Albert Camus - DŻUMA

Albert Camus

DŻUMA

start

Wybierz kanał:

Egzystencjalizm

O autorze

Bohaterowie

Geneza utworu i gatunek

Problematyka

Czas i miejsce akcji

Plan wydarzń

Cytaty

Mit syzyfa

Ciekawostki

Syzyf był władcą Koryntu. Jako król dobrze spełniał swe obowiązki - jego państwo było bogate, a ludziom żyło się tam dostatnio i wygodnie. Ten ulubieniec bogów urodził się, jak mawiali Grecy, pod szczęśliwą gwiazdą. Był częstym gościem na Olimpie, cieszył się przyjaźnią największych spośród bogów, a nektar i ambrozja utrzymywały go w dobrym zdrowiu. Niestety, Syzyf miał właściwą wielu ludziom, a bardzo irytującą olimpijczyków wadę - plotkarstwo. Nie umiał niczego utrzymać w tajemnicy, był niedyskretny. W potrzebie Syzyf umiał się zdobyć na pomysłowość i odwagę. Umiał przechytrzyć samego Tanatosa. Nie zawsze był uczciwy. Nie tylko wyjawiał drobne tajemnice bogów, ale także wykradał nektar i ambrozję. I właśnie za te wady Syzyf poniósł karę.

Choć Syzyf uwięził Tanatosa dla własnej korzyści, przysłużył się całej ludzkości. Zwyciężył śmierć. Dzięki niemu ludzie przestali umierać i chorować, a co najważniejsze, nie musieli już bać się śmierci. To Syzyf sprawił, że na świecie zagościły zdrowie, życie i szczęście, a o tym marzymy wszyscy. Syzyf znalazł się w podziemiach Hadesu. Musiał tam wytaczać na szczyt góry olbrzymi głaz. Tuż przed wierzchołkiem kamień spadał z powrotem w dół. W ten sposób praca Syzyfa nigdy nie miała końca.

Albert Camus w opowiadaniu "Mit Syzyfa" rozważa mękę króla Koryntu, by uzmysłowić absurdalność ludzkiej egzystencji, gdyż wówczas można jak mityczny bohater decydować o swoim losie. Według Camusa Bogowie nie bez racji doszli do wniosku, ze nie ma straszniejszej kary niż praca bezużyteczna i bez nadziei. Chociaż praca Syzyfa nie dawała żadnej nadziei, że uda się ją zakończyć, to jednak bohater codziennie podejmuje trud, bo właśnie w trudzie widzi sens swojej egzystencji.

Nadzieja pozwala przetrwać człowiekowi najtrudniejsze chwile w jego życiu, spojrzeć z optymizmem w przyszłość. I choć praca Syzyfa wydaje się absurdalna, to mimo wszystko trwa przy niej. Zdaniem Camusa Syzyf w chwili gdy schodzi ze szczytu po kamień jest silniejszy niż jego kamień. Świadomość, która powinna być mu udręką, czyni go zwycięzcą. Czuje się panem swego losu, jego cierpienie ma szczególny wymiar: Aby wypełnić ludzkie serce, wystarczy walka prowadząca ku szczytom.

Geneza utworu i gatunek

Dżuma to jedna z najważniejszych powieści XX wieku. Ukazała się w 1947 r. i można ją traktować jako reakcję pisarza na rozwój idei nacjonalistycznych: komunizmu i faszyzmu, II wojnę światową, a ogólnie rzecz biorąc na istnienie w świecie zła, które w każdej chwili, zupełnie nieoczekiwanie może wybuchnąć z niezwykłą siłą.

Gatunki: - Przypowieść - Powieść - Parabola

Camus uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli egzystencjalizmu. Egzystencjalizm był ruchem literackim bardzo ściśle (szczególnie w swej francuskiej odmianie) związanym z filozofią egzystencjalną. Egzystencjalizm jako ruch filozoficzny zapoczątkowany został w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku przez duńskiego filozofa Sorena Kierkegaarda, rozwinięty zaś w latach dwudziestych dwudziestego wieku w Niemczech oraz w latach czterdziestych we Francji.

Istotą egzystencjalizmu jest rozważanie roli jednostki w świecie, postrzegane przede wszystkim jako konieczność dokonywania bezustannych wyborów. Każdy człowiek jest w swym wyborze wolny, ale jednak również osamotniony, sam musi podejmować ważne decyzje. Każdy za swe czyny bierze na siebie (i tylko na siebie) odpowiedzialność.

Problematyka

W "Dżumie" Camusa, zainteresowanie autora skupia się przede wszystkim na etycznym wymiarze ludzkiej egzystencji. Jego powieścistanowią zbiór pytań, zaś odpowiedzi na nie powinny pomóc każdemu czytelnikowi określić, kim jest, jaki jest i, przede wszystkim, jaki jest cel i sens jego życia.

Albert Camus jest przykładem pisarza filozofującego, to znaczy wkraczającego w swych utworach w problematykę filozoficzną. Każdy człowiek jest wolny, ale jednak również osamotniony, sam musi dokonywać ważnych wyborów. Każdy musi być gotowy na poniesienie konsekwencji wyboru, na każdym człowieku spoczywa więc ogromna odpowiedzialność. W literaturze egzystencjaliści kładli nacisk na ideę zaangażowania, rozumianą jako czynny stosunek pisarza do problemów moralnych, społecznych i politycznych, istniejących w otaczającej ich rzeczywistości.

Tłumaczenie metaforyczności tytułu opiera się na dwóch hipotezach. Pierwsza opiera się na rozumieniu choroby jako metafory śmierci. Śmierć jest o wiele bardziej powszechna niż najgwałtowniejsza zaraza, dotyka każdego, każdy musi umrzeć. Ważne jest jednak, jak się umiera. Jedni ludzie umierają godnie, inni próbują buntować się przeciw nieuchronnemu, inni chcą uciec od śmierci jak najdalej. Człowiek w obliczu śmierci jest bezbronny, ale często okazuje się, jaki jest naprawdę.

Problematyka

Akcja Dżumy osadzona jest na początku lat czterdziestych dwudziestego wieku, a rozgrywa się w całości w dwustutysięcznym Oranie, który autor określa jako banalną „prefekturę francuską na wybrzeżu algierskim”. Miasto ogarnia epidemia dżumy, zarazy, przez którą ludzie umierają masowo. Autora nie interesuje jedynie dokładna analiza historii walki z epidemią, dżuma staje się pretekstem do obserwacji postaw, jakie przybierają poszczególni bohaterowie wobec śmiertelnego zagrożenia. Egzystencjalny wymiar powieści pozwala wyciągnąć wniosek, że dżuma była metaforą, pretekstem, dzięki któremu Albert Camus sięgnął do zjawisk o wiele szerszych i głębszych znaczeniowo.

Od śmierci chce uciec Rambert, dziennikarz, który jednak przeżywa w pewnym momencie przełom i dołącza do walczących z dżumą.

Problematyka

Doktor Rieux traktuje swe życie jako posłanie, jako misję niesienia ludziom pomocy, nawet jeśli to zagraża jego własnemu życiu. Jest przecież lekarzem, wie, że nie pokona samotnie dżumy, ale mimo to walczy. Staje po stronie słabych, chorych, pokonanych. Jest wspaniałym przykładem altruizmu, człowieczeństwa, humanitaryzmu.

Jeana Tarrou, najbliższy współpracownik doktora Rieux pragnie walczyć ze złem, czyli wszelkimi rodzajami śmierci wszędzie tam, gdzie zbiera ona swoje okrutne żniwo. Tarrou zawsze jest po stronie pokrzywdzonych ofiar, on wie, że „każdy z nas nosi w sobie dżumę”. W związku z tym „trzeba czuwać nad sobą bezustannie”, nigdy nie rezygnować z żadnej możliwości wzięcia udziału w walce ze złem.

Przeciwnikiem ideowym doktora Rieux jest ojciec Paneloux, zakonnik, nie umiejący odnaleźć się jako głęboko wierzący chrześcijanin w zaistniałej rzeczywistości. Paneloux, w czasie trwania epidemii, diametralnie zmienia swoją postawę. Przestaje głosić, że dżuma jest następstwem grzechów ludzkich i karą za złe postępki, a zaczyna walczyć z zarazą także czynem.

Problematyka

Zło może przybierać przeróżne formy, może brać się z różnych przyczyn, może istnieć w każdym człowieku. Również i w przypadku tej interpretacji ludzie wybierają różne postawy. Jedni walczą ze złem, inni poddają się, rezygnują z walki. Książkę Alberta Camusa należy traktować jako przestrogę. Zła bowiem nie udaje się nigdy pokonać ostatecznie, podobnie jak dżumy, której bakcyl jedynie uśpiony, zawsze będzie groźny dla człowieka.

Inną możliwością tłumaczenia istoty książki, jeszcze szerszą znaczeniowo, jeszcze bardziej uniwersalną, jest traktowanie dżumy jako metafory Zła w ogóle. Zło, które towarzyszy człowiekowi od początku jego dziejów, jest przeciwieństwem Dobra i przyjmuje nieskończoną liczbę postaci. Dżuma byłaby więc wtedy historią jednej potyczki w odwiecznej walce człowieka z wszechobecnym i wszechmocnym Złem.

Ciekawostki

Bohaterowie

Więcej

Więcej

Więcej

Więcej

Jean Tarrou

Joseph Grand

Raymond Rambert

Bernard Rieux

Więcej

Więcej

Ojciec Paneloux

Cottard

Pozostali bohaterowie

Matka Rieux

Żona Rieux

Othon

Michel

Castel

Narzeczona Ramberta

Gonzales

Jeanne

Richard

O autorze

Przeniósł się do Francji, gdzie wstąpił do Ruchu Oporu. W 1944 roku Camus spotkał czołowego francuskiego egzystencjalistę - Jeana Pula Sartre'a. Od lat czterdziestych ukazują się jego powieści. Do najważniejszych należą: "Obcy", "Mit Syzyfa", "Dżuma", "Człowiek zbuntowany", "Upadek". W 1957 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Albert Camus w 1960 roku zmarł śmiercią tragiczną w katastrofie samochodowej. W chwili śmierci miał zaledwie 46 lat.

Albert Camus urodził się w 1913 roku w Algierii, w Mondovi. Studiował filozofię, co znalazło trwałe odbcie w jego twórczości. Camus interesował się również literaturą oraz teatrem. Mając niewiele ponad 20 lat założył grupę teatralną, w której był reżyserem i aktorem. Rozszerzył pasję o dziennikarstwo, jednak jego publikacje prasowe charakteryzowały sie zbyt dużym radykalizmem i był zmuszony w 1940 roku opuścić Algierię.

Cytaty

„Każdy nosi w sobie dżumę, nikt bowiem nie jest od niej wolny. I trzeba czuwać nad sobą nieustannie, żeby w chwili roztargnienia nie tchnąć dżumy w twarz drugiego człowieka i żeby go nie zakazić. Mikrob jest czymś naturalnym.”

Tarrou

Cytaty

„Każdy nosi w sobie dżumę, nikt bowiem nie jest od niej wolny. I trzeba czuwać nad sobą nieustannie, żeby w chwili roztargnienia nie tchnąć dżumy w twarz drugiego człowieka i żeby go nie zakazić. Mikrob jest czymś naturalnym.”

Tarrou

Cytaty

"Bakcyl dżumy nigdy nie umiera"

Rieux

Cytaty

„Człowiek powinien bić się w obronie ofiar. Ale jeśli przestanie kochać, cóż z tego, że się bije?”

Tarrou

Cytaty

„[Człowiek] nie potrafi ani cierpieć, ani być długo szczęśliwym. Nie jest więc zdolny do niczego, co się liczy.”

Rambert

Cytaty

„[Dżuma] polega na zaczynaniu od nowa”

Rambert

Cytaty

„Ta myśl może się wydać śmieszna, ale jedyny sposób walki z dżumą to uczciwość.”

Rieux

1. Szczury - zwiastuny dżumy. 2. Walka doktora Rieux z epidemią. 3. Zamknięcie bram Oranu. 4. Życie w mieście śmierci. 5. Płomienne kazania ojca Panneloux. 6. Panneloux przy śmiertelnym łoży synka sędziego Othona - zmiana poglądów na dżumę jako karę bożą. 7. Współpracownicy doktora Rieux - Rambert, Grand. 8. Stadia epidemii. 9. Cofnięcie się dżumy - zwycięstwo człowieka w walce ze złem.

Plan wydarzeń

Czas i miejsce akcji

1944

Akcja powieści rozgrywa się w Oranie, algierskim mieście portowym od 16 kwietnia któregoś roku w latach czterdziestych. Autor nie podaje ostatniej cyfry daty, w tym miejscu została postawiona kropka. W książce jest mowa o roku 194.

Książkę rozpoczynają słowa: "Ciekawe wpadki, które są tematem tej kroniki, zaszły w 194. roku..."

Wiemy, że Camus rozpoczął pracę nad "Dżumą" okolo 1944 roku.

194.

koniec