz jest jakby jego przygotowaniem, uzupełnieniem, korygowaniem, a czasem też podsumowaniem.
Mieczysław Łobocki tak pisze w swojej książce: " Teoria wychowania w zarysie":
Poznawanie uczniów- ale po co?
Prof. Wincenty Okoń uważa, że poznanie ucznia przez nauczyciela jest nieodłączną cechą procesu dydaktyczno-wychowawczego, wymaga uwagi i koncentracji oraz niezbędnych umiejętności prowadzenia obserwacji zachowania się dziecka w czasie zajęć i w czasie wolnym. Wymaga umiejętności wnikliwego rozpatrywania indywidualnych przypadków zachowania się, które w gruncie rzeczy mają sens wychowawczy.
źródło
2 wymiary poznawania ucznia
W wymiarze teoretycznym: gromadzenie danych, jako podstawa do dalszego poznania. Konstruowanie modeli teoretycznych, które nie muszą w pełni odzwierciedlać rzeczywistości.
W wymiarze praktycznym: podporządkowane jest celom wychowawczym i dydaktycznym, jakie przyświecają nauczycielowi i uczniowi.
Poznawanie uczniów jest bowiem nie oddziaływaniem wychowawczym, a jedynie zbieraniem danych umożliwiających prowadzenie pracy wychowawczej opartej na racjonalnych podstawach. Jest to działanie, które pełni wobec procesu wychowania rolę służebną.
Diagnoza zjawiska, które budzi niepokój nauczyciela, np. pewne zachowania ucznia czy swoiste poglądy grupy.
Celem poznawania uczniów może być:
Stosunek uczniów do szkoły i jej wymagań,
Umożliwienie uczniom samopoznania. Pragniemy np., aby uczeń sam mógł dowiedzieć się czegoś o sobie, dostrzegając osiągane przez siebie rezultaty i mogąc je porównać z rezultatami uzyskiwanymi przez kolegów.
Cechy zespołu uczniowskiego. Wiedza na ten temat w żadnym razie nie jest sumą informacji na temat poszczególnych osób,
Zdobycie informacji o warunkach, w których będzie się odbywała działalność wychowawcza.
Pozaszkolną aktywność uczniów i całokształt wpływów społecznych, jakim oni podlegają poza klasą,
Określenie przeciętnej wartości zjawiska, np.: jakie zainteresowania są typowe u młodych ludzi w danym wieku?Jakie osoby bywają uważane przez uczniów za wzory godne naśladowania?
zależności pomiędzy własnymi działaniami jako nauczyciela a funkcjonowaniem uczniów
sprawdzenie skutków własnych oddziaływań
WŁAŚCIWOŚCI POSZCZEGÓLNYCH UCZNIÓW,
(Janowski, 1985)
Wiedza o wychowanku
Realizując cele dydaktyczne nauczyciel organizuje sobie dopływ informacji o skutkach nauczania – informacje te dotyczą tego, jak przebiega proces uczenia się danego ucznia.
Istnieje jeszcze inny rodzaj informacji, obejmujących tzw. efekty oddziaływania społeczno-emocjonalnego, albo inaczej: „skutki wychowawcze” w wąskim, ograniczonym tylko do spraw społeczno-emocjonalno-moralnych, tego słowa znaczeniu.
Inny rodzaj informacji odnosi się do tego, ile uczeń skorzystał z poszczególnych etapów procesu kształcenia.
Wiedza ta potrzebna jest nauczycielowi przy ocenie wyników i starań ucznia. Powyższe typy informacji zdobywane są w szkole za pomocą sprawdzianów wiadomości przeprowadzanych w formie odpytywania, klasówek, testów, itp.
Wiedza ta potrzebna jest głównie do wprowadzenia korekt w przebiegu procesu nauczania bądź w postępowaniu ucznia.
Wiedza o nich jest niezbędna do prowadzenia planowanej pracy wychowawczej.
Konsekwentne poznawanie
Etyczne aspekty warunków poznawania uczniów
Partnerstwo to dobrowolny, oparty na zasadzie równości i wzajemnym poszanowaniu godności stosunek społeczny co najmniej dwóch osób zmierzających do realizacji wspólnego zadania, celu lub idei. Nie mniej ważna jest atmosfera na zajęciach. Atmosfera bezpieczeństwa, życzliwości, braku przymusu, nacisku i krytyki pozwala na tworzenie porozumienia pomiędzy dzieckiem/uczniem, a otaczającym je światem. Dziecko, zarówno w przedszkolu, jak i w szkole musi mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa i wolności (wolność bycia sobą i wolność w wyrażaniu siebie), możliwości wyboru działań, planowania pracy, swobody w wyrażaniu ekspresji własnej i wewnętrznej motywacji.
Niezmiernie ważny jest problem wzajemnych interakcji nauczycieli i uczniów, ponieważ interakcje te warunkują efektywność procesu nauczania i wychowania. Czynnikami decydującymi o charakterze wzajemnych kontaktów są przede wszystkim cechy osobowościowe obu stron, a szczególnie nauczycieli oraz partnerskie podejście wychowanków.
Etyczne aspekty warunków poznawania uczniów
Przede wszystkim nie do pogodzenia z postulatami leżącymi u podstaw zdobywania informacji będą autokratyczne i surowe metody oparte na strachu, nieposzanowanie godności ucznia i jego praw do bycia partnerem w procesie wychowania.
W klimacie nienawiści do nauczyciela większość dostępnych technik zdobywania informacji staje się nieskuteczna; uczniowie będą udzielać informacji nieszczerych lub po prostu nie udzielą ich wcale. Pamiętać wobec tego należy, aby zapewnić każdemu wychowankowi przysługujące mu prawo do szacunku, do samostanowienia, prawo do wolności od nadmiernego lęku, od upokorzeń i bezwzględnego posłuszeństwa.
Nauczyciel-wychowawca musi pamiętać, że zebrane informacje mają służyć mu przede wszystkim do usprawniania i unowocześniania pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą, a nie do zaspokajania jego ciekawości. Gdyby służyły wyłącznie temu ostatniemu celowi, mogłoby wyrządzić więcej szkody niż pożytku.
Źródło
Umozliwienie przepływu informacji
Zdawanie sobie sprawy ze „szkolnego” dystansu
SZCZEROŚĆ
Zorientowanie się co kto widzi
Warunki skutecznego poznawania uczniów.
Rozumienie komunikatów niewerbalnych.
Empatia
Zaufanie ze strony uczniów.
Zjawiska utrudniające poznawanie uczniów
NAUCZYCIELSKIE WIDZENIE ŚWIATA – nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę, że często wykazuje tendencję do nauczycielskiego sposobu postrzegania młodego człowieka, bogactwo jego cech psychicznych i umysłowych sprowadzając do odpowiedzi na pytania: Czy dobrze się uczy?, Czy poprawnie się zachowuje? W skrajnych przypadkach nauczycielskiego widzenia ucznia może pojawić się „efekt aureoli” („efekt halo”), czyli wzajemne przenikanie się odpowiedzi na oba pytania – ktoś, kto źle się zachowuje, zaczyna być postrzegany także jako źle uczący się.
SYTUACJE OGRANICZAJĄCE MOŻLIWOŚĆI OBSERWOWANIA – kontakt nauczyciela z uczniami w klasie jest raczej dość ograniczony, tylko niektóre właściwości uczniów mogą się tu ujawnić, dlatego też, aby lepiej poznać uczniów należy wyjść poza klasę – nawet jeden dzień na wycieczce pozwoli zobaczyć ich z innej strony.
NADMIERNA WŁADZA NAD POROZUMIEWANIEM SIĘ W KLASIE – tylko nauczyciel ma prawo do wypowiadania komunikatów na temat wypowiedzi (tzw. meta komunikatów), panuje nad kolejnością wypowiedzi, określa, co ma być powiedziane, ma poza tym prawo przerywania, poprawiania
Brak umiejetności słuchania
Zjawiska utrudniające poznawanie uczniów c.d.
Problem efektywnego i aktywnego słuchania jest kluczowy dla powodzenia każdej rozmowy nauczyciela z uczniem. Intuicyjnie zrozumiałe jest rozróżnienie „słuchania” i „słyszenia”. Drugie z tych określeń zakłada istnienie motywacji do odczytania znaczenia komunikatu wysłanego przez rozmówcę, także w jego warstwie domyślnej. Aby dobrze „słyszeć”, oprócz motywacji do słuchania, potrzebne m.in. są takie nastawienia jak: -zdolność do pełnego odbioru i możliwie trafnej interpretacji, -brak sztywnych, stereotypowych przekonań, -brak poczucia wszechwiedzy, -koncentracja na znaczeniu komunikatu, -odróżnianie obserwacji od wnioskowania ( Suchańska, 2007).
Dla nauczyciela rozmawiającego z uczniem po to, aby go poznać, powyższe warunki oznaczają przede wszystkim „zawieszenie”, przynajmniej czasowe, posiadanych przez niego założeń, zwanych niekiedy uprzedzeniami, na temat tegoż ucznia.
Trochę teorii- Technika, metoda, narzędzia
Janowski, Poznawanie uczniów. zdobywanie informacji w pracy wychowawczej, str 13
Sposoby poznawania uczniów
technika nie dokończonych zdań
tematyczna i swobodna wypowiedź pisemna
metoda inscenizacji
wywiad
analiza wytworów uczniowskich
DYSKUSJA
obserwacja
ankieta
badania socjometryczne
technika nie dokończonych historyjek
Współpraca z rodzicami
wypracowanie
Analiza wytworów uczniowskich
Jest to sposób badania, na podstawie np. pisma, rysunku, pracy przestrzennej, tzw. zdań niedokończonych itp., które są bezpośrednim rezultatem wykonywanego działania. Poznanie danej osoby/dziecka za pomocą analizy wytworów jest z konieczności badaniem pośrednim, które należy zobiektywizować innymi, dostępnymi strategiami o charakterze normatywnym. Przedmiotem zainteresowania i badania diagnostycznego może być:
• SFERA WYKONAWCZA, czyli sprawności, umiejętności manualne, koordynacja wzrokowo-ruchowa, staranność, dokładność, szczególne zdolności oraz takie funkcje poznawcze jak: skupianie uwagi, odtwarzanie z pamięci długoterminowej, wyobraźnia, myślenie twórcze.
• SFERA EMOCJONALNO-WOLICJONALNA to znaczy: charakterystyczne właściwości życia psychicznego: motywy, oceny, przeżycia, pragnienia, potrzeby oraz szczególne rodzaje uczuć występujących w relacjach interpersonalnych.
Źródło
Analiza wytworów uczniowskich
Dzieci zanim nauczą się dobrze mówić, już komunikują się z nami przy pomocy rysunków. Ich twórczość plastyczna to dla nas, dorosłych kopalnia wiedzy i informacji o nich samych. Rysunek dziecka może wyrazić znacznie więcej niż może ono powiedzieć za pomocą słów. Jeśli przyjrzymy się uważnie pracom malarskim uczniów, wyczytamy z nich całkiem sporo. Przede wszystkim rysunek odzwierciedla przeżycia dziecka, jego emocje, zainteresowania, lęki i pragnienia. Dzięki rysunkowi, dziecko wysyła nam sygnały, którym powinniśmy poświęcić uwagę.
Jest definiowany jako celowa rozmowa lub ustne użycie kwestionariusza. Wyodrębnia się następujące typy wywiadów: Wywiad swobodny – nauczyciel stosuje wówczas, gdy nie ma ścisłego planu przeprowadzenia rozmowy, spontanicznie zadaje pytania dotyczące różnych spraw, pozwala uczniowi swobodnie mówić. Wywiad kierowany – nauczyciel ma przygotowane projekty pytań, które następnie zadaje uczniowi. Wywiad mieszany – jest najczęściej stosowanym typem wywiadu, w którym szerokie pytania otwarte rozpoczynają omawianie danej sprawy, natomiast dokładne pytania, uprzednio przygotowane, dotyczą zagadnień szczegółowych związanych z daną sprawą.
WYWIAD
Przeprowadzając wywiad należy pamiętać, że spełnia on pewne dodatkowe, pozapoznawcze funkcje: - może służyć poprawieniu stosunków między nauczycielem a uczniami, osiąganemu dzięki szczerej, życzliwej rozmowie, - może być okazją do uświadomienia sobie przez ucznia własnych problemów, - może być pretekstem do stworzenia uczniowi sytuacji skłaniającej go do zastanowienia się nad własnymi problemami lub postępowaniem, - może rozładować napięcia ucznia.
TECHNIKA NIE DOKOŃCZONYCH ZDAŃ
Polega ona na werbalnym lub pisemnym eksponowaniu wyrazu lub fragmentu zdania, który dziecko ma rozbudować w pełne zdanie. Za pomocą samodzielnie stworzonego przez nauczyciela narzędzia badawczego może on bezpośrednio podejmować sprawy, które chciałby zbadać. Tak np. zdania dotyczące szkolnej sytuacji mogą zaczynać się następująco: „Gdyby tylko nauczyciele...”, „Przepisy nas obowiązujące...” , „Wszyscy myślą, że nasza klasa ...”. Wyraz lub początek zdania musi być tak skonstruowany, by nie nasuwała się zbyt jednoznacznie jedna określona forma uzupełniająca. Uważa się również, że badany może przejawić w zakończeniu zdania jakieś cechy swej osobowości. Oto przykład wyrazów – haseł służących temu celowi: „Przyszłość...”, „Moja matka...”,” Boję się...”, „Dziewczęta...”, „ Wstydzę się ...”.
Dokładnej interpretacji uzyskanych danych mogą dokonywać jednak tylko psychologowie. Nauczyciel może je traktować jako źródło informacji o uczniach i ich myślach, a nie o przyczynach ich stanu emocjonalnego.
TECHNIKA NIEDOKOŃCZONYCH HISTORYJEK
Technika ta opiera się na założeniu, że dziecko, któremu opowie się pewną historyjkę i poleci ją dokończyć, w dokończeniu tym wyjawi sprawy szczególnie ważne dla niego samego, świadczące o jego istotnych problemach. Temat nie powinien być zbyt wąski. Można stosować cykl takich zajęć w ciągu kilku tygodni, aby uzyskać więcej informacji na przykład na temat podstawowych problemów dziecka, związanych z jego kontaktami z rodziną i najbliższym otoczeniem oraz funkcjonowaniem w zespole klasowym.
METODA INSCENIZACJI
Wykorzystanie tej metody poznawania uczniów oparte jest na założeniu, że dzieci w swoich zabawach często podejmują w sposób udramatyzowany odgrywanie ról osób mających duże znaczenie w ich życiu, np. roli ojca lub matki i dokonują projekcji swoich wrażeń, wynikających z obserwacji zachowania tychże osób, na własne zachowanie w czasie gry. Zwykle tego rodzaju spontaniczne zachowanie dzieci może informować o tym, co dzieje się w ich środowiskach domowych.
TEMATYCZNA I SWOBODNA WYPOWIEDŹ PISEMNA
Przed rozpoczęciem szkoły...................... Najciekawsze wydarzenia z przeszłośći............ . Plany na przyszłość................................................................... Zainteresowania................................................................... Koledzy.............................................................................................. Kłopoty, które kiedys miałem................................... Wakacje.............................................................................................
• AUTOBIOGRAFIA NAKIEROWANA Prosimy uczniów o przedstawienie siebie w sposób dla nich najwygodniejszy. Uzyskuje się wtedy wiele informacji o tym, co uczniowie uważają za ważne. • AUTOBIOGRAFIA KIEROWANA ELEMENTAMI TREŚCI Prosimy o napisanie autobiografii po przedstawieniu punktów nadających jej strukturę wewnętrzną. Mogą to być na przykład następujące punkty: Przed rozpoczęciem szkoły... , Moje doświadczenia szkolne ..., Wakacje ..., Najciekawsze wydarzenia z przeszłości ..., Kłopoty, które niegdyś miałem ..., Zainteresowania ..., Koledzy ..., Plany na przyszłość ... • AUTOBIOGRAFIA CZĄSTKOWA Jest to rodzaj autobiografii poświęconej określonemu tematowi, np. opowieść tylko o doświadczeniach szkolnych, planach na przyszłość…
Wypracowania
te dłuższe formy wypowiedzi rozszerzą wiedzę o uczniu, o klasie, problemie, który należy rozstrzygnąć. Mogą mieć charakter anonimowy. Tematy można precyzować następująco: Co chciałbyś zmienić w swojej klasie? Wypracowania nie mogą zastąpić innych technik, jednak pozwolą lepiej rozumieć wychowanków.
DYSKUSJA
nie może być utożsamiana z rozmową, mimo że polega także na wzajemnym porozumiewaniu się dwóch lub więcej osób w określonej sprawie. Celem dyskusji nie jest przekazywanie własnych myśli, lecz zespołowe rozstrzyganie spornego zagadnienia w celu podjęcia wspólnej decyzji. Nauczyciel przygotowując dyskusję musi dbać o wytworzenie atmosfery, w której uczniowie będą wypowiadać się spontanicznie oraz szczerze. Powinien także uwzględniać następujące zasady:
uczestniczyć w dyskusji bardziej jako partner niż kierujący nią; uznać prawo każdego ucznia do zabrania głosu, chronić go przed reakcjami klasy, np. ośmieszanie; zapobiegać zdominowaniu dyskusji przez jednostki silniejsze; mieć na względzie konieczność podsumowania dyskusji.
Dyskusja daje wiele korzyści o charakterze wychowawczym (uczy tolerancji, odwagi mówienia, dążenia do prawdy).
Obserwacja
Jest to podstawowa metoda gromadzenia informacji, polegająca na systematycznym rejestrowaniu zachowań osoby obserwowanej oraz analizie uzyskanych danych. Proces obserwacji natomiast jest to określenie celu obserwacji, stwierdzenie - jakie osoby, zjawiska mogą być obserwowane, ustalenie sposobu jej przeprowadzenie, formy zapisu, zachowań osoby przeprowadzającej obserwację, a także zasad opracowania danych i ich interpretacji. Obserwacja może odpowiedzieć nauczycielowi na nurtujące go pytania o przebieg lub przyczyny pewnych zjawisk lub też być wynikiem przeświadczenia o konieczności stałego jej stosowania w trakcie pracy pedagogicznej.
Ankieta
Ankiety nadają się szczególnie do poznania ocen faktów i wydarzeń, które miały miejsce, opinii na temat spraw bieżących oraz postulatów i wniosków dotyczących przyszłości (oczekiwania, deklaracje przyszłego zachowania się). Tak jak w przypadku stosowania innych metod poznawania klasy, uczniowie mają prawo wiedzieć, po co nauczyciel przeprowadza ankietę i co dalej będzie z nią robił. Można powiedzieć, że dla ankiet jest to wymóg szczególnie ważny, ze względu na istnienie „materialnego dowodu wypowiedzi” badanych.
Badanie za pomocą ankiety ma miejsce wówczas, gdy osoby badane otrzymują pisemne zestawy pytań i mają odpowiedzieć również na piśmie. Ankieta to zwracanie się z pytaniem jednocześnie do wielu osób, samo pytanie zaś może zadawać jedna osoba. Zaletą ankiety jest anonimowość, co w pewnych sytuacjach pozytywnie wpływa na szczerość wypowiedzi, gdyż badany pozbywa się uczucia skrępowania osobą słuchacza.
Zadania stojące przed nauczycielem konstruującym kwestionariusz ankiety
- Na wstępie należy jasno określić cel i dobrać pytania sprzyjające uzyskaniu informacji. - Pytania powinny być sformułowane jasno, użyte wyrazy w miarę jednoznaczne i dokładne. Język pytań kwestionariusza musi być dostosowany do percepcyjnych możliwości uczniów, co pozwala uniknąć niezrozumienia pytania. - Liczba pytań i stopień ich skomplikowania muszą być dostosowane do intelektualnych możliwości uczniów oraz zapewniać łatwość w odczytywaniu pytań i udzielaniu odpowiedzi. Kilkanaście pytań, z których większość jest zamknięta, to zapewne górna granica dla uczniów ze starszych klas szkoły podstawowej
Zadania stojące przed nauczycielem konstruującym kwestionariusz:
Gdy ankieta jest zbyt długa, to ze względu na zmęczenie spada zainteresowanie samym procesem wypełniania ankiety. - Należy zostawiać odpowiednio wiele miejsca na odpowiedź na pytania otwarte, pamiętając, że miejsce zawsze ogranicza wypowiedź. Poza tym im młodsze dzieci, tym więcej potrzeba im miejsca nawet na prostą, krótką odpowiedź. - Formułując pytania zwracamy się „Ty”, ale jednocześnie trzeba zachować obowiązujące formy grzecznościowe, czasem z zaznaczeniem, że to właśnie na opiniach badanego szczególnie nam zależy lub, że opinie te będą wykorzystywane przy krystalizowaniu poglądów na pewne sprawy. - Pytania nie mogą sugerować odpowiedzi. Błąd ten bardzo często występuje w pytaniach o ocenę jakiegoś zjawiska, np. pytanie: „Jak oceniasz osiągnięcia samorządu?” zakłada, że samorząd ma osiągnięcia. - Pytania mogą być złożone w bloki tematyczne, przy czym kolejność pytań nie jest obojętna. Często stosuje się układ od pytań ogólnych do szczegółowych. - W sformułowaniu pytania należy unikać podwójnych przeczeń. - Trzeba bardzo dokładnie zastanowić się nad wszelkimi zwrotami użytymi w kwestionariuszu ankiety.
Ankieta
Organizacja badania ankietowego w klasie nie jest związana z nadmiernymi trudnościami. Zasadniczo nauczyciel powinien uczniom wytłumaczyć, w jakim celu ankieta jest przeprowadzana i jak będą wykorzystywane jej wyniki. Normalnym zachowaniem uczniów, którzy lubią swego nauczyciela, jest tendencja do głośnego wyrażania, zaraz po otrzymaniu formularzy ankiety, swego stosunku do przedstawionych w niej spraw. Wydaje się najrozsądniejsze w tej sytuacji namówienie uczniów do dyskusji na temat ankiety wkrótce po jej wypełnieniu. Tego rodzaju dyskusja może być cenna wychowawczo. Istotną sprawą jest stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania, a jednocześnie takiego porządku i nastawienia do pracy, które umożliwiałoby uczniom skoncentrowanie się. W związku z tym nie wolno nakłaniać uczniów do zwracania uwagi na styl, ortografię, nie można liczyć także na rzeczywiste zainteresowanie się ankietą, jeśli np. przeprowadza się ją przed sprawdzianem.
Współpraca z rodzicami
Jest sprawą niezwykle ważną, aby nauczyciel starał się pozyskać do współpracy wszystkich rodziców, gdyż zainteresowanie rodziców pracą wychowawczą i dydaktyczną przedszkola/szkoły, pozyskanie ich zaufania, zaangażowanie ich w różne problemy związane z opieką i wychowaniem jest najlepszą drogą do tego, aby wspólnie decydować o wychowaniu. Nauczyciel ma szansę zjednać rodziców do współpracy, jeśli potrafi wypracować sobie autorytet w środowisku i gdy każdego rodzica potraktuje w sposób indywidualny, z uwagą i troską.
"Współpraca nauczycieli i wychowawców z rodzicami powinna polegać na ich wzajemnym porozumiewaniu się w sprawach dotyczących opieki i wychowania dzieci oraz na udzielaniu sobie nawzajem konkretnej pomocy”. Celem tak rozumianej współpracy jest usprawnianie i uatrakcyjnianie pracy wychowawczej oraz zapewnianie dzieciom/ uczniom wszechstronnego rozwoju fizycznego, intelektualnego, emocjonalnego i społecznego.
Źródło
Współpraca z rodzicami
Do podstawowych zasad współpracy Mieczysław Łobocki zalicza: 1. zasadę pozytywnej motywacji – dobrowolny udział we współpracy, zaangażowanie własne oraz świadomość celów; 2. zasadę partnerstwa – współdziałanie w atmosferze wzajemnego poszanowania na równorzędnych prawach, współodpowiedzialność za podejmowane działania; 3. zasadę wielostronnego przepływu informacji – dwustronna wymiana opinii w różnych sprawach; uruchomienie wielu kanałów przepływu informacji; 4. zasada jedności oddziaływań – zgodna realizacja wspólnie podjętych celów, różnorodność metod i form oddziaływań wychowawczych; 5. zasada aktywnej i systematycznej współpracy – czynne i systematyczne angażowanie się we wzajemne współdziałanie; 6. zasada elastycznej i twórczej współpracy; 7. zasada taktu i dyskrecji.
Źródło
Jesteśmy już w połowie
:-)
Socjometria- trochę teorii
[...] socjometria jest metodą badania nieformalnej, wewnętrznej struktury grupy ze względu na kryteria – sytuacje społeczne określone w pytaniach socjometrycznych [...], socjometria umożliwia także rejestrowanie zmian we wzajemnych stosunkach między członkami grupy, między osobami a grupami oraz między grupami .
(Lisowska 2001, s. 151
INACZEJ MÓWIĄC:
Mianem socjometrii określa się metodę badania nieformalnej struktury grupy, wprowadzoną przez amerykańskiego uczonego, lekarza i psychiatrę Jacob Levy Moreno (1934), albo też – ogólniej – teorię metody i techniki ilościowego pomiaru stosunków wzajemnej atrakcyjności i niechęci.
Socjometria
Polega na podawaniu wszystkim członkom badanej grupy jednego lub kilku specjalnie skonstruowanych pytań, badających różne rodzaje społecznych stosunków, takich jak wzajemna sympatia, popularność, zaufanie, przywództwo itp. w stosunku do których badani dokonują wyboru osób z grupy, które ich zdaniem spełniają warunki określone w pytaniu.
(Góralski A., Metody badań pedagogicznych, 1994, s. 53)
SOCJOMETRIA
-Socjometria jest metodą szczególnie użyteczną, gdy zachodzi potrzeba postawienia szybkiej diagnozy struktury wewnętrznej grupy. -Daje klarowny obraz więzi nieformalnych, łączących np. poszczególnych uczniów w klasie, pozwala zidentyfikować osoby szczególnie atrakcyjne dla grupy, w tym: przywódców nieformalnych, osoby cieszące się największym zaufaniem, sympatią lub spełniające szczególne funkcje. -Precyzyjnie wskazuje osoby odrzucane w grupie – wyraźnie nie lubiane czy odtrącane oraz osoby izolowane – te które stoją na uboczu, nie utrzymują z nikim kontaktów. -Daje możliwość porównywania pozycji poszczególnych uczniów w klasie, stwierdza istnienie różnego typu podgrup, np. klik, paczek itp. -Jest narzędziem umożliwiającym identyfikację osób lub grup wymagających specjalnych zabiegów wychowawczych, opieki pedagoga czy psychologa..
ważne
"Przeprowadzając badania socjometryczne , warto pamietać, że wartość poznawcza zależy nie tylko od poprawnie sformułowanego pytania (KRYTERIUM) socjometrycznego i sposobu jego wykorzystania, lecz także od odwoływania się do więcej niż tylko jednej technniki socjometrycznej. Każda z nich bowiem pozwala poznać nieco inny aspekt nieformalnej sytuktury grupy"
Mieczysław Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, 2005
Techniki socjometryczne
Techniki socjometryczne są bardzo przydatne w badaniach pedagogicznych i często stosowane w praktyce.
Wadą socjometrii jest to, że poznając wybory osób badanych nie uzyskujemy informacji o motywach tych wyborów.
Do najczęściej stosowanych technik socjometrycznych należą:
Technika j.l moreno
Technika "zgadnij kto?"
plebiscyt życzliwości i niechęci
Technika szeregowania rangowego
test percepcji socjometrycznej
(Góralski A., Metody badań pedagogicznych, 1994, s. 53)
Konstruowanie testu socjometrycznego
Ułożenie pytań z wyborem pozytywnym i negatywnym. Ustanowienie liczby wyborów (najkorzystniej 2). Skonstruowanie tabeli wskazań pozytywnych „+” i negatywnych „-” tzw. matrycy socjometrycznej. Wykreślenie diagramu kołowego. Wykreślenie socjogramu nieuporządkowanego. Analiza socjogramu.
DLACZEGO?
zobacz socjogram kołowy
zobacz socjogram nieporządkowany
matryca socjometryczna
Przebieg testu socjometrycznego
Czytaj wiĘcej
Przykład
Tabela socjometryczna
Do tabel socjometrycznych wpisuje się uzyskane wyniki badań. Z analizy tabeli uzyskuje się następujące dane:
Kto kogo wybrał bądź odrzucił.
Kto został wybrany, przez ile osób, przez kogo.
Jaki rodzaj wyborów przeważa (pozytywne czy negatywne, czy chłopcy i dziewczynki wybierają się w ramach swojej płci czy też wzajemnie).
zobacz tabelę
Socjogram kołowy
Jednym ze sposobów przedstawienia graficznego wyników badań socjometrycznych są socjogramy kołowe i hierarchiczne. Pozwalają one pokazać nie tylko powiązania między uczniami ale także jednocześnie status poszczególnych jednostek. Socjogram kołowy składa się z kilku koncentrycznych kół, tylu, ile wynosi najwyższa liczba otrzymanych wyborów plus jedno dla osób, które dostały zero wyborów. Poszczególne koła odpowiadają liczbie otrzymanych wyborów, przy czym dzieci mające najwięcej wyborów są lokowane na kole najbliższym środka.
socjogram hierarchiczny
opis socjogramu
Socjogram nieuporządkowany
Najprostszy nie wymaga nawet uprzedniego sporządzenia tabeli wyników. Polega on na naniesieniu na kartce papieru odpowiedzi kolejnych osób. Wybory zaznacza się przy pomocy strzałek, a poszczególne dzieci numerami z dziennika klasowego. Dobrze jest inaczej zaznaczyć numery dziewcząt i chłopców np. innymi kolorami lub poprzez umieszczenie jednych w kółkach a drugich w trójkątach. Wybory wzajemne przedstawia się na ogół przy pomocy dwóch równoległych strzałek lub jednej ukierunkowanej w obie strony. Ważne jest, dla większej przejrzystości, aby linie strzałek jak najmniej przecinały się, co można uzyskać przez „dopasowanie” położenia symboli graficznych oznaczających poszczególnych uczniów. Dobrze jest też umieścić dziewczynki po jednej stronie kartki a chłopców po drugiej co pozwoli lepiej unaocznić wybory miedzy płciami. W otrzymanym w ten sposób socjogramie można wyróżnić różne struktury powiązań między dziećmi a także zobaczyć, które z nich nie otrzymały żadnych wyborów.
źródło
Struktura zespołu
To układ miejsc, jakie zajmują poszczególni jej członkowie względem siebie. Samo zaś miejsce w tej strukturze nazywamy pozycją jednostki. W klasie można wyróżnić struktury tworzone według następujących kryteriów: kryterium osiągnięć w nauce kryterium gotowości do wykonywania prac i posłuszeństwa kryterium przewodzenia i podległości kryterium podejmowania różnych ról społecznych kryterium porozumiewania się kryterium atrakcyjności poszczególnych osób wobec siebie
Para
10
Paczka
13
Łańcuch
11
12
Struktury grupowe, które występują przeważnie w każdej klasie to:
Klika
Osoba izolowana
12
Osoba odrzucona
11
12
Para
osoby wybierające siebie wzajemnie. Kiedy mało jest wyborów wzajemnych, a wiele odrzuceń obustronnych, wówczas atmosfera w grupie jest napięta, grupie grozi rozpad.
10
Paczka
13
grupa osób (3 i więcej) wybierających się wzajemnie, ale także nieliczne są połączenia z resztą grupy. Warto przyjrzeć się funkcjonowaniu tej grupy, gdyż zachodzi prawdopodobieństwo przekształcenia paczki w klikę.
Klika
grupa osób (3 i więcej) wybierająca się wzajemnie i izolująca się od reszty.
Sieć
struktura ta występuje wtedy, gdy wszyscy wybierają wszystkich. Jest to najbardziej demokratyczny układ wzajemnych relacji w klasie, łączący się z najwyższą średnią satysfakcją uczniów z bycia członkiem klasy.
11
12
13
Łańcuch
trzy lub więcej osób jest połączonych wyborami, które mogą być odwzajemnione lub nie, ale cały układ jest niezamknięty ( nie ma żadnego wyboru między osobą pierwszą i ostatnią)
11
12
Osoba izolowana
osoba darzona niechęcią, z przewagą wyborów negatywnych.
negatywne wybory zaznaczane są strzałkami przerywanymi
12
Osoba odrzucona
osoba przez nikogo niewybierana, obojętna, lekceważona – liczba wyborów = 0. To zwykle osoba nieagresywna, wycofująca się , o niskich kompetencjach społecznych i poznawczych.
11
12
Rodzaje struktur ról odgrywanych w grupie:
Role związane z dziedziną działalności grupy (chodzi o dziedziny aktywności szczególnie często i chętnie podejmowane przez uczniów) role zadaniowe (dotyczą sposobu zaangażowania uczniów w danej dziedzinie aktywności oraz realizacji postawionych przed nimi zadań)
Spójność grupy- Elementy charakterystyczne ją tworzące
specyficzne poczucie znaczenia grupy - jej roli oraz odrębności od pozostałych
atrakcyjność grupy dla członków poprzez doznawanie satysfakcji z samej przynależności do tej grupy
orientacja na osiąganie wspólnych celów, które stanowią pewną wartość dla wszystkich członków grupy
akceptacja norm grupowych przez wszystkich jej członków
liczba przyjacielskich relacji w grupie
różnorodne płaszczyzny istniejących więzi
Analiza indeksowa - wskaźnik spoistości
Ilościowe opracowanie badań socjometrycznych polega na dokonaniu analizy indeksowej. Istnieje kilka wskaźników mówiących o ścisłości więzi pomiędzy uczniami w klasie. Są to wskaźniki spoistości, zwartości i integracji grupy. W przybliżeniu dotyczą one tego samego, inny jest jedynie sposób ich obliczania. Dla porównania dobrze jest obliczyć wszystkie z nich z uwagi na subtelne różnice treściowe między nimi.
Gdzie C to liczba możliwych wyborów wzajemnych obliczana ze wzoru:
Spoistość grupy dla ograniczonej i nieograniczonej liczby wyborów:
dla nieograniczonej liczby wyborów:
dla ograniczonej liczby wyborów:
gdzie d oznacza liczbę wymaganych wyborów, a N liczbę uczniów w klasie.
Wartość wskaźnika spoistości grupy waha się od 1 (gdy wszystkie wybory są odwzajemnione) do 0 (gdy żaden z wyborów nie jest odwzajemniony).
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik integracji
Wskaźnik integracji oblicza się według wzoru:
Wskaźnik ten jest trudny do interpretacji (Brzezińska, op.cit.). Można jedynie powiedzieć, że z dwóch grup o tej samej liczebności lepiej jest zintegrowana ta, dla której wielkość ułamka obliczonego na podstawie podanego wzoru jest wyższa. Nauczyciel może posługiwać się wskaźnikami grupowymi w celu porównania siły więzi społecznych w klasie w różnych momentach czasowych (np. przed zaplanowanymi przez siebie oddziaływaniami i po) a także dla porównania prowadzonej przez siebie klasy z innymi, jeśli ma dostęp do ich wyników.
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Zwartość grupy
Wskaźnik zwartości, jak pisze A. Brzezińska, jest trudny do interpretacji. W literaturze brakuje danych na temat jego wartości granicznych (Brzezińska, 2004).
Wskaźnik ten można obliczać tylko w przypadku ograniczonej liczby wyborów.
R oznacza liczbę wyborów wzajemnych, U liczbę wyborów nieodwzajemnionych a symbole p i q są obliczane ze wzorów:
gdzie d oznacza liczbę dopuszczonych wyborów a N liczbę dzieci w klasie.
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik indywidualny Pozycja pozytywna ucznia w klasie
Do określenia pozycji poszczególnych uczniów w klasie służą wskaźniki indywidualne. Pozwalają one określić status pozytywny i negatywny oraz mieszany każdego dziecka a także jego poziom pozytywnej i negatywnej w przypadku nieograniczonej liczby wyborów.
ekspansywności
Wzór na status pozytywny dziecka:
N oznacza liczbę osób w klasie. Wskaźnik ten przyjmuje wartość od 0 do 1
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik indywidualny Pozycja negatywna ucznia w klasie
Do określenia pozycji poszczególnych uczniów w klasie służą wskaźniki indywidualne. Pozwalają one określić status pozytywny i negatywny oraz mieszany każdego dziecka a także jego poziom ekspansywności pozytywnej i negatywnej w przypadku nieograniczonej liczby wyborów.
N oznacza liczbę osób w klasie. Wskaźnik ten przyjmuje wartość od 0 do 1
Wzór na status negatywny dziecka:
czytaj więcej
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik ekspansywności pozytywnej
Status mieszany oblicza się odejmując od wartości statusu pozytywnego status negatywny. Przyjmuje on wartości od +1 do –1. Teoretycznie, skrajnie wysoką wartość statusu mieszanego dziecko otrzymałoby wtedy, gdyby jego status pozytywny wyniósł +1 a negatywny 0, skrajnie niską – w przeciwnym przypadku.
Oznaczenie N jak wcześniej. Wskaźnik przyjmuje wartość od 0 do 1
Wskaźnik ekspansywności pozytywnej oblicza się według wzoru:
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Wskaźnik ekspansywności negatywnej
Status mieszany oblicza się odejmując od wartości statusu pozytywnego status negatywny. Przyjmuje on wartości od +1 do –1. Teoretycznie, skrajnie wysoką wartość statusu mieszanego dziecko otrzymałoby wtedy, gdyby jego status pozytywny wyniósł +1 a negatywny 0, skrajnie niską – w przeciwnym przypadku.
Wskaźnik ekspansywności negatywnej oblicza się według wzoru:
Oznaczenie N jak wcześniej. Wskaźnik przyjmuje wartość od 0 do 1.
Wskaźniki (wraz z oznaczeniami) (Łobocki, 2006).
Mały test sprawdzający Znajdź gwiazdę socjometryczną pozytywną i gwiazdę socjometryczną negatywną, możesz też wskazać klikę, paczkę, łańcuch. Przy dobrej odpowiedzi usłyszysz dźwięk potwierdzający.
12
11
17
14
18
10
13
15
16
Bibliografia