Żołnierze Wyklęci

ŚWIĘTO PAŃSTWOWE USTANOWIONO 3 LUTEGO 2011 ROKU.

ŚWIĘTO PAŃSTWOWE USTANOWIONE DLA UPAMIĘTNIENIA ŻOŁNIERZY ANTYKOMUNISTYCZNEGO I NIEPODLEGŁOŚCIOWEGO PODZIEMIA.

Nie opłakała ich Elektra, nie pogrzebała Antygona. I będą tak przez całą wieczność, we własnym domu wiecznie konać. Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy. Pozostał po nich w kopnym śniegu Ich gniew, Ich rozpacz, Ich ślad wilczy.

/Zbigniew Herbert/

KIM BYLI

Mianem Żołnierzy Wyklętych określani są bohaterowie, „którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu”. Przez komunistyczny reżim nazywani byli "bandytami" i "faszystami". Zakłamywano ich historię, wypaczano cel o który walczyli, starano się wymazać ich ze społecznej pamięci. Żołnierzy Wyklętych określa się również „Żołnierzami Niezłomnymi ” lub „żołnierzami drugiej konspiracji”.

Jednym z symboli żołnierzy wyklętych jest Krzyż Narodowych Sił Zbrojnych

Żyli prawem wilka i wilk został ich symbolem

Uchwalenie Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych jest formą uczczenia ich walki i ofiary, ale także bólu i cierpienia, jakich doznawali przez wszystkie lata PRL i ciszy po 1989 roku.

Miejsce kaźni Żołnierzy Wyklętych

Ppłk. Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”

Kawalerzysta, po nieudanej próbie przedostania się do armii polskiej na Zachodzie podjął pracę konspiracyjną na Wileńszczyźnie. Wiosną 1943 r. został dowódcą 5. Wileńskiej Brygady AK. Prowadził działania przeciwko Niemcom, kolaborantom litewskim oraz partyzantom sowieckim. Pod koniec 1944 r. „Łupaszka” przeszedł do konspiracji antykomunistycznej. Jego oddział był jednym z najważniejszych zgrupowań partyzanckich Żołnierzy Niezłomnych, działającym na Podlasiu, Mazurach oraz Pomorzu. Aresztowany przez UB 30 czerwca 1948 r. został skazany na śmierć i stracony 8 lutego 1951 r. Jego szczątki odkryto w kwaterze na Łączce w Warszawie w 2013 r., w 2016 r. odbył się jego oficjalny pogrzeb.

Gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”

Oficer Sztabu Głównego, na przełomie 1940 i 1941 r. komendant ZWZ na terenie okupacji sowieckiej. Aresztowany w nocy z 21 na 22 stycznia 1941 r. przez NKWD, zwolniony po utworzeniu Armii Andersa. W maju 1944 r. przerzucony na spadochronie do Polski, zastępca szefa sztabu Komendy Głównej AK. Zdecydowany zwolennik wybuchu powstania warszawskiego. Po kapitulacji stolicy komendant główny Armii Krajowej. 19 stycznia 1945 r. wydał rozkaz rozwiązujący AK. W marcu 1945 r. aresztowany przez NKWD, skazany w pokazowym procesie szesnastu. Zmarł 24 grudnia 1946 r., prawdopodobnie zamordowany przez Sowietów. Na zdjęciu: fotografie gen. Okulickiego wykonane przez NKWD.

Gen. August Emil Fieldorf „Nil”

Legionista, w 1939 r. dowódca pułku piechoty. Do lata 1940 r. na Zachodzie, potem jako emisariusz gen. Sikorskiego wrócił do kraju. Od sierpnia 1942 r. dowódca Kedywu (Kierownictwa Dywersji) KG AK. Odpowiedzialny za najważniejsze akcje oddziałów podziemnej armii, przede wszystkim za akcję „Kutschera”. Funkcję pełnił do lutego 1944 r., dwa miesiące później został mianowany komendantem organizacji NIE („Niepodległość”). Od jesieni 1944 r. zastępca gen. Okulickiego. W marcu 1945 r. przypadkowo aresztowany przez NKWD, wywieziony na Ural, wrócił do kraju w 1947r., nie podejmując działalności konspiracyjnej. W 1948 r. ujawnił się, próbując potwierdzić posiadany stopień wojskowy. Aresztowany w listopadzie 1950 r., skazany na śmierć w 1952 r. i zamordowany 24 lutego 1953 r. Na zdjęciu: fotografie wykonane gen. „Nilowi” przez UB.

Płk Witold Pilecki „Witold”

Kawalerzysta, uczestnik wojny z bolszewikami. W listopadzie 1939 r. współtworzył Tajną Armię Polską, która potem weszła w skład ZWZ-AK. 19 września 1940 r. dał się złapać w niemieckiej łapance na Żoliborzu po to, by trafić do obozu w Auschwitz, zdobyć informacje na jego temat i zorganizować tam konspirację. Uciekł z obozu w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 r. Swoje wrażenia z pobytu w Auschwitz opisał w „Raporcie Witolda”. Następnie służył w Kedywie, brał udział w Powstaniu Warszawskim. Po powstaniu w niewoli, po wyzwoleniu z niej w 1945 r. trafił do 2. Korpusu Polskiego we Włoszech, gdzie rozpoczął służbę w Oddziale II. W grudniu tego samego roku wrócił do kraju, na polecenie dowództwa Korpusu organizując siatkę wywiadowczą. Kierowana przez niego struktura konspiracyjna zbierała informacje o powojennej sytuacji w Polsce, szpiegując m.in. resorty siłowe. Rotmistrz Pilecki został aresztowany 8 maja 1947 r., 15 marca następnego roku został skazany na śmierć. Wyrok wykonano 25 maja 1948 r. Kawaler Orderu Orła Białego, awansowany pośmiertnie na pułkownika.

Płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”

Artylerzysta, w czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej. Po klęsce wrześniowej wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. W listopadzie 1939 r. trafił na Wileńszczyznę, gdzie był zastępcą, a od kwietnia 1941 r. komendantem Okręgu Wileńskiego. Jako dowódca musiał mierzyć się z trudnościami działania na wielonarodowym terenie – prowadził rozmowy i walki zarówno z Litwinami jak i partyzantką sowiecką. W pierwszej połowie lipca 1944 r. dowodził akcją „Burza” w swoim regionie, w tym operacją „Ostra Brama”, czyli zdobyciem Wilna we współdziałaniu z Armią Czerwoną. Po zakończeniu walk został aresztowany przez NKWD i zesłany w głąb Rosji. W 1947 r. wrócił do Polski, nie podejmując pracy konspiracyjnej. W 1948 r. ponownie aresztowany, zmarł 29 września 1951 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Ppłk. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”

Oficer wojsk inżynieryjnych, jesienią 1939 r. służył w Oddziale Wydzielonym Wojska Polskiego mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Postanowił przedostać się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie- jest uznawany za jednego z ojców pomysłu „Cichociemnych”. Zrzucony do Polski w nocy z 27 na 28 grudnia, służył przy Komendzie Głównej AK. Był współautorem Planu „W”, czyli powstania powszechnego. Od marca 1944 r. na Nowogródczyźnie jako dowódca zgrupowania partyzanckiego. Ciężko ranny w czerwcu 1944 r., stracił prawą rękę. Zginął 21 sierpnia w starciu z oddziałami sowieckimi likwidującymi jego zgrupowania pod Surkontami. Na zdjęciu: „Kotwicz” (po lewej) w czasie akcji „Burza”.

Gen. Maria Wittek „Mira”

Członek Polskiej Organizacji Wojskowej, obrończyni Lwowa w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet. Od 1928 do 1939 r. kierowała Przysposobieniem Wojskowym Kobiet. Od października 1939 r. do stycznia 1945 r. stała na czele Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej ZWZ-AK, będąc przełożoną wszystkich żołnierek AK. Walczyła w powstaniu warszawskim, opuściła miasto z cywilami i przeniosła się do Częstochowy. Po wojnie dalej zajmowała się tematyką przysposobienia wojskowego kobiet, aż do kilkumiesięcznego aresztowania w 1949 r. Inicjatorka Komisji Historii Kobiet przy Towarzystwie Miłośników Historii. W 1991 r. awansowana na generała brygady (jako pierwsza w historii Polka). Zmarła 19 kwietnia 1997 r. Na zdjęciu: pomnik Pani Generał przed Muzeum Wojska Polskiego

Płk Jan Rzepecki „Prezes”

Przed wojną m.in. wykładowca Wyższej Szkoły Wojennej. Od października 1940 r. szef Biura Informacji i Propagandy KG AK – komórki odpowiedzialnej za podtrzymywanie wysokiego morale Polaków pod okupacją, walkę psychologiczną (akcja „N” skierowana przeciw Niemcom) czy dokumentację wydarzeń wojennych. Po rozwiązaniu AK zastępca komendanta NIE, dowódca Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, a od września 1945 r. zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, stawiającego na opór polityczny wobec komunizmu. Aresztowany w listopadzie 1945 r., skazany w 1947 r., dzięki ujawnieniu ułaskawiony i przyjęty do wojska. Ponownie aresztowany i więziony w latach 1949-1954. Później pracownik Instytutu Historii PAN. Zmarł 28 kwietnia 1983 r.

St. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz "Rój"

Pochodził z patriotycznej rodziny, w latach okupacji niemieckiej związanej z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. Współpracował z NSZ i uczestniczył w tajnym nauczaniu na poziomie szkoły średniej. Wiosną 1945 r. został wcielony do „ludowego” WP, skąd zbiegł i wstąpił do oddziału partyzanckiego NSZ. Początkowo dowodził drużyną, wyróżniając się odwagą osobistą w akcjach z zakresu samoobrony (w sierpniu 1945 r. został odznaczony Krzyżem Walecznych). Odrzucił amnestię z 1947 r. W odtworzonym wiosną 1947 r. „XVI” – Warszawskim Okręgu NZW objął funkcję komendanta Powiatu i dowódcy oddziału partyzanckiego. Po rozbiciu w czerwcu 1948 r. komendy okręgu kontynuował działalność niepodległościową. 13 kwietnia 1951 r., zdradzony i okrążony, poległ w walce. Zwłoki "Roja" funkcjonariusze UBP upozowali na faszystę przebierając ciało w elementy umundurowania, którego nigdy nie używał np. beret z trupią główką i trupią główkę na kołnierzu bluzy – wykonane zdjęcie miało charakter propagandowy.

Danuta Siedzikówna "Inka"

Przyszła na świat w miejscowości Guszczewino 3 września 1928. Po śmierci swych rodziców Inka wraz z siostrą zdecydowała się w końcu wstąpić do AK, gdzie odbyła gruntowne przeszkolenie medyczne. Działała będąc sanitariuszką w ramach 4. szwadronu odtworzonej 5 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, a w 1946 roku służyła w 1 szwadronie Brygady, który podejmował działania na Pomorzu. Do istotnych należy fakt, iż zakończenie II Wojny Światowej nie wpłynęło na jej działalność podziemną. Została aresztowana przez UB w Gdańsku. Podczas śledztwa została poddana torturom i poniżana. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 3 sierpnia 1946 r. została skazana na dwukrotną karę śmierci. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Czekając na wykonanie wyroku, z więzienia karno-śledczego przy ul. Kurkowej w Gdańsku przekazała krewnym gryps: „Jest mi smutno, że muszę umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba”. Wyrok na niespełna osiemnastoletniej „Ince” wykonano 28 sierpnia 1946 roku.

Por. Janusz Stoboy "Vir"

Urodził się 16.04.1918 w Nakliku, w powiecie biłgorajskim w rodzinie Tadeusza Stoboya i Wandy z domu Malhomme de la Roche. Do szkoły uczęszczał w Zamościu – maturę zdał w 1938 roku. Służbę wojskową odbył w Szkole Podchorążych w Zamościu. Wybuch wojny zastał go w wojsku. Otrzymał awans na podporucznika i skierowanie na front. Po kapitulacji Janusz trafił do obozu jenieckiego w Biłgoraju, z którego uciekł i przedostał się do Naklika. Natychmiast nawiązał kontakt z NOW przyjmując pseudonim "VIR". W 1942 roku należał już do Narodowych Sił Zbrojnych, pracując w komendzie NSZ w Powiecie Biłgorajskim i współdziałał ze zgrupowaniem majora Zub - Zdanowicza ps. Ząb. Brał udział w bitwie z Niemcami w Lasach Solskich. Po wkroczeniu sowietów na Ziemię Biłgorajską był zmuszony ukrywać się przed UB. Zaopatrzony w fałszywe dokumenty działał w okolicach Naklika, zamierzał uciec lecz został przypadkowo aresztowany pod Tarnogrodem 22 kwietnia 1945 roku. Trafił do UB w Biłgoraju i tutaj został rozpoznany i poddany torturom i przesłuchaniom. Nie ujawnił żadnych informacji. Został przekazany do siedziby NKWD w Lublinie. Następnie trafił na Zamek Lubelski, gdzie 1 czerwca 1945 roku został zamordowany. Do tej pory nie wiadomo gdzie został pochowany. W Potoku Górnym ma tylko symboliczny grób

Tajemnice historii- Żołnierze Niezłomni. Warto zobaczyć

W prezentacji wykorzystano:

1. Materiały filmowe IPN 2. Artykuł prasowy w gazecie "Nowej biłgorajskiej" 3. Zdjęcia archiwalne i publikacje informacyjne IPN 4. Informacje ze strony internetowej ciekawostkihistoryczne.pl 5. podziemiezbrojne.ipn.gov.pl