Części zdania

To musisz wiedzieć...

części zdania

OKOLICZNIK

ORZECZENIE

części zdania

DOPEŁNIENIE

PODMIOT

PRZYDAWKA

ORZECZENIE

czasownik w formie osobowej

Od niego zawsze zaczynasz...

rodzaje orzeczenia

CZASOWNIKOWE

IMIENNE

wyrażone dwoma słowami - łącznikiem (być, stać się, zostać) i orzecznikiem (rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, zaimek, liczebnik)np. Mój brat zostanie lekarzem. Ten fotel jest wygodny. Dzisiaj jest zimno. Byłem piąty w kolejce.

wyrażone czasownikiem w formie osobowejnp. Ania zjadła kanapkę. Uczeń odrobi zadanie.

ŁĄCZNIK I ORZECZNIK

ORZECZENIE IMIENNE

Nasz samochód został odholowany. Stary podręcznik będzie już niepotrzebny. Przydawka jest określeniem rzeczownika. Nasza klasa podczas dzisiejszej lekcji stanie się salą teatralną. Sklepy zostały zamknięte z powodu epidemii. Od rana było wietrznie. Aktor stał się znany po premierze najnowszego filmu.

UWAGA! CZAS PRZYSZŁY ZŁOŻONY NIE JEST ORZECZENIEM IMIENNYM! W piątek będę się uczył do sprawdzianu z fizyki. Zwycięzcy będą odbierać nagrody na scenie.

podmiot

• wykonawca czynności w zdaniu
• może być wyrażony różnymi częściami mowy

zdanie bezpodmiotowe (w zdaniu nie ma podmiotu) - często występuje przy czasownikach zakończonych na -no,-to np.Umyto naczynia. Zmieniono pościel.

podmiot szeregowy (w funkcji podmiotu występuje więcej niż jeden wyraz, np. Psy i koty potrafią żyć w zgodzie. Na półce leżały jabłka, gruszki i śliwki.

rodzaje podmiotu

domyślny (w zdaniu nie ma wyrazu oznaczającego podmiot, ale możemy się go domyślić z formy orzeczenia, np.Nie lubię poniedziałków. (kto? - ja)

gramatyczny (wyrażony w mianowniku liczby pojedynczej lub mnogiej), np. Mama ugotowała obiad. Kierowcy zablokowali drogę.

towarzyszący (wyrażony rzeczownikiem z wyrażeniem przyimkowym), np.Dziewczęta z chłopcami wzięli udział w zawodach. Uczniowie wraz z nauczycielami zorganizowali zbiórkę odzieży.

logiczny (wyrażony w dopełniaczu, występuje przy czasownikach oznaczających, że czegoś brakuje, ubywa, przybywa, nie ma), np.Nikogo nie ma w domu. Brakuje nam osoby do gry.

zbiorowy (wyrażony rzeczownikiem w liczbie mnogiej oznaczającym grupę, zbiorowość), np. Klasa zajęła miejsca. Grupa była głośno.

przydawka

określenie rzeczownika w zdaniu

odpowiada na pytania jaki? jaka? jakie? który? która? które? ile? z czego?

RODZAJE PRZYDAWEK

przymiotna

przyimkowa

wyrażona pryzmiotnikiem, zaimkiem przymiotnym lub imiesłowem przymiotnikowym

wyrażona wyrażeniem przyimkowym

rzeczowna

np. boisko do siatkówki

np. piękna pogoda, mój rower

wyrażona rzeczownikiem lub zaimkiem osobowym

liczebna

np. pęczek szczypiorku

wyrażona liczebnikiem

np. dwie dziewczyny

dopełnienie

• określenie czasownika
• odpowiada na pytania przypadków zależnych

nie rozumiem ćwiczenia (D)przyglądał się dziewczynie (C) zjadła śniadanie (B) przyszedł z bratem (N) opowiadała o przyjaciółce (Ms.)

Przykłady zdań

Od rana zbieraliśmy (kogo? co?) grzyby. Na plaży zagramy (w kogo? co?) w piłkę. Pomóż (komu? czemu?)słabszemu. Fryzjerka obcięła (kogo? co?) włosy (komu? czemu?) klientce. Wczoraj poszłam do kina (z kim? z czym?) z koleżanką. Tymi słowami dolał (kogo? czego?) oliwy do ognia.

UWAGA! W funkcji dopełnienia może też wystąpić czasownik w bezokoliczniku, np. Nie potrafiłem (czego?) zrobić tego zadania.

okolicznik

określenie czasownika, które informuje o okolicznościach, w jakich została wykonana czynność

rodzaje okoliczników

czasu (kiedy? od kiedy? do kiedy? np. Od wczoraj nic nie jadłem. W piątek cię odwiedzę.

sposobu (jak? w jaki sposób?) np. Dobiegł szybko do mety. Z zastanowieniem wybierała buty.

miejsca (gdzie? dokąd? skąd?) np. Dzisiaj jadę do Krakowa. Ania przyjechała właśnie z Mazur.

przyczyny (dlaczego? z jakiego powodu?) np. Z powodu choroby wokalisty odwołano koncert.

warunku (pod jakim warunkiem? w razie czego? w jakim wypadku? np. W razie choroby zostań w domu. W wypadku awarii zadzwoń po pomoc.

przyzwolenia (mimo co? mimo czego? pomimo co? pomimo czego? np. Mimo głodu nie zjadłem obiadu. Pomimo bólu głowy poszedł do pracy.

celu (po co? w jakim celu?) np. Dzieci udały się po pomoc. Poszedł po chleb. Przyszedł nas odwiedzić.

PRZYKŁADOWE ZDANIE ZE WSZYSTKIMI CZĘŚCIAMI ZDANIA.

Mała dziewczynka jadła ptysie przed cukiernią.

przydawka podmiot orzeczenie dopełnienie okolicznik

Dziękuję!