Gwara poznańska

Gwara poznańska

spis treści

1. Pojęcie gwary

6. Lokomotywa

7. Ciekawostki

2. Historia

8. Gwara dla poznańaków

3. Aktualnie

9. Gdzie można usłyszeć gwarę?

4.Cechy gwary

10.Ćwiczenia

5. Wiersze

POJĘCIE GWARY

Gwara to odmiana języka polskiego występująca na niewielkim terytorium, używana coraz rzadziej, obecnie są już to często tylko pojedyńcze słowa. Dzielimy ją na wiejską i miejską (warszawską, poznańską). Charakteryzuje się odmiennym słownictwem,

artykulacją.

frazeologią

dialektu.

Jest podrzędna w stosunku do

Historia

pierwsze germanizmy, związane z administracją miasta oraz z rozwojem budownictwa i gospodarki, takie jak burmistrz, ratusz, warsztat, rynek, rynna, cegła, dach, szyba, spichlerz, fartuch, farba-barwa, itd.

Historycznie gwara poznańska pochodzi z dialektu wielkopolskiego z typową wymową, zaśpiewem, dźwięcznymi głoskami i brakiem mazurzenia. Dialekt wielkopolski był podstawą języka staropolskiego w państwie polskim do momentu, kiedy stolica została przeniesiona z Gniezna do Krakowa, gdzie rolę wiodącą przejął dialekt małopolski. Po lokowaniu Poznania w 1253 na prawie magdeburskim, do poznańskiego regiolektu zaczęły naturalnie wpływać

Aktualnie

Gwara poznańaka wciąż ma się dobrze. Funkcjonuje wiele jej zwrotów w codziennym życiu, używają jej często także bardzo młodzi ludzie. W mieście odbywają się liczne konkursy poznańskiej gwary, np. „Godejcie po naszymu”, w których startują i dziadkowie, i wnuki. Raczej jeszcze długo do Poznania będziemy jeździć na pyry.

Cechy gwary

- Wymawianie y zamiast e- , np.: mlyko (mleko), chlyb (chleb) -Wymawianie końcówki słowa om zamiast ą, np.: jakom (jaką), pałkom (pałką).

Cechy gwary poznańskiej charakterystyczne w wymowie, opisane do standardowej polszczyzny w kontraście: -Podwyższanie melodii, tzw. zaśpiew, zazwyczaj na końcu zdania, z ostatnią sylabą wydłużoną np. do widzeniaa. -Wymawianie o jako dawniejszego pochylonego a, np.: kolejorz (kolejarz), chłopok (chłopak). -Wymawianie u albo ó zamiast o, np.: cóś (coś), doktór (doktor).

-Wymawianie końcówki słowa yj albo ij zamiast ej-, np.: gorzyj (gorzej), lepij (lepiej).-Wymawianie ło, łe, ły w miejscu o albo ó, np.:łoko (oko), łyn (on), młost (most). -Wymawianie samogłosek nosowych ę, ą jako in, iń, im, yn, yń, ym, un, uń, um, np. śfinto (święto), piuntek (piątek), chcum (chcą), Dymbiec (Dębiec)

Wiersze

Pan Hilary- Julian Tuwim

Paweł i Gaweł- Aleksander Fredro

Abecadło- Julian Tuwim

Idzie Grześ- Julian Tuwim

Lokomotywa

Stoi na stacji wielgachno bana cało w oliwie jest opypłana. Para z ni bucho i poświstuje a palacz ciyngiym wef ni hajcuje. Wuchte wagonów mo zahoczone wef kożdym klunkrów jest nawalone. Jest tych wagonów cóś ze śtyrdzieści wcale nie wiada co sie tam zmieści. W piyrszym wagónie kole wynglarki jadom z poznania same Kaczmarki

Znany wiersz Juliana Tuwima Lokomotywa tak jak inne jego utwory dostał nową odsłone w gwarze poznańskiej. Oto ona:

jedzie tyż kundziu i z Wildy szczuny a kożdy śrupie z tytki bonbony. Wef drugim szkieły i ejber łysy śtyrech góroli i dwa hanysy. Potym jest proszczok, owce i kónie wszysko to w czecim jedzie wagónie. Dalej som ryczki i szafónierki jakieś wymborki i salaterki. Śtyry wagóny jadom z meblami za nimi dziesińć wagónów z pyrami.

ciekawostki

- Niekóre słowa z gwary poznańskiej są znane nie tylko w Poznaniu ale również w innych regionach kraju.

- Gwara powoli zamiera wiele osób gdy zapyta się je o poszczególne słowa odpowiada że je słyszała ale nie pamięta co oznacza.

- W Poznaniu znajduje się sklep z gadżetami, na których są najzabawiejsze słowa z gwary.

- Nie wielu ludzi zdaje sobie sprawę, że gwara poznańska często jest zapożyczana do piosenek rapowych. Stosowanie jej ułatwia tworzenie rymów oraz wzmacnia przekaz.

gwara dla poznaniaków

Dla turystów jest to ciekawostka i sposób na zgłębienie kultury tego regionu. Tempr głosu poznaniaków, charakterystyczny akcent i wymowa plus oczywiście ciekawe słowa tworzą ciekawy mariaż. Poznaniacy znający gwarę często są zadowoleni, że mówiąc na przykład: „Zapal ćmika na sztynderze” rozumieją się, a nikt w około nie potrafi odszyfrować tych dziwnych słów. Dzięki gwarze Poznaniak zawsze rozpozna innego Poznaniaka, nawet na wakacjach za granicą.

Gwara choć upamiętnia trudne historycznie czasy dla Polaków jest dziedzictwem kulturowym. Charakteryzuje ten region Polski, opisuje i określa. Większość Poznaniaków jest dumna ze swojej gwary, czy chociażby drobnych naleciałości jakie im z gwary pozostały.

gdzie można usłyczeć gwarę?

Pojedyncze słowa gwary wplecione w tradycyjny język Polski można usłyszeć rozmawiając niemal z każdym Poznaniakiem. Jeśli chcemy posłuchać całych zdań wypowiadanych w gwarze, to musimy poszukać wśród starszych mieszkańców tego miasta lub odnaleźć atrakcje przygotowane dla turystów. W Poznaniu powstało kilka niezwykłych atrakcji umożliwiających posłuchanie typowej gwary poznańskiej. Warto posłuchać jej, przy okazji ucząc się o historii tego pięknego, interesującego miasta.

Przykładowo w Blubry – Poznańskie legendy w 6D, możemy wysłuchać niezwykłe legendy w gwarze poznańskiej. Wszystko to odbywa się w niezwykle interesującym dla dzieci otoczeniu. Mnóstwo trójwymiarowych obrazów, multimedialne ekrany, efekty specjalne: wiatr, mgła, lasery, a także ruchome postacie, które są jednocześnie bohaterami opowiadanych legend, to tylko nieliczna atrakcje, jakie możemy tam spotkać. Także jeśli chcemy poznać gwarę poznańską w przyjemnej dla dzieci scenerii, to tylko w Blubry.

ćwiczenia

Te ćwicznia mają za zadanie podsumować wiedzę zdobytą w tej prezentacji.

Quiz

Puzzle

Kahoot

Koniec

Dziekujemy za uwagęWykonały: Matylda, Inga i Iga

Źródła: informacje- google, wiedza własna. grafika- pinterest.