Obraz polskiej rzeczywistości początku XX wieku w "Przedwiośniu"

Obraz polskiej rzeczywistości początkuXX wieku w "Przedwiośniu" Stefana Żeromskiego

Obraz polskiej rzeczywistości

Po pierwszym okresie euforii związanej z odzyskaniem niepodległości Polacy zaczynają odczuwać niedostatki odzyskanej ojczyzny. Młode państwo jest słabe ekonomicznie i politycznie, ma poważne kłopoty z rozwiązywaniem podstawowych problemów. "Przedwiośnie" należy do powieści nurtu rozrachunkowego, dlatego też odnajdujemy w nim krytyczny obraz ówczesnego społeczeństwa polskiego.

Jak Cezary Baryka znalazł się w Nawłoci?

W Nawłoci Cezary Baryka pojawia się dzięki uratowaniu życia podczas wojny polsko-bolszewickiej Hipolitowi Wielosławskiemu. Po zwolnieniu z armii młodzi mężczyźni przyjeżdżają do dworku Wielosławskich. Baryka obserwuje życie zamożnych włościan przez kolejne tygodnie pobytu na wsi.

rzeczywistość

wyobrażenia

Nawłoć

Obejrzyj film, a następnie odpowiedz na pytania:

1. Opisz uczucia i emocje Cezarego Baryki - tepierwsze, związane z przybyciem do Nawłoci, powstałew trakcie pobytu.

2. W jaki sposób Cezary został przyjęty z Nawłoci?

3. Co go pozytywnie zaskoczyło w życiu mieszkańców dworu, co mu się podobało?

4. W jaki sposób Cezary początkowo spędzał czas w Nawłoci?

Nawłoć

Przeczytaj załączone fragmenty powieścii odpowiedz na pytania:

1. Opisz życie mieszkańców Nawłoci. Ustal: czym się zajmują, jakie wartości są dla nich ważne.

2. Odtwórz typowy plan dnia mieszkańca Nawłoci.

3. Przeanalizuj zachowanie służącego i określ, jaką postawę prezentuje wobec mieszkańców Nawłoci. O czym to świadczy?

4. W jaki sposób Cezary początkowo spędzał czas w Nawłoci?

Chłodek

Przeczytaj załączone fragmenty powieścii odpowiedz na pytania:

1. Jak opisana została sytuacja chłopów? Jak chłopi spędzają czas? Jak wyglądają ich domy?

2. Kim są komornicy? Przedstaw warunki ich życia komorników. Określ: gdzie mieszkali, z czego się utrzymywali, z jakimi problemami się borykali.

3. Jaki los był udziałem starych ludzi. Z czego to wynikało?

4. Porównaj warunki życia ziemiaństwa w Nawłoci i chłopów w Chłodku.

5. Przed jakimi problemami stanęło młode państwo polskie?

Warszawa - robotnicy i dzielnica żydowska

Obejrzyj film, a następnie odpowiedz na pytania. Znajdź również w tekście odpowiednie fragmenty opisujące dzielnicę żydowską.

1. Jak powstała dzielnica żydowska?

2. Jak wyglądały mieszkania Żydów?

3. Jak Cezary Baryka widział tamtejszych mieszkańców?

Scharakteryzuj robotników warszawskich. Znajdź odpowiednie fragmenty w powieści Żeromskiego.

4. W jaki sposób zostali przedstawieni robotnicy warszawscy? Jak ocenia ich Cezary?

Obraz polskiej rzeczywistości

Podsumowanie

Żeromski prezentuje olbrzymie dysproporcje pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi, ukazuje: ziemiaństwo, chłopów i robotników. Społeczeństwo polskie obserwujemy oczami Cezarego Baryki. To on, jako przybysz z zewnątrz, dokonuje obiektywnej oceny.

zadanie

Wykonaj zadanie

Do usłyszenia!

Wyobrażenia / sytuacja początkowa

• Dopóki Cezary mieszka w Nawłoci, nie zastanawia się szczególnie nad tym, w jaki sposób żyją inni mieszkańcy wsi.

Rzeczywistość/ uzyskana wiedza

• Pobyt w Chłodku uświadamia bohaterowi społeczną niesprawiedliwość.
• Cezary odkrywa nędzę i bezradność komorników z Chłodka, z drugiej strony nie potrafi pogodzić się z ich biernością, brakiem zainteresowania tym, co dzieje się na świecie.

Nawłoć czy nawłoć?

Oczywiście nazwę miejscowości zapiszemy wielką literą, ale etymologia nazwy wiąże się z rośliną, którą widzisz na zdjęciu, a nazwy roślin zapisujemy małą literą.

nawłoć - roślina trująca, szkodliwa dla bydła domowego; pożyteczna dla pszczół, miododajna, do celów leczniczych używana z zachowaniem odpowiednich proporcji

Zastanów się, jak ta definicja łączy sięz sytuacją bohaterów utworu. Skonfrontuj swoje refleksje. W tym celu możesz kliknąć na ikonę obok.

Nawłoć:

• Ukazana na kształt Arkadii, krainy dostatku i szczęścia.
• Panuje w niej sielankowy, niczym niezmącony nastrój.
• Oaza spokoju, przesytu i ładu, w swym kształcie, przypomina Mickiewiczowskie Soplicowo.
• W żaden sposób nie przypominała zdziczałego, okrutnego świata rewolucji i wojny.
• Dwór w Nawłoci tworzy atmosferę typowego polskiego dworu.
• Wszystko dzieje się zgodnie z tradycyjnym porządkiem, a spożywanie posiłków stało się swoistym ceremoniałem, który należy kultywować i pielęgnować.
• Miejsce rozrywki, zabawy, flirtu i spotkań towarzyskich.
• W wyidealizowanej i zasobnej Nawłoci mieszkańcy żyją z dala od trosk i problemów nękających polską rzeczywistość.

• Czas spędzony w Nawłoci to wieczne święto, beztroska i dobrobyt.
• Jest to obraz ironiczny, swoista groteska.
• Żeromski dostrzega bezproduktywne życie ziemiaństwa, jego niezdolność do podjęcia walki o dobro narodu i lepsze losy kraju.
• To rzeczywistość odizolowana, obojętna na ówczesne problemy, zwłaszcza społeczne.

Chłodek.

• Okrutna rzeczywistość przeciwstawiona arkadyjskiemu ujęciu Nawłoci.
• Polska ukazana przez pryzmat chłopa folwarcznego żyjącego w skrajnej nędzy i ubóstwie.
• Nędzne, chłopskie domy chyliły się ku upadkowi, odzwierciedlały nieludzki byt mieszkańców.
• Od rana do wieczora chłopi ciężko pracowali w polu za wynagrodzenie, które nie zapewniało im nawet podstawowego minimum niezbędnego do życia.
• Tę szarą i smutną rzeczywistość dopełniał widok obdartych i niedożywionych dzieci oraz zestarzałych i schorowanych kobiet.
• Ludność folwarczna ograniczała się jedynie do swoich własnych przyziemnych problemów – jedzenia, ubioru czy przeżycia kolejnej zimy.
• Zainteresowania chłopstwa folwarcznego ogniskowało się jedynie wokół realiów wiejskich, wydarzeń i plotek z najbliższej okolicy.
• Symbolem największej nędzy byli komornicy, ludzie nieposiadający swojej ziemi.
• Pracowali jako najemnicy lub parobkowie w okolicznych dworach lub u bogatych gospodarzy. Nie mogli sprostać obowiązkowi utrzymania dzieci i starych niedołężnych rodziców.
• Nie mieli swoich domów, ich życie było ciągłą tułaczką, a walka o miejsce na ziemi kończyła się całkowitym upodleniem.
• Pozbawieni podstawowych środków do życia stali na najniższym szczeblu drabiny społecznej, narażeni na choroby, schorowani, skazani na pewną śmierć.

Wyobrażenia / sytuacja początkowa

• Cezary jest zachwycony atmosferą dworu w Nawłoci.
• Jako przybysz z dalekiego Baku nie zna w ogóle polskiej tradycji ziemiańskiej, nigdy nie bywał w podobnych domostwach.
• Bohater oddaje się błogiemu lenistwu, korzysta z przyjemności dostatniego życia (spacery, przejażdżki, przyjęcia, długie biesiady, romanse).

Rzeczywistość/ uzyskana wiedza

• Bohater dostrzega, że mieszkańcy Nawłoci niewiele interesują się tym, co dzieje się w Polsce.
• Życie upływa im na słodkim próżniactwie.
• Baryka wikła się w romans, który ostatecznie poróżni go z mieszkańcami dworu.

Wyobrażenia / sytuacja początkowa Cezary zaciąga się do wojska, ponieważ tak robi wielu młodych ludzi. Przeszkadzają mu lojalistyczne postawy niektórych Polaków, którzy zastanawiają się, czy da się porozumieć z Sowietami w razie przegranej. Na Cezarego działa także powszechny entuzjazm Polaków, więc postanawia się włączyć w działania zbrojne.

Rzeczywistość / uzyskana wiedza Wojna przytłacza Cezarego. Podążając za cofającą się Armią Czerwoną, Cezary obserwuje zniszczone wsie, ludzi pogrążonych w rozpaczy; w pewnym momencie przestał się zastanawiać, dlaczego walczy, jaki jest sens jego działań – wykonywał po prostu rozkazy.

Nawłoć a Soplicowo

Dzielnica żydowska w Warszawie:

• Powstała samoistnie – Żydzi skupili się, tworząc tym samym swoiste getto.
• Mieszkali w zaniedbanych, brudnych domach wśród śmieci i ścieków, w smrodzie i zgniliźnie.

• Zaniedbane i głodne dzieci snuły się po ulicach, schorowane i brudne nie miały gdzie się schować przed mrozem i deszczem.
• Brak pieniędzy i bieda prowokowały do kłótni, walki o jedzenie i ubranie.
• Dla Baryki byli nędzarzami, którzy nie potrafią zadbać o własny byt – jawili mu się jako grupa próżniaków, karykatura ludzkości.

Nawłoć

Chłodek

Warszawa

Nawłoć:

• przepych, dostatek, komfort, beztroska
• jedyne zajęcia to: jedzenie, spacery, pikniki, bale, polowania, spotkania towarzyskie, gra w karty, miłostki (romanse)
• panuje tu niczym niezakłócona sielanka
• brak wpływu świata zewnętrznego na życie mieszkańców
• czas się tu zatrzymał (stąd porównanie do Soplicowa)

chłopi folwarczni

• żyją w biedzie, są niewykształceni, prymitywni;
• mieszkają w gnijących chałupach,
• co dzień ciężko pracują na roli,
• martwią się, czy uda im się przeżyć zimę, czy wystarczy im jedzenia na przednówku - jest to jedyna rzecz, która ich aktywizuje, w innych sprawach są bierni

komornicy

• tragiczne są ich warunki bytowe
• nie posiadają oni żadnej ziemi
• mieszkają w komórkach u bogatszych chłopów
• najmują się do pracy
• bieda prowadzi ich do dehumanizacji: zimą pozostawiają starych i chorych ludzi na mrozie, aby nie dzielić się z nimi i tak zbyt małą ilością jedzenia

klasa robotnicza:

• żyje w nędzy i ciemnocie
• 85% dzieci cierpi na suchoty
• ta grupa społeczna przeżarta jest chorobami - średnia życia wynosi 39 lat
• wszyscy, którzy próbują przeciwstawić się uciskowi, trafiają do więzień, są bici, torturowani
• rośnie kryzys gospodarczy, co powiększa liczbę bezrobotnych i staje się przyczyną wystąpień robotników

• miejsce pełne uroku, ale prowadzony tu styl życia zasługuje na potępienie za izolację, pławienie się w dobrobycie, gdy w kraju panuje głód i niedostatek
• obowiązkiem klas posiadających powinna być troska o poprawę bytu najbiedniejszych, a nie zaspokajanie jedynie własnych potrzeb

• buntuje się przeciwko bierności chłopów, którzy traktują swój los jako coś nieuniknionego
• mówi, że pędzą "zwierzęce życie"

• nie zgadza się z metodami walki proletariatu
• jednocześnie krytykuje rząd za opieszałość w rozwiązywaniu problemów tej grupy społecznej