Zemsta

Zemsta

Aleksander Fredro

Po jednej stronie mieszkał Cześnik Raptusiewicz

Po drugiej stronie zamku mieszkał Rejent Milczek

Dokładna data narodzin pisarza nie jest znana. Przyjmuje się, że wydarzenie to miało miejsce 20 czerwca 1793 roku w Surochowie koło Przemyśla. Fredro pochodził ze starej rodziny ziemiańskiej (tytuł hrabiego, herb szlachecki Bończa). W latach młodzieńczych nie kwapił się zbytnio do nauki, jego kształcenie i wychowanie powierzono prywatnym nauczycielom – guwernerom. Sam wspominał: „uczyłem się krótko i nietęgo, a w szesnastym roku życia, rachuby mojej piastunki, wstąpiłem do wojska."

ZM. 15.07.1876R. WE LWOWIE

Kiedy powstała Zemsta?

Dzieło powstało w 1833 roku, a rok później zostało wystawione na scenie we Lwowie. W wersji książkowej Zemsta ukazała się cztery lata później – w 1838 roku

Jak Aleksander Fredro wpadł na pomysł napisania "Zemsty"? Wszystko zaczęło się od... porządków. Fredro, przeglądał kiedyś dokumenty majątku, który w posagu wniosła jego żona, Zofia z Jabłonowskich Skarbkowa - zamku Kamieniec w Odrzykoniu, natknął się wtedy na dokumenty procesowe.

W dokumentach majątkowych można było odnaleźć ślady sporu między sąsiadami zamieszkującymi w XVII wieku dolny i górny zamek: wojewodą lubelskim Piotrem Firlejem i kasztelanem połanieckim Janem Skotnickim. Przyczyną niezgody stały się m.in. rynny zalewające dolną część zamku oraz mur. Długotrwały konflikt między zwaśnionymi rodami zakończył dopiero ślub dzieci wywodzących się z obu rodzin: syna wojewody lubelskiego – Mikołaja Firleja i córki kasztelana połanieckiego – Zofii Skotnickiej.

By Henryk Grabiński (1843-1903) - http://katalog.muzeum.krakow.pl/pl/work/MNK-II-253-Ruiny-Odrzykonia, Domena publiczna, Link

O co chodzi z tym sporem?

SPÓR O MUR GRANICZNY

Zamek był przedzielony murem, który miał lukę. Mur przebiegał idealnie na granicy i stanowił część wspólną. Rejent zlecił mularzom, aby naprawili mur i zamurowali przejście. Cześnik oburzył się, że nie został zapytany o zgodę i zakazał naprawiania muru! Zależało im głównie na tym, żeby postawić na swoim i pokazać drugiemu kto tu rządzi!

Kłótnia o mur graniczny powoduje kolejne złośliwe czyny, a wątki miłosne potęgują napięcie między bohaterami.

Bohaterowie

Wymowne imiona i nazwiska bohaterów

Rejent – dawniej: notariusz, osoba mająca prawo sporządzać i poświadczać akty prawne; w dawnej Polsce urzędnik kancelarii królewskiej. Milczek – osoba małomówna. Cześnik – to urzędnik królewski odpowiedzialny za podawanie trunków. Raptus – osoba porywcza, gwałtowana.

S. Oszczyk, Lektury jak malowane

Cześnik i Rejent to ADWERSARZE

Co to znaczy?

Opinie innych bohaterów o postaci:Y uważa go / ją za ... Y ocenia go / ją jako... Inni widzą w nim / w niej ... Szanują go / ją za... Doceniają jego / jej...

Jak ocenić postać? Moja opinia o bohaterze: Dla mnie X to ... Widzę w nim / w niej ... Podziwiam w nim / w niej ... Zazdroszczę mu / jej ... X to osoba, która ... X jest człowiekiem ... Cenię go / ją w szczególności za... Nie podoba mi się jego / jej ...

Które cytaty są przykładami charakterystyki bezpośredniej?

•„Diabeł pali w tym Cześniku” (Papkin o Cześniku) •„Ja z nim w zgodzie? – Mocium panie, Wprzódy słońce w miejscu stanie, Wprzódy w morzu wyschnie woda, Nim tu u nas będzie zgoda”. (Cześnik o sporze z Rejentem) •„Z tą niecnotą / nie ma żartu, mocium panie” (Cześnik o Rejencie) •„Stary Cześnik jeszcze żwawy!” (Rejent o Cześniku) •„Chcesz więc bójki?” (Cześnik do Rejenta)

Cześnik Maciej Raptusiewicz: • stary kawaler w średnim wieku, już schorowany, ale z bujną, ciekawą przeszłością (w przeszłości awanturnik, zawadiaka, uczestnik bójek podczas sejmików szlacheckich); • człowiek niezbyt zamożny; • sprawuje opiekę nad bratanicą Klarą; • skonfliktowany z sąsiadem; • w nazwisku bohatera kryje się opis jego osobowości; Cześnik jest człowiekiem wybuchowym, nie potrafi zapanować nad emocjami; woła: Hej! Gerwazy! Daj gwintówkę!; Papkin nazywa Cześnika wulkanem; • wywołuje skojarzenia z typowym Sarmatą: popiera liberum veto, ale z drugiej strony może się poszczycić udziałem w konfederacji barskiej; • prostolinijny, gościnny, z poczuciem humoru; • słynie z powiedzenia mocium panie, które zostało ośmieszone w scenie dyktowania listu; • dość nieśmiały wobec kobiet; Papkin staje się jego pośrednikiem w zdobyciu ręki Podstoliny; • ma dwa cele w życiu: pognębić Rejenta Milczka i się ożenić.

Rejent Milczek: • wdowiec wychowujący syna Wacława; • człowiek zamożny; • stwarza pozory osoby pobożnej, życzliwej, a nade wszystko cichej i spokojnej; • człowiek zachłanny; • inteligentny intrygant; za wszelką cenę chce pogrążyć Cześnika; • często powtarza: Niech się dzieje wola Nieba, / Z nią się zawsze zgadzać trzeba.

Józef Papkin: • syn Jana Papkina; • kawaler o nazwisku znaczącym – nazwisko Papkin można interpretować dwojako: Papkin – ten, co dużo mówi, papla bez sensu albo ten, który żywi się „papką” (resztkami z pańskiego stołu) w zmian za różnorodne przysługi; • biedak żyjący na łasce Cześnika (Raptusiewicz ma „haki” na Papkina); • jego majątek stanowi tylko kolekcja motyli (zastawiona), stara, angielska gitara oraz szabla Artemiza; • hazardzista; przegrał pieniądze w karty; • ukrywa przed ludźmi prawdziwe oblicze; kreuje się na odważnego rotmistrza, światowca podziwianego przez kobiety; • ubiera się z francuska (zazwyczaj w krótkie spodnie, okrągłe buty oraz tupet; • lubi dobre jedzenie i wino; • skłonny do konfabulacji (koloryzuje historie na swój temat), chwalipięta; • podobała mu się Klara; • tchórz (bał się walczyć przy murze zamkowym).

Wacław Milczek: • syn Rejenta • zakochany w Klarze, z którą spotyka się w tajemnicy; • człowiek wykształcony (uczył się w Warszawie); • podczas studiów w Warszawie adorator Podstoliny; podawał się wówczas za księcia Radosława; • nie uległ namowom ojca, by poślubić Podstolinę; • szuka sposobów, by być z ukochaną (namawia ją do ucieczki; godzi się nawet być „jeńcem” Papkina, żeby tylko przedrzeć się na drugą stronę muru i mieć szansę widywać Klarę); • chce nakłonić Cześnika do pojednania z Rejentem.

Klara Raptusiewczówna: • młoda, posażna panna pozostająca pod opieką Cześnika i Podstoliny; • nie przyjmuje oświadczyn Papkina; • nie chce uciec z synem Milczka, jest świadoma granic, których nie powinna przekraczać; • inteligentna, odpowiedzialna, odważna (ukrywała ukochanego); • szczodra (decyduje się wypłacić Podstolinie kwotę, którą był jej winien Rejent).

Hanna Czepieresińska (Podstolina): • krewna Klary, zamieszkuje w domu Cześnika; • nosi nazwisko i tytuł po ostatnim – trzecim – mężu; • piękna kobieta, wzbudzała zainteresowanie mężczyzn; kiedy przebywała w Warszawie, podkochiwał się w niej Wacław; • zarządza majątkiem Klary, do którego również może zachować pewne prawa; stanie się tak tylko wtedy, gdy wyjdzie za mąż przed wychowanką; • początkowo planuje wyjść za Cześnika, ale godzi się na propozycję Rejenta, aby poślubić Wacława; ślub to dla niej szansa na godziwe życie.

"Zemsta" jako przykład KOMEDII

Czym cechuje się komedia jako gatunek dramatu?

Utwór Fredry to komedia. Cechy: – żywa akcja, – pogodna, lekka tematyka , – pomyślne, szczęśliwe zakończenie, – występowanie komizmu słownego, sytuacyjnego, postaci.

KOMIZM

KOMIZM POSTACI

KOMIZM SYTUACYJNY

KOMIZM JĘZYKOWY / SŁOWNY

Wyjaśnij, na czym polega komizm słowny w podanych niżej fragmentach utworu.

„[…] Jemu oddam Podstolinę, Malowidło nieco stare; Sobie wezmę śliczną Klarę”.

„Co skłoniło Podstolinę […] za takową iść gadzinę […]”

Dziękuję!

W pezentacji wykorzytano materiały z Teraz egzamin ósmoklasisty. Repetytorium z języka polskiego dla szkoły podstawowej wydawnictwa Nowa Era