Żołnierze Wyklęci

Żołnierze Wyklęci

antykomunistyczny, niepodległościowy ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR, toczący walkę ze służbami bezpieczeństwa ZSRR i podporządkowanymi im służbami w Polsce.

1 marca obchodzone jest święto państwowe – Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Dzień ten poświęcono pamięci bohaterów antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia, którzy przeciwstawili się sowieckiej agresji i reżimowi komunistycznemu.

Józef Kuraś – „Ogień”

Stanisław Sojczyński – „Warszyc”

Marian Bernaciak – „Orlik”

Zygmunt Szendzielarz – „Łupaszka”

(ur. 23 października 1915 w Waksmundzie, zm. 22 lutego 1947 w Nowym Targu) – żołnierz Wojska Polskiego i Armii Krajowej, oficer Batalionów Chłopskich i Urzędu Bezpieczeństwa, partyzant na Podhalu w czasie II wojny światowej, pod koniec życia jeden z dowódców oddziałów podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, oskarżany o zbrodnie na ludności cywilnej.

(ur. 6 marca 1917 w Zalesiu, zm. 24 czerwca 1946 we wsi Piotrówek) – podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, członek ZWZ-AK, dowódca oddziału partyzanckiego AK, a następnie Zrzeszenia WiN na Lubelszczyźnie

(ur. 30 marca 1910 w Rzejowicach, zm. 19 lutego 1947 w Łodzi) – kapitan piechoty Armii Krajowej, organizator i dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego.

(ur. 12 marca 1910 w Stryju, zm. 8 lutego 1951 w Warszawie) – major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej. Dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK.

Władysław Liniarski – „Mścisław”

August Emil Fieldorf – „Nil”

(ur. 23 listopada 1897 we wsi Małachowice-Gustawów w powiecie włoszczowskim guberni kieleckiej, zm. 11 kwietnia 1984 w Warszawie) – pułkownik Wojska Polskiego, komendant Obszaru Białystok i komendant Okręgu Białystok Związku Walki Zbrojnej od lutego do września 1941 roku, komendant Białostockiego Okręgu ZWZ-AK (nieprzerwanie przez 5 lat), od stycznia 1945 roku komendant Białostockiego Okręgu Armii Krajowej Obywatelskiej (AKO). Działacz powojennego podziemia niepodległościowego, ofiara represji komunistycznych. W 1979 został członkiem Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu. W 2017 pośmiertnie mianowany na stopień generała brygady

Witold Pilecki – „Witold”

ur. 13 maja 1901 w Ołońcu, zm. 25 maja 1948 w Warszawie) – rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej, żołnierz Armii Krajowej, więzień i organizator ruchu oporu w KL Auschwitz. Autor raportów o Holocauście, tzw. Raportów Pileckiego. Oskarżony i skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę śmierci, stracony w 1948. Unieważnienie wyroku nastąpiło w 1990. Pośmiertnie, w 2006 otrzymał Order Orła Białego, a w 2013 został awansowany do stopnia pułkownika.

(ur. 20 marca 1895 w Krakowie, zm. 24 lutego 1953 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, organizator i dowódca Kedywu Armii Krajowej, zastępca Komendanta Głównego AK. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.

Jan Tabortowski – „Bruzda”

Henryk Flame – „Grot”, „Bartek”

Łukasz Ciepliński – „Ludwik”

Anatol Radziwonik – „Olech”

(ur. 15 stycznia 1918 we Frysztacie, zm. 1 grudnia 1947 w Zabrzegu) – polski dowódca wojskowy, kapral pilot Wojska Polskiego, kapitan Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca grup leśnych VII (Śląskiego) Okręgu NSZ.

(ur. 7 lutego?/ 20 lutego 1916 w Briańsku, zm. 12 maja 1949 niedaleko wsi Raczkowszczyzna) – podporucznik Wojska Polskiego, od 1943 roku w strukturach Armii Krajowej, jeden z dowódców polskiego podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego, ostatni dowódca zorganizowanych struktur polskiego podziemia niepodległościowego na ziemi nowogródzkiej.

(ur. 16 października 1906 w Nowogródku, zm. 23 sierpnia 1954 w Przytułach) – major Wojska Polskiego, żołnierz AK, AKO i WiN, inspektor inspektoratów III łomżyńskiego i IV Suwalskiego AK, prezes rejonowy WiN.

(ur. 26 listopada 1913 w Kwilczu, zm. 1 marca 1951 w Warszawie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego (w 2013 r. awansowany pośmiertnie do stopnia pułkownika), żołnierz Organizacji Orła Białego, ZWZ-AK oraz NIE i DSZ, prezes IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, kawaler Orderu Orła Białego.

Stanisław Kasznica – „Wąsowski”

Wacław Lipiński – „Aleksander”

Zdzisław Broński – „Uskok”

Hieronim Dekutowski – „Zapora”

(ur. 24 grudnia 1912 w Radzicu Starym, zm. 21 maja 1949 w Dąbrówce) – podoficer rezerwy Wojska Polskiego, członek Polskiej Organizacji Zbrojnej i Armii Krajowej, dowódca oddziału partyzanckiego AK, a następnie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WIN) na Lubelszczyźnie.

(ur. 25 lipca 1908 we Lwowie, zm. 12 maja 1948 w Warszawie) – polski dowódca wojskowy, porucznik Wojska Polskiego, podpułkownik i ostatni komendant główny Narodowych Sił Zbrojnych.

(ur. 28 września 1896 w Łodzi, zm. 4 kwietnia 1949 we Wronkach) – doktor hab. historii, podpułkownik Wojska Polskiego, działacz antykomunistycznego podziemia niepodległościowego.

(ur. 24 września 1918 w Dzikowie, zm. 7 marca 1949 w Warszawie) – major Polskich Sił Zbrojnych, cichociemny, dowódca oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

Mieczysław Dziemieszkiewicz – „Rój”

Antoni Żubryd – „Zuch”

Władysław Łukasiuk „Młot”

Zdzisław Badocha – „Żelazny”

(ur. 4 września 1918 w Sanoku, zm. 24 października 1946 w Malinówce) – podoficer piechoty Wojska Polskiego, oficer (kapitan bądź major[a]) Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca oddziału partyzanckiego NSZ – „Zuch”. Mąż Janiny i ojciec Janusza. Zastrzelony wraz z żoną z polecenia władz UBP, pośmiertnie zrehabilitowany w 1994.

(ur. 16 lutego 1906, zm. 27 czerwca 1949) – kapitan WP/AK, partyzant antykomunistyczny ziemi podlaskiej.

(ur. 25 stycznia 1925 w Zagrobach, zm. 13/14 kwietnia 1951 w Szyszkach) – żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, uczestnik polskiego niepodległościowego podziemia antykomunistycznego na północnym Mazowszu. Brat Romana Dziemieszkiewicza ps. „Adam”, „Pogoda”oraz Jerzego Dziemieszkiewicza ps. „Żbik”. Jego grób znajduje się w Makowie Mazowieckim.

(ur. 22 marca 1925 w Dąbrowie Górniczej, zm. 28 czerwca 1946 w majątku Czernin) – żołnierz Armii Krajowej, w latach powojennych dowódca 2. szwadronu 5 Wileńskiej Brygady AK.

Tadeusz Zieliński – „Igła”

Wincenty Kwieciński – „Głóg”

Franciszek Jaskulski – „Zagończyk”

(ur. 16 września 1913 w Castrop-Rauxel w Niemczech, zm. 19 lutego 1947 w Kielcach) – porucznik AK, komendant Inspektoratu Wolność i Niezawisłość. Życiorys

(ur. 27 września 1927 w Gaju, gm. Skaryszew (obecnie część Skaryszewa), zm. 24 czerwca 1948) – żołnierz Armii Krajowej, dowódca oddziału Wolności i Niezawisłości działającego w Radomskiem i Kieleckiem.

(ur. 24 grudnia 1916 w Słowiańsku, zm. 15 października 1984 w Warszawie) – podpułkownik artylerii Wojska Polskiego, żołnierz Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej oraz NIE, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia WiN, kawaler Orderu Orła Białego. Więzień polityczny w PRL.

Feliks Selmanowicz – „Zagończyk”

Józef Franczak – „Lalek”

Danuta Siedzikówna – „Inka”

(ur. 6 czerwca 1904 w Wilnie, zm. 28 sierpnia 1946 w Gdańsku) – naczelnik II rejonu IV Okręgu Trockiego oraz dowódca drużyny Milicji Ludowej Pasa Neutralnego, sierżant Korpusu Ochrony Pogranicza, partyzant 3 Wileńskiej Brygady AK, zastępca dowódcy plutonu 5 Wileńskiej Brygady AK, dowódca 2 kompanii 4 Wileńskiej Brygady AK. 28 sierpnia 2016 awansowany pośmiertnie do stopnia podpułkownika.

(ur. 17 marca 1918 w Kozicach Górnych albo 25 maja 1918, zm. 21 października 1963 w Majdanie Kozic Górnych) – wachmistrz Wojska Polskiego, później związany ze strukturami ZWZ i AK. Jest powszechnie uznawany za ostatniego członka i partyzanta polskiego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, który poległ w walce z grupą operacyjną ZOMO/SB w październiku 1963, po 24 latach w zbrojnej konspiracji.

(ur. 3 września 1928 w Guszczewinie, zm. 28 sierpnia 1946 w Gdańsku) – sanitariuszka 4. szwadronu odtworzonej na Białostocczyźnie 5 Wileńskiej Brygady AK, w 1946 w 1 szwadronie Brygady działającym na Pomorzu, pośmiertnie mianowana podporucznikiem Wojska Polskiego.

Kontrowersje

Historyk Maciej Korkuć wskazuje na fakt strzelania do kilkunastu żydowskich cywili przez podkomendnych Józefa Kurasia „Ognia” w okolicy Krościenka. Zaznacza, że akcja określona przez niego jako zbrodnia nie była rozkazem „Ognia” Historyk Jan Tomasz Gross podaje, że oddział Kurasia zamordował wówczas 11 osób, raniąc 7. 5 lutego 1946 oddział Edwarda Taraszkiewicza „Jastrzębia” opanował na kilka godzin miasto Parczew w którym dokonał aprowizacji, zabił milicjanta oraz 3 Żydów w służbie MO. nformacje o ukaraniu ludności żydowskiej za terroryzowanie Polaków i regularny rabunek okolicznych chłopów przyjeżdżających na targ pojawiają się w spisanej w 1948 roku Kronice oddziału Żelaznego, gdzie jeden z autorów tekstu opisuje tło społecznoekonomiczne oraz plan ataku na struktury aparatu bezpieczeństwa podległego władzy ludowej w Parczewie

Część badaczy reprezentuje pogląd głoszący, że podziemie antykomunistyczne było antysemickie i odpowiedzialne jest za mordy na Żydach. Zdaniem socjolog prof. Barbary Engelking podziemie antykomunistyczne w swojej propagandzie często posługiwało się przedwojennymi wątkami antysemickimi i stereotypem żydokomuny Według badań Instytutu Pamięci Narodowej, antysemityzm wśród Żołnierzy Wyklętych mógł być związany z dużym udziałem Żydów i osób pochodzenia żydowskiego w kierownictwie UB

Nazwa

Uczestnicy ruchu partyzanckiego określani są jako „żołnierze wyklęci”, „żołnierze drugiej konspiracji” czy jako „żołnierze niezłomni”. Propaganda PRL określała żołnierzy podziemia niepodległościowego jako bandy reakcyjnego podziemia. Określenie „żołnierze wyklęci” powstało w 1993 – użyto go pierwszy raz w tytule wystawy Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r., organizowanej przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim. Jego autorem był Leszek Żebrowski. Stanowi ono bezpośrednie odwołanie do listu otrzymanego przez wdowę po jednym z żołnierzy podziemia, w którym, zawiadamiając o wykonaniu wyroku śmierci na jej mężu, dowódca jednostki wojskowej pisze o nim: wieczna hańba i nienawiść naszych żołnierzy i oficerów towarzyszy mu i poza grób. Każdy, kto czuje w sobie polską krew, przeklina go – niech więc wyrzeknie się go własna jego żona i dziecko. Termin „żołnierze wyklęci” upowszechnił Jerzy Ślaski, publikując książkę o takim tytule.

Upamiętnienie

Od 2011 roku dzień 1 marca został ustanowiony świętem państwowym, poświęconym żołnierzom zbrojnego podziemia antykomunistycznego. Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” jest obchodzony corocznie, nie jest jednak dniem wolnym od pracy. Pierwszy dzień marca jest dniem szczególnie symbolicznym dla żołnierzy antykomunistycznego podziemia – tego dnia w 1951 roku wykonany został wyrok śmierci na kierownictwie IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”

Pomnik „Bohaterskim żołnierzom ZWZ-AK-WiN” w Lublinie

List Konstantego Łubieńskiego do władz PRL w sprawie więzienia żołnierzy Armii Krajowej z 1964 roku.

Ciała poległych w walkach z UB i MO w lipcu 1953 roku żołnierzy oddziału NZW por. Wacława Grabowskiego Puszczyka