PAJĘCZAKI I OWADY

Pajęczaki i owady

Gromady stawonogów

Pajęczaki

Gromada stawonogów z podtypu szczękotypopodobnych, pajęczaki mają ciało podzielone na dwie tagmy - głowotłów i odwłok, są to zwierzęta głównie lądowe. Do gromady pajęczaków należy blisko 60 tysięcy gatunków. Występują zwykle w środowiskach lądowych, rzadziej słodko- i słonowodnych. Większość jest drapieżcami. Są też wśród nich gatunki krwiopijne, pasożyty zwierząt i roślin oraz saprofagi

BUDOWA PAJĘCZAKÓW

Ciało pajęczaków składa się z głowotułowia i odwłoka. Odnóża występują wyłącznie na głowotułowiu, Szczękoczułki pająków są dwuczłonowe, przy czym końcowy człon jest wykształcony w postaci kolca. Znajduje się w nim ujście przewodu gruczołu jadowego, którego wydzielina paraliżuje zdobycz. Odnóża następnej pary — nogogłaszczki — są sześcioczłonowe. U nasady mają wyrostki pełniące funkcje szczęk. Pozostałe części odnóży tworzą głaszczki, będące u samców aparatem kopulacyjnym. Dalsze cztery pary to odnóża kroczne (zawsze sześcioczłonowe).

zdjęcie ukazujące budowe pajęczaka

UKŁAD POKARMOWY

Przewód pokarmowy składa się z jelita przedniego, którego częściami są silnie umięśniona gardziel i żołądek, pełniące rolę pompy ssącej przy wysysaniu zdobyczy. Najbardziej rozbudowane jest jelito środkowe. Odchodzą od niego obszerne ślepe uwypuklenia zajmujące znaczną część odwłoka, a w głowotułowiu wnikające aż do odnóży Zwiększają one powierzchnię chłonną jelita. Do jelita środkowego otwierają się przewody trzustkowątroby — wielkiego gruczołu trawiennego, wypełniającego cały odwłok.

Układ pokarmowy

UKŁAD NERWOWY

Ośrodkowy układ nerwowy pająków — pierwotnie zwojowy łańcuszkowy — jest bardzo silnie scentralizowany. Zwój nadprzełykowy połączony jest obrączką okołoprzełykową z tzw. masą pod przełykową. Powstała ona w wyniku zlania się wszystkich nerwowych zwojów tułowiowych. Od masy podprzełykowej odchodzą nerwy boczne i dwa odwłokowe pnie nerwowe. Zwój nadprzełykowy unerwia oczy (krzyżak ma cztery pary oczu prostych) i szczękoczułki.

UKŁAD NERWOWY

UKŁAD WYDALNICZY

Układ wydalniczy pająka krzyżaka tworzą dwie pary cewek Malpighiego — ślepo zakończonych, rurkowatych uwypukleń jelita środkowego, odchodzących na granicy z jelitem tylnym. Cewki zbierają z płynów jamy ciała zbędne produkty przemiany materii i doprowadzają je do przewodu pokarmowego, skąd wydalane są na zewnątrz wraz z odchodami przez otwór odbytowy. U osobników młodocianych dodatkowym elementem układu wydalniczego są — homologiczne metanefrydiom — gruczoły biodrowe, położone u nasady przedniej pary odnóży krocznych.

Układ WYDALNICZY

UKŁAD KRWIONOŚNY

Układ krążenia jest dobrze rozwinięty. Serce tłoczy natlenowaną hemolimfę do naczyń, skąd systemem zatok jest ona rozprowadzana po całym ciele. Odtlenowana hemolimfa przepływa przez płuca, pobiera tlen i wraca do serca trzema parami ostiów.

UKŁAD KRWIONOŚNY

UKŁAD ODDECHOWY

Układ oddechowy, pajęczaki mają narządy wymiany gazowej w postaci płuc i tchawek. Płuca są to parzyste kieszonkowe zagłębienia w przedniej części odwłoka, o ściankach tworzących liczne, cienkościenne, równolegle ułożone blaszki. Przestrzeń między blaszkami wypełnia wilgotne powietrze, dostające się do płuc przez przetchlinki — małe szczelinkowate otworki na spodzie odwłoka. Blaszki obmywa hemolimfa, która pobiera tu tlen (oddając zarazem dwutlenek węgla) i rozprowadza go po organizmie. Krzyżak i pająki pokrewnych mu gatunków mają po jednej parze płuc. Inne pająki mają po dwie pary tych narządów. Oprócz płuc krzyżak ma dwie pary nierozgałęzionych tchawek. Są to rurkowate wpuklenia powłoki ciała, wyścielone od wewnątrz delikatnym chitynowym oskórkiem — ich cienkie, włosowate zakończenia wnikają pomiędzy komórki. Na zewnątrz tchawki otwierają się przetchlinkami. W przypadku tchawek pająka krzyżaka jest to jedna wspólna przetchlinka w końcowej części odwłoka.

Układ oddechowy

ROZMNAŻANIE U PAJĘCZAKÓW

Pajęczaki są rozdzielnopłciowe, najczęściej z zaznaczonym dymorfizmem płciowym. Układ rozrodczy może być różnorodnie ukształtowany. Jądra i jajniki mogą być parzyste lub nieparzyste, formy workowatej, nitkowatej lub groniastej. Oprócz roztoczy otwór płciowy (gonopor) leży na drugim segmencie opistosomy lub jego odpowiedniku. U niektórych grup brak narządów kopulacyjnych. U kosarzy i niektórych roztoczy występuje właściwy narząd kopulacyjny, w postaci prącia. Pozostałe grupy mają zastępcze narządy kopulacyjne na szczękoczułkach, nogogłaszczkach lub odnóżach krocznych.

NAJPOPULARNIEJSZE PRZYKŁADY PAJĘCZAKÓW

KLESZCZ

KOSARZ

KRZYŻAK

SKORPION

CZARNA WDOWA

PTASZNIK

TARANTULA

ROZTOCZE

OWADY

Gromada stawonogów z podtypu TYCHAWKODYSZNE, są to zwierzęta głównie lądowe. WIĘKSZOŚĆ GATUNKÓW MA ZDOLNOŚĆ LOTU Występują zwykle w środowiskach lądowych, rzadziej słodko- i słonowodnych.

BUDOWA OWADÓW

Ciało owada składa się z trzech części, czyli głowy, tułowia i odwłoka. Na wyposażeniu każdej z nich, znajdują się natomiast mniejsze elementy,

zdjęcie ukazujące budowe OWADA

GŁOWA OWADÓW

Głowa owadów, przedni odcinek ciała owada, złożony zazwyczaj z 6 zespolonych ze sobą pierścieni, tworzących jednolitą puszkę głowową. Na głowie owada położone są oczy złożone, przyoczka, czułki, a po stronie dolnej otwór gębowy w otoczeniu trzech par różnie ukształtowanych przysadek gębowych. Znajdują się na niej liczne receptory. Zewnętrzne skleryty głowy są rozdzielone szwami.

głowa owada

TUŁÓW OWADA

Tułów to drugi (od przodu) odcinek ciała, składający się z trzech – mniej lub bardziej zlanych ze sobą – segmentów. Składa się z przedtułowia, śródtułowia i zatułowia. Na każdym segmencie występuje para odnóży, a na śródtułowiu i zatułowiu obecna jest także para skrzydeł (owady uskrzydlone).

TUŁÓW OWADA

ODWŁOK OWADA

Odwłok u owadów składa się w rozwoju embrionalnym maksymalnie z 12 segmentów, których liczba w późniejszych stadiach ulega redukcji do liczb charakterystycznych dla pewnych rzędów.

ODWŁOK owada

ODNÓŻA

Odnóża, parzyste przydatki występujące na tagmach stawonogów. Pełnią funkcje (często związane z lokalizacją): czuciowe, pokarmowe, lokomotoryczne, kopulacyjne, transportowe, przędne. Liczba, budowa i rozmieszczenie odnóży jest ważną cechą taksonomiczną.

odnóża OWADA

UKŁAD ODDECHOWY

Układ oddechowy owadów zbudowany jest z systemu rozgałęzionych rurek zwanych tchawkami. Powietrze dostaje się do systemu tchawek przez przetchlinki – niewielkie otwory w powierzchni ciała. Liczba i położenie przetchlinek są różne u różnych gatunków. Maksymalna liczba przetchlinek wynosi 20 (8 par przetchlinek tułowiowych i 2 pary odwłokowych). Następnie powietrze wędruje systemem rozgałęziających się tchawek, które sięgają do wszystkich okolic ciała zwierzęcia. Tchawki mają chitynową osłonkę, zapewniającą odpowiednią elastyczność ścianek. Tlen dostarczany jest wprost do komórek. Wymiana powietrza z tchawek odbywa się przez dyfuzję gazów oraz dzięki skurczom mięśni tułowia i odwłoka. Wewnątrz ciała tchawki kończą się ślepo, mikroskopijnej wielkości delikatnymi, wypełnionymi płynem tracheolami. Wymiana gazowa zachodzi na drodze dyfuzji pomiędzy płynem wypełniającym tracheole a komórkami ciała. Larwy owadów żyjące w wodzie oddychają skrzelotchawkami. Są to cienkościenne blaszki na odwłoku prowadzące do właściwych tchawek. U owadów występuje więc bezpośrednie dostarczenie tlenu do każdej komórki ciała z pominięciem układu krążenia. Zapewnia to wysoką wydajność wymiany gazowej, niezbędną do lotu.

układ oddechowy

UKŁAD KRWIONOŚNY

Układ krwionośny otwarty, leży po grzbietowej stronie ciała. Składa się z wielokomorowego serca i krótkiej aorty. Serce znajduje się w połowie odwłoka i pompuje hemolimfę ku przodowi ciała do aorty, po czym wylewa się ona i krąży w jamach ciała

UKŁAD KRWIONOŚNY

UKŁAD NERWOWY

Układ nerwowy leży po stronie brzusznej, tworzą go: - część głowowa – zwoje nadprzełykowe i podprzełykowe - część tułowiowa - część odwłokowa Owady posiadają także narząd tympanalny.

układ NERWOWY

UKŁAD POKARMOWY

Układ pokarmowy owadów rozpoczyna się otworem gębowym, opatrzonym aparatem gębowym w zależności od rodzaju pokarmu. Ektodermalne jelito przednie składa się z gardzieli (która może pełnić funkcje ssące), przełyku, wola, gdzie odbywa się wstępne trawienie pokarmu oraz wchłanianie (miejsce przechowywania pokarmu przez pszczoły i mrówki). Na końcu jelita przedniego znajduje się żołądek, który służy do mechanicznego rozdrabniania pokarmu. W jelicie środkowym odbywa się trawienie ostateczne oraz wchłanianie. Jelito zaopatrzone jest w liczne zachyłki zwiększające powierzchnię chłonną. Formowanie kału oraz defekacja następują w jelicie tylnym. Narządem wydalniczym owadów są cewki Malpighiego, wydalają kwas moczowy w postaci kryształków. Ich ilość świadczy o poziomie metabolizmu.

UKŁAD pokarmowy

APARATY GĘBOWE OWADÓW

Aparaty gębowe owadów odzwierciedlają różnorodność pobieranego przez nie pokarmu. W zależności od sposobu pobierania pokarmu

APARATY GĘBOWE OWADÓW

NAJPOPULARNIEJSZE PRZYKŁADY OWADÓW

OSA

SZERSZEŃ

PSZCZOŁA

MUCHA

WAŻKI

MOTYLE

PLUSKWIAK

CHRZĄSZCZ

ODNÓŻA

film pokazuje i informuje co to odnóża

APARATY GĘBOWE

pokazuję na czym polegają aparaty gębowe i ich rodzaje

Owady przystosowane są do każdych warunków. Cechy, aparaty gębowe, odnóża, znaczenie i dużo więcej

DZIĘKUJE!