Lądy i oceany

Lądy i oceany na Ziemii. Model globusa

Lądy i oceany na Ziemiikl. V

Kształt i wymiary Ziemi

Od starożytności do średniowiecza wśród ludzi panowało przekonanie, że Ziemia jest płaska. Wyobrażano sobie Ziemię jako płaski dysk niesiony przez żółwie lub słonie. Ludzie żyjący w średniowieczu przedstawiali naszą planetę jako dysk dryfujący po oceanie. Pitagoras co prawda sugerował, że Ziemia może mieć kształt kulisty - ale postulat ten opierał na tym, iż kula była uważana za figurę doskonałą, niż na wnioskach wyciągniętych z obserwacji.

Dowody na kulistość Ziemi

Grecki filozof Arystoteles w IV w. p.n.e. podał pierwsze "praktyczne" dowody na kulistość Ziemi:

• Zmiana horyzontu podczas podróży w różnych kierunkach,
• okrągły cień Ziemi obserwowany podczas zaćmień księżyca.
• Widoczność statku podczas zbliżania się lub oddalania od portu.

Ziemia i jej model - globus

• Ziemia od początku istnienia czyli od około 4,5 mld lat temu cały czas obraca się wokół własnej osi – nazwanej osią ziemską. Jest to prosta, która przebiega przez środek Ziemi i łączy ze sobą biegun północny oraz biegun południowy – czyli najdalej wysunięte punkty na północ i południe na naszej planecie.

Ziemia i jej model

W konsekwencji ciągłego obracania się Ziemi wokół własnej osi, jej bieguny uległy spłaszczeniu. Dokładnie rzecz mówiąc nasza planeta nie ma kształtu kuli, lecz ma kształt elipsoidy.

Figurą geometryczną najbardziej zbliżoną kształtem do Ziemi jest elipsoida obrotowa (lekko spłaszczona kula) o promieniu biegunowym krótszym o 21 km od promienia równikowego.Dokładne pomiary Ziemi wykazały, że nasza planeta nie jest idealną kulą – jest spłaszczona przy biegunach.

• promień równikowy Ziemi 6 378 km
• promień biegunowy Ziemi -6 357 km
• spłaszczenie Ziemi przy biegunie wynosi 21 km

Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0. Ziemia ma kształt zbliżony do elipsoidy obrotowej. Promień od środka Ziemi do równika jest o 21 km większy niż promień od środka Ziemi do bieguna.

Ziemia i jej model

Kształtem Ziemia przypomina elipsoidę obrotową (figurę powstałą przez obrót elipsy wzdłuż krótszej osi). Natomiast teoretyczną powierzchnią najpełniej oddającą kształt Ziemi nazwano geoidą. Geoida wyznaczona jest przez średni poziom wód oceanicznych przedłużony pod lądami.

W wyniku tego spłaszczenia powstała bryła, która nie ma swojego odpowiednika w geometrii, więc nazwano ją geoidą (z greckiego: gea – Ziemia, eidos – wygląd, kształt).

Ziemia i jej model

W rzeczywistości Ziemia ma kształt najbardziej zbliżony do geoidy (uwzględnia zróżnicowane ukształtowanie powierzchni Ziemi, czego nie uwzględnia elipsoida obrotowa).

Geoida uwzględnia uproszczony zarys krzywizny powierzchni Ziemi, ale elipsoida jest łatwiejsza w użyciu.

Ziemia i jej model

W rzeczywistości Ziemia ma kształt najbardziej zbliżony do geoidy (uwzględnia zróżnicowane ukształtowanie powierzchni Ziemi, czego nie uwzględnia elipsoida obrotowa).

Geoida uwzględnia uproszczony zarys krzywizny powierzchni Ziemi, ale elipsoida jest łatwiejsza w użyciu.

Południki i równoleżniki na globusie wyznaczają kierunki geograficzne, które odpowiadją kierunkom głównym w terenie.

Południki – linie biegnące z północy na południe łączące bieguny kuli ziemskiej, wszystkie mają dokładnie taką samą długość. Dzielą Ziemię na wschód i zachód.

Południk 0º w Greenwich (Londyn)

Południki i równoleżniki

biegun północny - szer. geograficzna 90°N

Równoleżniki – linie przecinające południki pod kątem prostym, biegną ze wschodu na zachód i mają różne długości. Najdłuższy z nich jest równik, który dzieli naszą planetę na północ i południe.

równik - 0°

biegun południowy- szer. geograficzna 90°S

Oprócz równika nadano nazwy jeszcze czterem równoleżnikom 3. zwrotnik Raka - szer. geograficzna 23°27" N 5. zwrotnik Koziorożca - szer. geograficzna 23°27" S 2. koło podbiegunowe północne - szer. geograficzna 66°33" N 6. koło podbiegunowe południowe - szer. geograficzna 66°33" S

Południki i równoleżniki na globusie i mapie

Siatka geograficzna

Najpowszechniej stosowanym modelem Ziemi jest globus (w kształcie kuli). Orientację na nim ułatwiają umowne linie (południki irównoleżniki), dzięki którym można dokładnie zlokalizować każdy punkt na kuli ziemskiej. Linie te, po narysowaniu, przecinają się zawsze pod kątem prostym i tworzą tzw. siatkę geograficzną.

Siatka kartograficzna

Układ południków i równoleżników na płaszczyźnie mapy nazywamy siatką kartograficzną.

Podział Ziemi na półkule

Można tego dokonać w zależności od podziału płaszczyzny,wyróżnia się:

• półkulę północną i półkulę południową- płaczczyzną podziału jest wówczas równik

• półkulę zachodnią i półkulę wschodnią - płaszczyznę podziału tworzą dwa południki: południk zerowy (oznaczony 0°) oraz będący jego kontynuacją południk 180°, który leży po przeciwnej stronie Ziemi.

Podział Ziemi na półkule można przedstawić na mapie świata. Dzięki temu łatwiej opisać położenie punktów i obszarów.

Kontynenty i oceany

Obszary lądowe zajmują zaledwie 1/3 powierzchni Ziemi, pozostałą część pokrywa woda

Duże obszary lądowe otoczone wodami mórz i oceanów, są to kontynenty - jest ich siedem:

• Azja
• Afryka
• Ameryka Północna
• Ameryka Południowa
• Antarktyda
• Europa
• Australia

Siatka kartograficzna

Wody słone pokrywające powierzchnię Ziemi tworzą ocean światowy zwany Wszechoceanem. Jest on umownie podzielony na pięć dużych obszarów nazywanych oceanami:

• Ocean Spokojny (Pacyfik)
• Ocean Atlantycki (Atlantyk)
• Ocean Indyjski
• Ocean Południowy
• Ocean Arktyczny

Siatka kartograficzna

Kontynenty i oceany

Ocean Arktyczny

Azja

Europa

Ameryka Północna

Ocean Spokojny

Afryka

Ocean Spokojny

Ocean Atlantycki

Ameryka Południowa

Australia

Ocean Indyjski

Ocean Południowy

Antarktyda

Zeszyt ćwiczeń str. 42

Zeszyt ćwiczeń str. 43

Zapisz to w zeszycie jako notatkę z tej lekcji

Praca domowa

ZESZYT ĆWIECZEŃ zad. 3 i 4 str.44-45

Odeślij do nastepnych zajęć!!!na emaila: wiolettaor@wp.pl

PRZYGOTUJ SIĘ DO KARTKÓWKI Z TEMATU: LĄDY I OCEANY NA ZIEMII. MODEL ZIEMII