Zdążyć przed Panem Bogiem

HANNA KRALL ZDĄŻYĆ PRZED PANEM BOGIEM

ELA SZYMCZAK

HANNA KRALL

Hanna Krall urodziła się 20 maja 1935 roku w Warszawie. Przez pierwsze lata swojego życia mieszkała w Lublinie, gdzie zastała ją II wojna światowa. Czteroletnia Krall została uratowana z transportu do getta i resztę wojny spędziła w ukryciu. Pisarka i reporterka, laureatka wielu nagród literackich. Autorka głośnego wywiadu z Markiem Edelmanem „Zdążyć przed Panem Bogiem”.

Link

Co oznacza termin Holokaust?

Jak do niego doszło?

OBEJRZYJ PREZENTACJĘ PRZYGOTOWANĄ PRZEZ WYDAWNICTWO NOWA ERA

KARTA PRACY- odpowiedzi zapisz w zeszycie

1. Napisz, co oznacza słowo holokaust. Podaj jego synonimy i wyjaśnij, w jakim kontekście pisze się je wielką literą.

2. Odpowiedz, kto według nazistów był Żydem. Jakie kryterium stosowały władze III Rzeszy?

3. Przedstaw etapy narastania antysemityzmu niemieckiego.

4. Kto i w jakich okolicznościach wprowadził termin „ludobójstwo”? Określ, co on oznacza.

5. Uzasadnij, że Holokaust był zbrodnią ludobójstwa.

ŻYCIE CODZIENNE W GETCIE

IZOLACJA

ORDNUNG

• stworzenie systemu administracji na potrzeby aparatu ucisku

budowa muru • przymusowe przesiedlenia • ostateczne zamknięcie getta w listopadzie 1940

NAZNACZENI

SZMUGIEL

od grudnia 1939 roku obowiązek noszenia „opasek hańby” • niebezpieczny semicki wygląd

od grudnia 1939 roku obowiązek noszenia „opasek hańby” • niebezpieczny semicki wygląd

EKSTERMINACJA DZIECI

ŚMIERĆ GŁODOWA

• reglamentowanie żywności za pomocą kartek • dzienna racja 184 kalorie • śmierć 92 tysięcy osób • badania żydowskich lekarzy nad stadiami choroby głodowej

• dzieci główną ofiarą Holokaustu

TYFUS

ZATŁOCZENIE

• szerzenie się epidemii z powodu zagęszczenia ludności i niemożności utrzymania higieny • gruźlica • rola propagandowa – Żyd roznosicielem tyfusu

• stłoczenie jednej trzeciej mieszkańców Warszawy na 2,4% powierzchni miasta • warunki mieszkaniowe przyczyną epidemii • brak zieleni

ZWŁOKI UMARŁYCH

• zobojętnienie na widok zwłok leżących na ulicach • groby zbiorowe

TREBLINKA

UMSCHLAGPLATZ

• plac przeładunkowy przed wywiezieniem do Treblinki

• śmierć w komorach gazowych 265 tysięcy Żydów warszawskich

PRACA Z TEKSTEM

PO ZAPOZNANIU SIĘ Z TEKSTEM ODPOWIEDZ NA PYTANIA . ODPOWIEDZI ZAPISZ W ZESZYCIE

Lorem ipsum

1. Wytłumacz, jakie znaczenie miał chleb dla ludzi zamkniętych w getcie.2. Wyjaśnij, dlaczego Marek Edelman „zapragnął nie mieć twarzy”. 3. Odpowiedz, dlaczego narrator przywołuje postać Krystyny Krahelskiej. 4. Opisz zmiany, które następowały w ludziach pod wpływem głodu. .5. Czym był Umschlagplatz? Scharakteryzuj zachowanie ludzi, którym groziła deportacja. 6. Jak można wytłumaczyć częstsze niż w czasie pokoju związki między ludźmi?

tEKSt

GETTO I JEGO MIESZKAŃCY

1. Od czego zależały warunki życia w poszczególnych gettach?. 2. W jakich częściach miasta tworzono getta. W jakim celu wybierano takie dzielnice? 3. Opisz skutki nadmiernego zagęszczenia w gettach. 4. Jak radzono sobie z ograniczonym dostępem do żywności?. 5. Co oprócz zagęszczenia i głodu było przyczyną wysokiej śmiertelności Żydów?.

RELACJA NAOCZNEGO ŚWIADKA

1 W jakim celu Jan i Feiner weszli do getta warszawskiego? 2. Scharakteryzuj wygląd getta i jego mieszkańców. 3. Dlaczego Feiner powtarzał Janowi, żeby zapamiętał oglądane sceny? 4. Opisz Judenjag, którego świadkami byli Feiner i Jan Karski.

JAN KARSKI

POWSTANIE ŻYDOWSKIE

Jürgen Stroop i jego rola w przebiegu powstania w getcie

SYTUACJA PRZED POWSTANIEM

BEZPOŚREDNI POWÓD WYBUCHU

CZAS TRWANIA POWSTANIA

CO MOTYWOWAŁO POWSTAŃCÓW?

PRZEBIEG POWSTANIA

Po przeczytaniu fragmentu odpowiedz na pytania

Ile dni według planu trwać pacyfikacja getta? „Jaką nazwę nosił plan likwidacji? Czym zaskoczyli Stroopa powstańcy? „Co Stroop dostrzegł w działaniach powstańców? „Jak Stroop opisuje codzienność z tego okresu w getcie? „Dlaczego Stroop zapamiętał szczególnie 1 maja 1943? „Co zszokowało przywódcę oddziałów niemieckich?

Przeczytaj kolejny fragment lektury i wykonaj polecenia.

Napisz, jak odbierasz słowa Marka Edelmana: „Obudziły mnie strzały, ale było zimno, strzelali daleko i nie było jeszcze po co wstawać”. O czym one mogą świadczyć?

Wyjaśnij, dlaczego powstańcy nie zabili pierwszych Niemców, na których się natknęli.

Wytłumacz paradoks stwierdzenia: „Po wybuchu miny zaczęli nas zdobywać tyralierą. Bardzo nam się to podobało”.

Dlaczego bojownicy nie mieli oporów przed strzelaniem do żołnierzy niosących białą flagę? .

Dlaczego – według Edelmana – umieranie dla symboli było „marnowaniem naboi”? .

Młodzi ludzie z ŻOB-u nie byli mordercami, nie byli nawet żołnierzami oswojonymi ze śmiercią, a po podjęciu decyzji o powstaniu stanęli wobec ciężkich dylematów moralnych. Edelman mówi, że tą decyzją „wybrali śmierć dla siebie i tych sześćdziesięciu tysięcy Żydów, którzy jeszcze żyli”. Ponadto powstanie było działaniem samobójczym, jego uczestnicy zdawali sobie sprawę, że Niemcy zgładzą getto do końca.

W czasie wojny i po niej wielu Żydów odczuwało "kompleks potulnej śmierci”. To poczucie bycia gorszym wynikało z faktu, że naród żydowski poddany planowi totalnej eksterminacji, nie ginął w walce z wrogiem, ale szedł na rzeź „niczym stado owiec”, masowo. Tak odarta z cech indywidualizmu śmierć, w której nie było miejsca na bunt czy podjęcie walki, która uratowałaby honor ofiarom, była tym bardziej upokarzająca.

Przeszłość, w tym postawę Żydów podczas powstania w getcie, zwykło się idealizować, to znaczy wynosić na pomniki bohaterów, którzy zasłużyli się w walce. Zwłaszcza w przypadku tych, którzy zginęli, świadkowie zachowują milczenie o sytuacjach, reakcjach, działaniach, które mogłyby zaszkodzić wizerunkowi wielkiego bohatera. Heroizm w walce – jak się powszechnie uznaje – nie może iść w parze ze zwykłymi ludzkimi odruchami, niestosownymi słowami czy zachowaniami. Takie właśnie działania nazywamy mitologizacją. Marek Edelman zaś demitologizuje przeszłość poprzez próbę obiektywnego, szczerego opowiedzenia o niej – przedstawia żołnierzy ŻOB, wśród nich też siebie, jako zwykłych ludzi, z różnymi słabościami i osobistymi problemami.

Obrona podstawowych wartości humanistycznych! To właśnie głębokie przesłanie tej książki. Niemcy odebrali Żydom prawo do wolności – również wolności umierania. Dlatego samobójstwo było dramatycznym aktem buntu. Powstanie w getcie było tęsknotą za „pięknym umieraniem” – należało „umrzeć z fajerwerkiem (…), należało umrzeć wezwawszy przedtem do walki”. Powstanie z góry było skazane na niepowodzenie. Edelman podkreśla, że powstańców było zaledwie 220, podczas gdy Niemców aż 2090. Podkreśla też dysproporcje w dostępie do broni. Getto nie walczyło o wolność, lecz o godność.

RODZAJE ŚMIERCI W GETCIE

- głodowa- samobójcza np. otrucie, zastrzelenie - uduszenie

- cicha - w komorach gazowych- dająca rozgłos - w walce -bezsensowna- samobójcza śmierć powstańców. W ocenie Edelmana jest przejawem zbiorowej paniki, a nie bohaterstwa. Ta śmierć była ucieczką od walki, która wciąż trwała. - sensowna - śmierć Michała Klepfisza ( zasłonił własnym ciałem karabin maszynowy

- godna - śmierć Poli Lifszyc, która poszła do wagonu dobrowolnie, za matką. - nieestetyczna- na ulicy, z głodu, w kanałach, w płomieniach

MAREK EDELMAN

Jeden z uczestników powstania w getcie warszawskim, ostatni żyjący członek sztabu powstańczego Żydowskiej Organizacji Bojowej.Jeden z przywódców powstania, który walkę traktował jako konieczność sprzeczną z jego przekonaniami i charakterem. Rozmówca Hanny Krall, narrator i główny bohater reportażu. Człowiek skromny, oddany swojej pracy i powołaniu

MAREK EDELMAN O UMIERANIU:

Ludzkość umówiła się, że umieranie z bronią jest piękniejsze niż bez broni ( ...) umieranie w obozie było według Edelmana trudniejsze O wiele łatwiej było umierać nam niż człowiekowi, który idzie do wagonu, a potem jedzie wagonem, a potem kopie sobie dół, a potem rozbiera się do naga....

WYWIAD HANNY KRALL Z MARKIEM EDELMANEM

Dlaczego wywiad Hanny Krall z Markiem Edelmanem, na bazie którego powstała książka Zdążyć przed Panem Bogiem, wywołał oburzenie opinii światowej?.

Na czym polegał skandal związany z postacią Mordechaja Anielewicza.

Dlaczego Edelman zakwestionował określenie wydarzeń z 1943 r.mianem „powstania”?

Edelman twierdzi, że spory co do liczby uczestników powstania są dziś już bez znaczenia. Dlaczego w takim razie nie zgadza się na jej skorygowanie?

HEROIZACJA I DEHEROIZACJA

W Zdążyć przed Panem Bogiem można przeczytać, że Marek Edelman „nie nadawał się na bohatera, bo nie było w nim patosu”. Rozmówca Hanny Krall rzeczywiście patosu unika, broni się przed symboliką, podkreślaniem bohaterstwa. Samobójstwo osiemdziesięciu powstańców w bunkrze przy Miłej 18 komentuje słowami: „Tego nie należało robić. Mimo że to bardzo dobry symbol. Nie poświęca się życia dla symboli”. W tym bunkrze zabiła się młoda dziewczyna – Ruth, która strzelała do siebie aż siedem razy. Według Edelmana „zmarnowała (…) sześć naboi”. Irytuje go skłonność do powiększania liczby powstańców, wielokrotnie podkreśla, że było ich tylko 220. Opisując pomnik poświęcony poległym, zauważa: Żaden z nich nigdy tak nie wyglądał, nie mieli karabinów, ładownic ani map, poza tym byli brudni i czarni, ale na pomniku jest tak, jak pewnie być powinno. Na pomniku jest jasno i pięknie.Ta prawdomówność wielu drażniła. Edelman nie miał jednak zamiaru podważać bohaterstwa, a nadać mu ludzki wymiar. Chce pokazać ludzi, a nie pomnikowych bohaterów.

DLACZEGO ZDĄŻYĆ PRZED PANEM BOGIEM?

Tytuł Zdążyć przed Panem Bogiem ma wyraźnie sens metaforyczny. Kojarzy się nam z wyścigiem, w którym biorą udział Bóg i człowiek. Czego dotyczy ten wyścig? Jest to wyścig o ludzkie życie, o przedłużenie go choćby na krótki czas. Dla Edelmana to, co robi jako lekarz, ściśle łączy się z tym, co przeżył w getcie. W czasie akcji likwidacyjnej (23 VII-8 IX 1942 r.) miał ważne zadanie: stał przy bramie Umschlagplatzu i z tłumu pędzonych Żydów starał się uratować tych, którzy byli potrzebni organizacji. Było to źródłem bolesnych rozterek – mógł ocalić tylko nielicznych, a przeszło koło niego 400 000 tysięcy. Swoją powojenną pracę traktuje w podobny sposób: ratuje ludzkie życie, choć wie, że nie ocali wszystkich.

Dziękuję za wspólne lekcje