Realizm

Pozytywizm

1850-1900

Realizm

Realizm, a w swej najbardziej radykalnej wersji naturalizm zakorzenił sztukę w otaczającej rzeczywistości, uwrażliwił artystów na problematykę społeczną i zwrócił się ku nizinom społecznym, które do tej pory nie znajdowały swojego odbicia w tematyce dzieł malarskich czy literackich. Realizm udowodnił, że wybiedzony świat ludzi najcięższej pracy stanowić może bogaty, pełen dramatyzmu temat powieści czy obrazów.

W XIX wieku zaczęły powstawać demokracje konstytucyjne i trwała rewolucja przemysłowa. Ważną rolę zaczęły pełnić miasta i ich mieszkańcy. Zmienił się status artystów - przestali być nadworni, a głównymi kupcami ich obrazów i odbiorcami stali się mieszczanie. Tworzono wyższe szkoły artystyczne , tzw. akademie. Twierdzono bowiem, iż naturę należy poprawiać, a twórczość odnosić do inspiracji dziełami historycznymi.

Według nauczycieli akademickich, sztuki można się nauczyć, ale trzeba mieć dobre inspiracje. Artysta musi umieć poprawiać naturę, dlatego też akademicy najpierw kopiowali dzieła mistrzów (np. Rafaela Santi), następnie uczyli się rzeźbić, a na końcu malowali żywych modeli.

• Odejście od romantycznej inspiracji wyobraźnią
• Rezygnacja z akademickiego idealizowania tematu malarskiego
• przedstawienie niezakłamanej rzeczywistości dostępnej przeciętnemu człowiekowi (żadnych boginek i aniołów)
• zaakcentowanie życia prostych ludzi, ich problemów, pracy i trosk
• uproszczenie kompozycji płótna, rezygnacja z ozdobników, żywych kolorów

Akademizm to kierunek w sztuce europejskiej rozwijający się od XVII do XIX wieku, przede wszystkim w malarstwie i rzeźbie. Polegał na odwoływaniu się do zasad i ideałów sztuki antycznej oraz renesansowej, a także na naśladowaniu dzieł uznanych za doskonałe, preferujący tematykę historyczną, religijną i mitologiczną. Propagowany głównie przez Akademie Sztuk Pięknych.

Potocznie: konwencja artystyczna, odznaczająca się konwencjonalną poprawnością formy przy jednoczesnym odrzuceniu spontanicznej refleksji.

Cechy

1. należało malować ważne i wzniosłe tematy, głównie mitologiczne lub historyczne
2. temat był bardzo ważnym aspektem dzieła
3. malowano na wielkich płótnach
4. wielkość obrazu zależała od wzniosłści tematu
5. idealizacja - idea piękna - od Akademii Platońskiej

Polska

Henryk Siemiradzki

Maksymilian Gierymski

Józef Chełmoński

Władysław Podkowiński

Aleksander Gierymski

Jan Matejko 1838-1893

Tematy:

• praca u podstaw (usunąć ciemnotę, analfabetyzm- uzdrowić warstwy najniższe)
• praca organiczna (postulat pracy nad każdą klasą społeczną)
• emancypacja kobiet
• utylitaryzm
• asymilacja żydów
• ojczyzna (mit powstań)
• miasto
• wieś
• dziecko
• miłość
• historia
• los emigranta

Bolesław Prus (Aleksander Głowacki) Lalka

„Lalka”, zgodnie z założeniami autora, okazała się powieścią „z wielkich pytań epoki”, świadectwem epoki, której charakter wyznaczały ważne zmiany, niespokojna sytuacja polityczna i przemiany światopoglądowe. Na tle uniwersalnych i ponadczasowych kwestii poruszane są również ważne wątki, związane z polskością i trudną historią naszego kraju oraz narodową mentalnością.

1. Problem postępu cywilizacyjnego i nauki

2. Rozrachunek z ideologią romantyczną i pozytywistyczną

3. Idealizm jako sposób życia i postawa światopoglądowa

4. Analiza polskiego społeczeństwa końca XIX wieku

5. Studium życia wybitnej jednostki

Wymiar filozoficzny: powieść o ludzkich dążeniach, idealizmie, złożoności natury ludzkiej i różnorodności charakterów.

Wymiar społeczno-obyczjowy: obraz struktury ówczesnego społeczeństwa, sytuacji i przemian społecznych: arystokracji, mieszczaństwa, rodzącej się inteligencji, podziałów między nimi - bariera miedzy Łęcką a Wokulskim; panorama Warszawy, opis życia i obyczajów ówczesnej stolicy.

Wymiar patriotyczny: pamięć o powstaniou styczniowym, polityczne marzenia Rzeckiego, postulat reform społecznych.

Wymiar psychologiczny: wielka powieść o miłości.

Program pozytywizmu: obraz życia ubogich warstw społecznych, postulat organicyzmu, kwestia żydowska.

Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem

Henryk Sienkiewicz: Trylogia

Nowele