Lodowce

Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów

Arkadiusz Gościak 3a

Niszcząca działalność lodowca górskiego

01

Poruszające się masy lodu niszczą powierzchnię ziemi , transportują materiał skalny oraz osadzają go, niekiedy daleko od miejsca jego pochodzenia. Intensywność niszczenia zależy m.in. od grubości pokrywy lodowej, ilości transportowanego materiału skalnego , odporności podłoża na niszczenie oraz zastanej rzeźby terenu.

Do podstawowych rodzajów erozyjnej działalności lodowców należą:

detrakcja - polegająca na wyrywaniu z podłoża okruchów oraz bloków skalnych o długości nawet kilkunastu materów i włączaniu ich w przemieszczający się lodowiec.

detersja - polegająca na wygładzaniu i polerowaniu podłoża skalnego przez fragmenty skalne znajdujące się w dolnej części przemieszczającej się masy lodowej.

egzaracja - polegająca na żłobieniu podłoża na skutek zdzierania materiału skalnego przez czoło nasuwającego się lodowca.

01

02

żłoby lodowcowe (doliny U-kształtne) -doliny przekształcone przez jęzory lodowcowe. Powstają na skutek detrakcji i egzaracji skał podłoża dolin rzecznych (V-kształtnych), które ulegają pogłębieniu i poszerzeniu.

kotły lodowcowe (cyrki, kary lodowcowe) - wielkie nieckowate zagłębienia, otoczone z trzech stron ścianami skalnymi. Tworzą się one w obrębie pola firnowego lodowców górskich.

03

05

04

baraniec (muton) - wygładzony pagórek, z łagodnym stokiem z jednej strony, a z drugiej zakończonej stromą ścianą. Powstał w wyniku egzaracji skał o różnej odporności na erozję.

dolina zawieszona - dolina kończąca się wyraźnym progiem u ujścia położonej niżej doliny U-kształtnej. Forma ta powstała jako odgałęzienie właściwego żłobu lodowcowego.

rysy i wygłady lodowcowe - bruzdy na powierzchni skał oraz ogładzone powierzchnie skał powstałe w wyniku detresji i egzaracji.

02

Działalność transportowa lodowca górskiego.

Materiał skalny niesiony przez lodowiec jest zróżnicowany pod względem wielkości. Pochodzi on z podłoża zdzieranego przez lodowiec lub z wietrzenia otaczającego stoków. Morena może być transportowana na powierzchni lodowca, wtopiona w masy lodu oraz spychana przez czoło lodowca.

Materiał skalny może być również przenoszony przez wody lodowcowe płynące po powierzchni lodowca i jego wnętrzu. Natomiast drobny materiał zalegający na powierzchni lodu może być transportowany na duże odległości przez wiatr.

Akumulacyjna działalność lodowca górskiego

morena denna- płaska lub falista powierzchnia zbudowana z osadów wytopionych podczas wycofania się lodowca

morena środkowa - wał biegnący środkiem dawnej zlodowaconej doliny. Tworzy się z połącznia wałów moren bocznych dwóch jęzorów lodowcowych.

morena boczna - wał osadów morenowych biegnących wzdłuż zboczy doliny, powstały wskutek wytapiania się materiału skalnego na bokach jęzora lodowcowego.

morena czołowa - wał usypany przed czołem lodowca, zbudowany z materiału skalnego wytapiającego się z lodu. Tworzy się , gdy czoło lodowca przez długi czas stoi w miejscu, co umożliwia usypywanie się na tym obszarze materiału skalnego

Powstawanie doliny U-kształtnej

1 - W wyniku erozji rzecznej powstaje dolina V-kształtna.

2 - Lodowiec górski poszerza i pogłębia dolinę rzeczną.

3 - Po wytopieniu się lodowca górskiego pozostaje dolina U-kształtna

(Doliny U-kształtne zalane przez wody morskie nazywane są Fiordami.)

Filmiki powtórkowe

Filmik 1

Filmik 2

Formy powstałe wskutek działalności lądolodów

rynny polodowcowe - długie i wąskie zagłębienia o stromych zboczach i niewyrównanym dnie, wyrzeźbione w skałach podłoża przez strumienie wód subglacjalnych,

03

pradoliny - szerokie doliny biegnące równolegle do czoła lądolodu, wyżłobione przez wody spływające z topniejącego ladolodu oraz wody rzek płynących w jego kierunku.

Krajobraz, który powstał w wyniku działalności lądolodu, nazywany jest glacjalnym. Jeśli formy polodowcowe uległy denaudacji, to taki krajobraz nazywamy staroglacjalnym. Natomiast krajobraz , w którym poszczególne formy polodowcowe są wyraźne i dobrze zachowane, jest nazywany młodoglacjalnym.

głazy narzutowe - duże głazy występujące w obrębie moren, ich obecność świadczy o ogromnej sile niszczącej i transportowej lądolodu.

Wody z topniejącego lądolodu niosą w sobie znaczną ilość materiału morenowego, dlatego tam, gdzie prędkość wody maleje, rozpoczyna się jej działalność budująca. Do form będących skutkiem akumulacyjnej działalności wód lodowcowych należą:

sandry - wielkie stóżki napływowe zbudowane z materiału żwirowo-piasczystego, powstałe na przedpolu lądolodu.

Ozy

Kemy

Drumliny

piasczysto-żwirowe pagórki, o wysokości od kilku do kilkudziesięciu materów, towrzyły się one w otwartych szczelinach lodowcowych podczas postoju lądolodu lub gdy rozpadał się on na pojedyncze bryły lodowcowe.

długie, wąskie i kręte wały, zbudowane z piasków i żwirów osadzonych przez wody płynące pod lodem w szczelinach lub tunelach lodowcowych. Ich długość przekracza niekiedy 350km, a wysokość 50m.

niewielkie wzgórza o obłym kształcie, zbudowane z piasków, żwirów, a niekiedy z gliny, Występują grupowo, tworząc tzw. pola drumlinowe.

Dziękuje za uwage :)