rok 1984

George Orwell "ROK 1984"

Życie prywatne

George Orwell, właściwie Eric Arthur Blair (1903-1950)

Twórczość

Swoją pierwszą książkę Orwell opublikował w 1933 roku – Na dnie w Paryżu i w Londynie. Użył pseudonimu, chcąc uchronić bliskich przed konsekwencjami ujawnienia szczegółów z ich życia osobistego. Jedną z najsłynniejszych powieści pisarza jest wspomniany Folwark zwierzęcy utrzymany w stylistyce bajki ezopowej. Przypowieść opisywała mechanizmy działania rewolucji społecznej i obyczajowej. Typy obywateli i dyktatorów zostały ukryte pod postaciami zwierzęcymi. Rok 1984 uznawany jest za najwybitniejszą powieść fantastycznonaukową, która proponuje świat rzeczywistości alternatywnej w przyszłości, osadzonej w reżimie totalitarnym, bezwzględnie kontrolującym obywateli. W okresie PRL utwory Orwella objęte były całkowitą cenzurą.

1

2

3

4

5

Eric Arthur Blair, znany pod pseudonimem George Orwell, angielski pisarz i publicysta, urodził się 25 czerwca 1903 roku w Motihari, w Indiach Brytyjskich. Jego ojciec, Richard Walmesley Blair, pracował dla Wydziału Opium. Matka pisarza, Ida Mabel Blair, wyjechała z dziećmi do Anglii, kiedy Eric miał zaledwie rok. Chłopiec poznał ojca dopiero po trzech latach, kiedy Richard Blair zjawił się w 1907 roku z trzymiesięczną wizytą w Wielkiej Brytanii. Eric miał starszą siostrę Marjorie i młodszą – Avril.

W wieku sześciu lat Blair został wysłany do małej anglikańskiej szkoły. Po dwóch latach nauki, dzięki rekomendacji wychowawcy, został przyjęty do jednej z najbardziej prestiżowych szkół w Anglii imienia świętego Cypriana w Eastbourne, w hrabstwie Sussex. Po pierwszym semestrze Blair przeniósł się do Eton, gdzie w latach 1917 – 1921 mieściła się Szkoła Królewska. Rodzice nie byli w stanie opłacać jego edukacji i Eric studiował dzięki otrzymywanym stypendiom. Po ukończeniu college w Eton, zmuszony trudną sytuacją finansową oraz brakiem pomocy ze strony państwa Blair, wstąpił do Królewskiej Policji Kolonialnej i został wysłany do Birmy. W roku 1927, po powrocie do Anglii, złożył rezygnację i postanowił poświęcić się pracy pisarskiej. Swoje birmańskie doświadczenia wykorzystał później w powieści „Birmańskie dni i w cyklu esejów „A Hanging”. Zamieszkał w Londynie przy Portobello Road.

Wiosną 1928 roku przeniósł się do Paryża, gdzie pozostał do jesieni 1929. Następnie wrócił do Anglii i zamieszkał w domu rodziców w Southwold, w hrabstwie Suffolk, gdzie pracował intensywnie nad „Birmańskimi dniami”. W tym samym czasie podjął współpracę z „New Adelphi”. W 1932 roku zakończył pisanie kolejnej powieści „Down and Out In Paris and London”, która została wydana na początku następnego roku pod pseudonimem George Orwell. Rozpoczął też pracę nauczyciela w prywatnej szkole Frays College niedaleko Hayes, która miała dać mu szansę wyjścia z kłopotów finansowych. Nawiązał współpracę z Leonardem Moorem, który został jego agentem. Praca nauczyciela zainspirowała pisarza do pracy nad powieścią „Córka proboszcza”, którą napisał w roku 1934, w domu rodziców. Ze względów zdrowotnych (gruźlica) porzucił posadę i w latach 1934 – 1936 zatrudnił się na pół etatu jako asystent w antykwariacie w Hampstead.

W grudniu 1936r. wyjechał do Hiszpanii, by walczyć po stronie anarchistów w wojnie domowej. Do Anglii wrócił w 1937 roku, ranny, z pomysłem na powieść, która przyniosła mu sławę. Pracę nad „Folwarkiem Zwierzęcym” musiał jednak odłożyć do roku 1943. W 1940 wraz z żoną opuścił Wellington i podjął współpracę z lewicowymi czasopismami: „New English Weekly”, „Time and Tide”, „New Statesman”. Tuż przed wybuchem wojny dołączył do British Home Guard. Na skutek wcześniej odniesionych ran nie mógł czynnie angażować się w walkę. Rozpoczął również pracę nad powieścią „Folwark Zwierzęcy”, którą zakończył w lutym 1944. Utwór, uznany za dzieło znakomite, po wielu problemach ze znalezieniem wydawcy, ukazał się drukiem 17 sierpnia 1945 roku w Anglii i 26 sierpnia 1946 w Stanach Zjednoczonych. Książka zyskała zainteresowanie krytyków i Orwell stał się sławny. Zyski ze sprzedaży „Folwarku Zwierzęcego” uwolniły go ostatecznie od kłopotów finansowych.

Wiosną 1945 pisarz wyjechał do Kolonii, gdzie poważnie zachorował. W tym samym czasie jego żona Eileen zmarła podczas operacji w Newcastle, gdzie przeniosła się wraz z ich adoptowanym synem, Richardem Horatio, urodzonym w maju 1944. Orwell nie wiedział o stanie zdrowia żony, która nie chciała go martwić i miała nadzieję, że zabieg się powiedzie. Przez kolejne cztery lata Blair łączył pracę publicysty dla kilku czasopism z pisaniem swojej ostatniej powieści „Rok 1984”. Ukończył ją w roku 1949. W tym samym roku, w październiku, na kilka miesięcy przed śmiercią, poślubił Sonię Brownell. Zmarł na gruźlicę w Londynie w wieku 46 lat, 21 stycznia 1950 roku. Ostatnie trzy lata życia spędził głównie w szpitalach i sanatoriach, próbując walczyć z postępującą chorobą i pracując nad drugim z jego najwybitniejszych dzieł. Został pochowany na Cmentarzu Wszystkich Świętych w Sutton Courtenay, w hrabstwie Oxfordshire.

George Orwell "ROK 1984"

8 czerwca 1949

Między dystopią a antyutopią

wojna to pokój

bohaterowie

Winston Smith — trzydziestodziewięcioletni pracownik Departamentu Archiwów w Ministerstwie Prawdy. Zajmuje się wprowadzaniem zmian w artykułach i książkach, tak, by zgadzały się z aktualną myślą Partii. Nienawidzi Wielkiego Brata i Partii. Miał żonę-fanatyczkę, z która rozstał się z powodu braku dziecka (miał ją nawet ochotę zabić). Robi zakazane rzeczy (prowadzi pamiętnik, spotyka się z prostytutką, ma kochankę). Rozmyśla o przeszłości. Za wszelką cenę chce wstąpić do organizacji kontrrewolucyjnej. Ostatecznie zostaje aresztowany przez Policję Myśli i złamany. Przestaje kochać Julię, zdradza ją ze strachu. Julia — dwudziestosześcioletnia pracownica Departamentu Literatury, działaczka Ligi Antyseksualnej; kochanka Smitha; doskonale się kamufluje. Nienawidzi Partii za to, że wyeliminowała pożądanie i zmysłowość. Pragnie się bawić i mieć wielu kochanków. Wysuwa trafne wnioski; zdaje się dostrzegać więcej niż Winston. Ostatecznie zostaje aresztowana razem ze Smithem i zdradzona przez swojego kochanka. O’Brien — jeden z najwyższych urzędników Wewnętrznej Partii. Udaje, że jest jej przeciwnikiem, by zdemaskować Smitha i Julię. To on torturuje głównego bohatera i próbuje go złamać. Charrington — sklepikarz, który wynajmuje pokój Julii i Winstonowi; w rzeczywistości tajny agent Policji Myśli, który donosi na bohaterów. Wielki Brat — tajemnicza postać, która rządzi Oceanią; inwigiluje mieszkańców za pomocą teleekranów; chce zbudować społeczeństwo pełne nienawiści i wyeliminować wszystkie wyższe, pozytywne uczucia; symbol władzy totalitarnej. Prole — niższa, choć najliczniejsza grupa społeczna; żyje poza kontrolą Partii; nie ma dostępu do pewnych towarów; mogliby obalić Wielkiego Brata, ale są zupełnie bierni.

czas i miejsce

Akcja powieści toczy się w Londynie, w fikcyjnym państwie o nazwie Oceania; w Ministerstwie Prawdy, w mieszkaniu Smitha; na przedmieściach Londynu, a także w dzielnicy proli. Głównego bohatera poznajemy dokładnie 4 kwietnia 1984 roku.

• Oceania : obejmuje Wielką Brytanię, obie Ameryki, część Afryki, Australię i Oceanię
• Eurazja: to Związek Radziecki i cała Europa bez Wielkiej Brytanii
• Azja Wschodnia : Chiny i inne kraje wschodnie
• System totalitarny panujący w Oceanii to socjalizm angielski, inaczej angsoc (połączenie pierwszych liter angielskiego socjalizmu- ang + soc).

Policja Myśli

W Państwie istnieją jeszcze POLICJA MYŚLI i kilka organizacji:

• LIGA MŁODYCH,
• MŁODZIEŻOWA LIGA ANTYSEKSUALNA,
• KAPUSIE

PW

PARTIA WEWNĘTRZNA – jej członkowie pełnią najważniejsze funkcje w państwie; niewiele o nich wiadomo, publicznie pokazują się rzadko; na zewnątrz obywatele jak inni, jednak żyją w luksusowym świecie swobód i wolności.

Ministerstwa

System zbudowany jest z 4 kontrolujących życie ministerstw. Są to:

• MINISTERSTWO PRAWDY
• MINISTERSTWO POKOJU
• MINISTERSTWO MIŁOŚCI
• MINISTERSTWO OBFITOŚCI

WB

Państwem rządzi Wielki Brat.

Pr

PROLE – po prostu proletariat, najniższa grupa społeczna, z którą nikt się nie liczy. Biedni mieszkańcy najgorszych dzielnic. Paradoksalnie, najbardziej wolni. Mogą robić to wszystko czego zabroniono wyżej ustawionym w hierarchii. Są tylko siłą roboczą, którą nikt się jakoś szczególnie nie interesuje. Łatwo tym tłumem sterować.

PZ

PARTIA ZEWNĘTRZNA – tworzą ją urzędnicy niższego szczebla, pracownicy ministerstw; całe ich życie podlega kontroli, są stale inwigilowani . Partia zewnętrzna to ten środek społeczeństwa . Prowadzą nudne, podporządkowane Wielkiemu Bratu i ideologii życie. Podlegają licznym zakazom: nie mogą być w związkach, uprawiać seksu, wyjeżdżać z Londynu, bywać w dzielnicach proli (o których za chwilę dowiesz się więcej), nie mogą dokonywać niepotrzebnych zakupów. Popołudniami uczestniczą w pracach społecznych i manifestacjach popierających system.

Społeczeństwo Oceanii

Motywy

1. Motywy występujące w Roku 1984:

• motyw systemów totalitarnych,
• motyw manipulacji jednostką,
• motyw wojny,
• motyw zniewolenia,
• motyw władzy,
• motyw buntu,
• motyw zniszczenia,
• motyw miłości,
• motyw zdrady,
• motyw indoktrynacji (indoktrynacja to systematyczne, ciągłe wpajanie jakichś idei politycznych lub społecznych)

terminologia

ANTYUTOPIA – jak widać od razu, jest to przeciwieństwo utopii. W społeczeństwie utopijnym panuje szczęście i porządek opierający się na równości, sprawiedliwości i solidarności. U Orwella społeczeństwo przedstawione w Roku 1984, żyje w świecie, który jest przeciwieństwem tej idealnej wizji. TOTALITARYZM – system rządów, w którym Państwo w pełni kontroluje jednostkę. W takim systemie istnieje zasada jednego wodza, kultu jednostki, zmonopolizowana władza, skupiona w rękach jednej partii. Metodą rządzenia ludźmi jest terror psychiczny. To taki skrót pojęcia, cech totalitaryzmu jest bardzo dużo. Współczesne państwa totalitarne to np. Korea Północna, Kuba, Chiny. HIPERBOLA – wyolbrzymienie zjawiska

hasła i terminy

Myślozbrodnia- myśl, teza, którą wyznaje obywatel Oceanii, niezgodna z linią przewodnią partii. Ewaporacja – następna po egzekucji kara; tak to możliwe. Ofiara była wymazywana z historii, nie było śladu jej istnienia. Nowomowa- sztuczny język, nad którym prowadzono prace w państwie; miał być idealnym przekaźnikiem myśli, bez nieporozumień i domysłów. Jego przeciwieństwem była staromowa. Reedukacja – terapia, działania wychowawcze, które miały na celu naprowadzenie obywatela na właściwą drogę w myśleniu o systemie i partii. Droga, której był poddany Winston Smith po aresztowaniu przebiegała w trzech etapach: NAUKA – ROZUMIENIE- AKCEPTACJA

pytania do dyskusji

1984 Pytania do studium i dyskusji

• Co jest ważne w tytule 1984 ?
• Jakie są konflikty w 1984 roku ? Jakie rodzaje konfliktów (fizyczne, moralne, intelektualne lub emocjonalne) występują w tej powieści?
• Jakie są niektóre motywy w historii? Jak odnoszą się do fabuły i postaci?
• Jakie są symbole w 1984 ? Jak odnoszą się do fabuły i postaci?
• Czy Winston jest konsekwentny w swoich działaniach? Czy jest w pełni rozwiniętą postacią? Jak? Czemu?
• Czy uważasz, że postacie są lubiane? Chcesz poznać bohaterów?
• Czy historia kończy się tak, jak się spodziewałeś? Jak? Czemu?
• Jaki jest główny/główny cel historii? Czy cel jest ważny lub znaczący?
• Jak ta powieść ma się do literatury dystopijnej? Czy Winston ma silną postać?
• Jak ważna jest oprawa historii? Czy ta historia mogła mieć miejsce gdzie indziej? W innym czasie?
• Jaka jest rola kobiet w tekście? Czy miłość ma znaczenie? Czy relacje mają znaczenie?
• Dlaczego rok 1984 budzi kontrowersje? Dlaczego został zbanowany?
• Jak rok 1984 odnosi się do współczesnej polityki/społeczeństwa?
• Czy poleciłbyś tę powieść znajomemu?
• Jak myślisz, dlaczego słowa takie jak Wielki Brat i Nowomowa weszły do naszego codziennego leksykonu?
• Co, jeśli w ogóle, przeraża cię w przyszłości, którą opisuje Orwell? Dlaczego lub dlaczego nie?
• Jak w powieści użyto „dwójmyślenia”? Czy myślisz, że może lub jest używany w naszym obecnym społeczeństwie?
• Czy uważasz, że ważne jest, aby Oceana ciągle z kimś toczyła wojnę? Jak myślisz, co próbuje Orwell?
• Jak różnica wieku między Julią i Winstonem wpływa na ich postrzeganie działań Wielkiego Brata i rządu? Czy widzisz takie różnice we własnym życiu?
• Jak technologia jest wykorzystywana przez Wielkiego Brata i Partię? Czy przypomina Ci o aktualnych problemach technologicznych?
• Gdybyś był w pokoju 101, co by na ciebie czekało?
• Jakie znaczenie ma nazwa Ministerstwo Miłości?
• W jaki sposób represje seksualne są wykorzystywane do uciskania mieszkańców Oceany? Czy istnieją przykłady tego rodzaju ucisku w prawdziwym świecie?
• Jak pranie mózgu postaci w powieści? Czy myślisz, że tego rodzaju pranie mózgu może mieć miejsce w prawdziwym życiu?
• Jakie ostrzeżenia możemy wyciągnąć z powieści Orwella?

symbolika

Symbolika Duży brat. Najpotężniejszym i najbardziej rozpoznawalnym symbolem tej książki — rozpoznawanym nawet przez osoby, które jej nie czytały — jest wyłaniający się wszędzie wizerunek Wielkiego Brata na plakatach. Plakaty oczywiście symbolizują władzę i wszechwiedzę partii, ale są one złowieszcze tylko dla tych, którzy zachowują jakąkolwiek indywidualną myśl. Dla tych, którzy w pełni zasymilowali się z linią partyjną, Wielki Brat nie jest ironicznym określeniem – jest postrzegany jako obrońca, uprzejme starsze rodzeństwo, które chroni ich przed krzywdą, czy to groźba sił zewnętrznych, czy groźba niewzajemnych myśli. Prole. Winston ma obsesję na punkcie życia proli i fetyszyzuje czerwono-zbrojną prolaczkę jako swoją główną nadzieję na przyszłość, ponieważ reprezentuje ona potencjalnie przytłaczającą siłę liczb, a także matkę, która będzie rodzić przyszłe pokolenia wolnych dzieci. Warto zauważyć, że największa nadzieja Winstona na przyszłość zdejmuje odpowiedzialność z jego rąk – to nie on jest tym, na którego można polegać, że zapewni tę nieokreśloną przyszłość, to od proli zależy powstanie. A jeśli nie, oznacza to, że są nudni i leniwi. Teleekrany. Innym oczywistym symbolem są telewizory wielkości ściany w każdej prywatnej przestrzeni. To dosłowne wtargnięcie państwa nie jest komentarzem do nowoczesnej telewizji, która w 1948 roku nie istniała w żaden znaczący sposób, ale raczej symbolem destrukcyjnej i represyjnej siły technologii. Orwell nie ufał technologii i uważał ją za poważne zagrożenie dla wolności.

urządzenia literackie

Ograniczony punkt widzenia. Orwell postanawia ograniczyć nasz dostęp do informacji, wiążąc narrację wyłącznie z punktem widzenia Winstona. Odbywa się to specjalnie po to, aby czytelnik mógł polegać na otrzymanych informacjach, podobnie jak Winston. Podkreśla to zdradę i szok, które oboje odczuwają, gdy na przykład Bractwo okazuje się fikcyjne. Zwykły język. Rok 1984 jest napisany bardzo prostym stylem, z kilkoma zawijasami i zbędnymi słowami. Podczas gdy wielu studentów uważa, że Orwell był człowiekiem pozbawionym poczucia humoru lub po prostu brakowało mu umiejętności pisania w ekscytujący sposób, fakt jest odwrotny: Orwell miał taką kontrolę nad swoją sztuką, że był w stanie dopasować swój styl pisania dokładnie do nastrój i otoczenie. Powieść napisana jest w rzadkim, ponurym stylu, który doskonale pasuje i przywołuje ponurą, nieszczęśliwą i beznadziejną scenerię. Czytelnik doświadcza tego samego nudnego, nudnego poczucia bytu, co Winston.

George Orwell "ROK 1984"

dystopia

Dystopia (st.gr. δυσ – zły; τόπος – miejsce) – utwór fabularny z dziedziny literatury fantastycznonaukowej, przedstawiający czarną wizję przyszłości, wewnętrznie spójną i wynikającą z krytycznej obserwacji otaczającej autora sytuacji społecznej. Dystopia przyjmuje pesymistyczny osąd zastanego świata, przeciwieństwo utopii

utopia/antyutopia

Dystopijna wizja świata w Roku 1984 Akcja powieści Orwella rozgrywa się w fikcyjnym, osadzonym w przyszłości państwie o nazwie Oceania. Należy pamiętać, że powieść powstała w 1948 roku, więc dla autora rok 1984 stanowił przyszłość. Świat powieści jest dystopijny. Dystopia to przeciwieństwo utopii.

Obywatele Oceanii nie tylko nie mają dostępu do prawdy, a wręcz są odcięci od wszelkich wiarygodnych informacji i poddawani regularnym i nasilonym zabiegom propagandowym. Również ich codzienność jest odarta z możliwości doświadczenia wartościowych przeżyć a totalna inwigilacja nie pozwala na niezbędną dla świadomego życia refleksję i perspektywę potrzebną do oceny zdarzeń.

Rzeczywistość jest podzielona na 3 strefy (zony): Oceania, Euroazja i Wschódazja, które są w stanie permamentnej wojny ze sobą.

Propaganda państwowa nastawiona jest na wytworzenie własnego języka, zwanego nowomową, który odbiera ludziom możliwość poznania znaczenia głównych pojęć. Tym samym pozbawia człowieka podstawowego narzędzia w kształtowaniu jego relacji ze światem.

Ustrój panujący w tym kraju to angsoc, czyli angielski socjalizm. Rzeczywistość jest zdehumanizowana, pozbawiona barw i piękna. Na mieszkańców Oceanii zewsząd spogląda z plakatów i ekranów wąsata twarz Wielkiego Brata. Rząd zdaje się rozpowszechniać dwójmyślenie - doublethink, czyli alogiczne, przeczące zdrowemu rozsądkowi tezy, takie jak: wojna jest pokojem lub wolność jest niewolnictwem. Obywatele Oceanii nie tylko nie mają dostępu do prawdy, a wręcz są odcięci od wszelkich wiarygodnych informacji i poddawani regularnym i nasilonym zabiegom propagandowym. Również ich codzienność jest odarta z możliwości doświadczenia wartościowych przeżyć a totalna inwigilacja nie pozwala na niezbędną dla świadomego życia refleksję i perspektywę potrzebną do oceny zdarzeń. Mieszkańcom Londynu, obywatelom Oceanii, nie wolno mieć przyjaciół, zachować prywatności (muszą mieć zawsze włączone ekrany z propagandowym przekazem), zakochać się, uprawiać seksu z osobą, która im się podoba, czytać książek.

Głównym bohaterem powieści jest Winston Smith. Winston mieszka w Londynie, który jest stolicą Airstrip One – jednej z dzielnic Oceanii. Pracuje w Departamencie Archiwów, wydziale Ministerstwa Prawdy, zajmującym się propagandą przeszłości – to jest zmienianiem dawnych faktów, tak, aby pasowały do współczesnej narracji i udowadniały, że wszystkie wcześniejsze obietnice i przwidywania władzy się potwierdziły. Prawnie jest mężem sztywnej i aseksualnej Kathrine, z którą nie wiąże go żadne uczucie. Przyjemności Winstona to drapanie owrzodzenia nad kostką, picie jakiejś ohydnej alkoholo-podobnej mikstury, zwanej dżinem, oraz…prowadzenie dziennika w tajemnicy przed władzą. Jest to nędzna, pozbawiona nadziei i sensu egzystencja, jaką wiodą prawdopodobne wszyscy obywatele Oceanii.

Panoptikon

Panoptikon (Panopticon; gr. pan = wszystko; optikos = widzieć) – nazwa więzienia, wymyślonego i zaprojektowanego przez angielskiego filozofa utylitarystę, Jeremy'ego Benthama. Niezwykłość Panoptikonu miała polegać na tym, że jego konstrukcja umożliwiałaby więziennym strażnikom obserwowanie więźniów tak, by nie wiedzieli, czy i kiedy są obserwowani. Panoptikon został opisany przez Benthama w pracy pod tytułem Panoptikon albo Dom Nadzoru opisujący ideę nowych zasad budowy wszelkich zakładów, w których wszelkiego rodzaju osoby winny się znajdować pod nadzorem, w szczególności więzień, ale też aresztów, fabryk, warsztatów, przytułków, lazaretów, manufaktur, szpitali, domów wariatów i szkół (1787).

konstrukcja

Schemat panoptikonu składa się z kilkupoziomowej wieży strażniczej umieszczonej wewnątrz pierścieniowatej budowli podzielonej na pojedyncze cele. Cele miały być oddzielone grubym murem i wyposażone w system zewnętrznych i wewnętrznych okien, tak, by ich wnętrze było zarazem dobrze oświetlone, a więźniowie odizolowani od innych więźniów. Więźniowie mieli być nieustannie obserwowani przez strażników, którzy sami mieli pozostawać niewidoczni. Bentham planował ukrycie ich za weneckimi lustrami, umieszczonymi w punktach obserwacyjnych. Do tego Bentham wymyślił złożony system połączeń między pomieszczeniami wieży strażniczej. Dzięki niemu z wieży nie wydobywałoby się światło ani hałas, które mogłyby zdradzić obecność strażników. Bentham uważał, że największą zaletą jego pomysłu jest to, że Panoptikon w zamierzeniu miał być znacznie tańszy w utrzymaniu niż zwykłe więzienia. Nie potrzebowałby bowiem licznego personelu. Teoretycznie, w idealnej sytuacji, wieża strażnicza mogłaby nawet być pusta, bo skoro strażników nie widać, nie muszą ciągle trwać na posterunku, a więźniowie i tak nie będą tego świadomi. Zdaniem Benthama, więźniowie Panoptikonu byliby strażnikami sami dla siebie, wyręczając tym samym jego pracowników.

próba budowy

Bentham poświęcił wiele czasu i pieniędzy na to, by przekonać brytyjski Komitet do spraw Reformy Prawa Karnego, Parlament i króla Jerzego III o użyteczności Panoptikonu oraz by otrzymać zezwolenie na jego budowę. W 1811 Bentham uzyskał od Parlamentu upoważnienie do zakupu w imieniu Królestwa gruntu pod budowę więzienia. W 1813 król odmówił jednak uznania tego zakupu i pomysł ostatecznie upadł. Bentham otrzymał 23 tys. funtów tytułem odszkodowania za straty finansowe. Panoptikon nie został nigdy zbudowany, ale projekt Benthama miał wpływ na kształt m.in. więzienia Pentonville w północnym Londynie, więzienia Armagh Gaol w Irlandii Północnej, Zakładu Karnego Eastern State w amerykańskiej Filadelfii, Aresztu Śledczego w Toruniu, jak również aresztu śledczego KGB w Mińsku.

George Orwell "ROK 1984"

Nowomowa – język władzy totalitarnej

Przykłady nowomowy:

• angsoc - słowo określające ustrój polityczny Oceanii. W staromowie angielski socjalizm
• Minipax - Ministerstwo Pokoju, w rzeczywistości stanowiące ministerstwo wojny
• miłbóz – karny obóz pracy
• polmyśl – Policja Myśli
• prolżarło - rozrywki dla najniższej klasy społecznej
• myślozbrodnia - zbrodnia popełniona w myślach, nieprawomyślne postrzeganie rzeczywistości
• seksozbrodnia – niemoralność seksualna
• dobroseks – wstrzemięźliwość seksualna

Nowomowa

Nowomowa jest systemem całkowicie podporządkowanym tyranii totalitarnej i jej socjotechnicznym potrzebom. Odznacza się ona „dowolnością znaczeń w stosunku do języka klasycznego, a więc stoi w opozycji do staromowy.” Najważniejszy jest tu czynnik wartościujący, a nie sens znaczeniowy poszczególnych słów. Słowa nie opisują tu rzeczywistości, ale ją tworzą – nazywamy to zjawisko funkcją magiczną języka. Jest to system o wysokim stopniu schematyzacji, operuje stereotypem oraz sloganem. Jako narzędzie propagandy, służy narzuceniu odbiorcy pewnego zespołu poglądów i wartości, przy jednoczesnym wyeliminowaniu możliwości sprzeciwu wobec niego.Nowomowa z „Roku 1984” to język, z którego wyeliminowano wszystkie możliwości wyrażenia sprzeciwu wobec systemu i jego ideologii. Taka redukcja zasobu wyrazów miała prowadzić do uniemożliwienia popełnienia „myślozbrodni”.

Do przeczytania (I)

George OrwellRok 1984Nowomowa, urzędowy język Oceanii, została opracowana zgodnie z ideologicznymi potrzebami angsocu, czyli socjalizmu angielskiego. W 1984 roku nikt jeszcze nie posługiwał się wyłącznie nowomową. Co prawda, pisano w niej artykuły wstępne w „The Times”, lecz wymagało to biegłości posiadanej przez garstkę specjalistów. […] Celem nowomowy było nie tylko dostarczenie środków odpowiednich do wyrażania światopoglądu oraz myśli właściwych dla zwolenników angsocu, lecz również uniemożliwienie swobody myślenia. Zakładano, że z chwilą gdy nowomowa wejdzie całkowicie do powszechnego użytku, a staromowa ulegnie zapomnieniu, jakakolwiek herezja myślowa – czyli odejście od zasad angsocu – stanie się całkowicie nierealna, przynajmniej jeśli chodzi o ujęcie jej w słowa. Słownictwo nowomowy tak ukształtowano, aby za jego pomocą można było przekazać – ze wszystkimi odcieniami znaczeniowymi – to, co lojalny członek Partii ma do powiedzenia, zarazem zaś uniemożliwiono wykorzystanie języka do formułowania, nawet okrężną drogą, myśli uznanych za niewłaściwe. Osiągnięto to częściowo poprzez tworzenie nowych słów, głównie jednak przez usunięcie wyrazów niepożądanych oraz przez pozbawienie pozostawionych jednostek leksykalnych nieprawomyślnego sensu, a w miarę możliwości jakichkolwiek znaczeń ubocznych. […] Nowomowę skonstruowano nie po to, żeby zwiększyć, a wręcz przeciwnie, żeby zawęzić zakres myślenia. Temu celowi pośrednio służyło również ograniczenie do minimum zasobu słów dostępnych użytkownikom. Ćwiczenie 1.1Przedyskutujcie, po co w państwie rządzonym przez Wielkiego Brata stworzono nowomowę. Ćwiczenie 1.2Staromowa to określenie języka komunikacji publicznej (politycznej) w społeczeństwach demokratycznych, a nowomowa – to język władzy totalitarnej. Wpisz do tabeli kilka różnic między tymi odmianami języka. Wypełnij tabelę w zeszycie. Cechy staromowy Cechy nowomowy

Konteksty

Agnieszka Dytman‑StasieńkoŚwięto zawłaszczonych znaczeń. 1 maja w PRL. Ideologia, rytuał, językHasła pierwszomajowe stanowiły, obok przemówień oraz prasowych sprawozdań przed- i pomajowych, jeden z głównych tekstów rytualnych propagandy pierwszomajowej. Pojawiały się co roku, przygotowywane przez KC PZPR, i stanowiły skrócony wykład doktryny partyjnej […]. Hasła pierwszomajowe, dzięki względnej krótkości formy, w dogodny sposób wypełniały kanał komunikacyjny między nadawcą a odbiorcą. Potrzeba porozumiewania się partii ze społeczeństwem wynikała często właśnie z konieczności spełnienia rytuału, nie zaś z rzeczywistej chęci dialogu, nie zawsze tak bardzo istotna była treść, ale sam akt komunikacji […]. Hasła pierwszomajowe stanowić mogą skrócony wykład komunistycznej doktryny. Jako teksty przygotowywane z okazji najważniejszego święta państwowego stanowiły odbicie głównych tendencji propagandowych zarówno w sferze treści, jak i formy […]. Hasła pierwszomajowe to również teksty „namaszczone”, nie mogły być dobierane dowolnie, ale jedynie zgodnie z zaleceniami najwyższych władz. Wraz z przemówieniami i innymi gatunkami świątecznymi stanowiły swoisty jednogłos. Ćwiczenie 5.1Znajdź w dowolnych źródłach fotografie z obchodów święta 1 Maja w PRL‑u. Zastanów się, jakie hasła pojawiały się na transparentach. Na których hasłach wybrzmiewa język propagandy politycznej tamtego czasu? Ćwiczenie 5.2Opiszcie plakat propagandowy epoki PRL‑u. Kliknij, aby uruchomić podgląddomena publicznaW opisie uwzględnijcie następujące problemy:

• Jaki świat został przedstawiony na plakacie? Jaki obraz człowieka się z niego wyłania?
• Jakie słowa kluczowe (charakterystyczne dla „nowomowy”) zostały zastosowane na plakacie?

• obietnica.
• pochwała.
• rada.
• apel.

nowomowa

George Orwell "ROK 1984"