Ludwik XIV - ciekawostki

Ludwik XIV

ciekawostki

1638-1715 przygotowała: Małgorzata Stypa

Ludwik XIV

Państwo to ja

Ludwik XIV był królem Francji z dynastii Burbonów (w latach 1643-1715). Urodził się 5 września 1638 roku w Saint-Germain. Jego ojcem był król o tym samym imieniu - Ludwik XIII, a matką – Anna Austriaczka. Należy on do najdłużej panujących władców we Francji (72 lata, w tym 54 lata samodzielne). Co wyjątkowe, tron odziedziczył jeszcze przed piątymi urodzinami - 16 maja 1643 roku, kiedy zmarł jego ojciec. Przez pierwsze lata rządy w jego imieniu sprawowała matka wraz z kardynałem Julesem Mazarinim (pełniącym wówczas rolę pierwszego ministra Francji). Ludwik doświadczył w swoim dzieciństwie traumatycznych wydarzeń - był bowiem świadkem frondy parlamentarnej, która zmusiła go do ucieczki z Paryża. Mówi się, że od tego czasu Ludwik poprzysiągł sobie, że nigdy nie będzie się już bał - to inni teraz będą bali się jego.

Oficjalnie koronowano go w 1654 roku (miał wówczas 15 lat), lecz pełnię władzy przejął dopiero po śmierci kardynała Mazariniego w 1661 roku. Rok wcześniej ożenił się z Marią Teresą (córką króla Hiszpanii Filipa IV), co wiązało się bardziej ze sprawami politycznymi - małżeństwo to doprowadziło bowiem do zawarcia w 1659 r. traktatu pokojowego - tzw. pokoju pirejenskiego (bardzo niekorzystnego dla Hiszpanii i właściwie kończącego jej panowanie w Europie). Pierwszą prawdziwą miłością Ludwika była podobno siostrzenica Mazarina - Marie Mancini, ale zarówno królowa, jak i kardynał nie byli zwolennikami tego związku.

Ludwik XIV

Państwo to ja

Przez ponad pół wieku Ludwik ządził krajem samodzielnie, opierając się na rozwiniętej i silnie scentralizowanej administracji. Kontynuował i sukcesywnie rozwijał zapoczątkowany wcześniej we Francji absolutyzm. Monarcha znacznie ograniczył rolę szlachty, przeprowadził szereg reform gospodarczych i znacząco usprawnił armię. Bardzo populane stało się wówczas jego stwierdzenie z 1655 roku – „Państwo to ja”, mające podkreślać, że władza powinna skupiać się w osobie króla. Już w pierwszym roku panowania monarcha wydał 14 edyktów dotyczących gospodarki, finansów, wojska i administracji, zlikwidował urząd pierwszego ministra, a stanowiska ministerialne obsadził ludzi wywodzących się ze stanu mieszczańskiego. Jednym z nich był Jean-Baptiste Colbert - twórca ekonomicznej potęgi Francji.

Daty

1 września 1715 roku

1685 r.

5 września 1638 r.

16 MAJA 1643 r.

1666 r.

1661 - 1682

1661 R.

odwołanie edyktu nanteskiego

rozbudowa Wersalu

śmierć Ludwka XIV w Wersalu

początek samodzielnych rządów Ludwika

narodziny Ludwika XIV

wstąpnienie na tron francuski

utworzenie Królewskiej Akademii Nauk

Ludwik XIV

król słońce

Do Ludwika XIV na stałe przylgął tytuł Króla Słońce. Nie wiadomo jednak skąd tak naprawdę wziął się ten przydomek. Najczęściej przestawiana wersja mówi, że pochodzi on z występu teatralnego, w którym Ludwik grał rolę właśnie Słońca/Apollina. Monarcha uwielbiał życie dworskie oraz sztukę, a szczególnie balet. Zamiłowanie władcy do baletu możemy zobaczyć w filmie „Król tańczy” z 2000 r. w reżyserii Gérarda Simona. Czas panowania Ludwika XIV jest uznawany za okres największego rozkwitu francuskiej kultury - monarcha wspierał rozwój literatury, nauki i sztuki. Symbolem jego władzy, a zarazem przykładem barkowego przepychu, stał się zbudowany na jego polecenie 700-pokojowy pałac w Wersalu, gdzie dwór przeniósł się w 1682 roku. Największy pałac w Europie stał się ośrodkiem władzy politycznej oraz symbolem dominacji i bogactwa króla. Na jego dworze konieczne przestrzeganie było etykiety. Wszędzie dało się odczuć salonowy przepych i teatralizację życia dworskiego. Zadady funkcjonowania na dworze w Wersalu były dokładnie określone, a rola nawet najmniejszej czynności była znacznie wyolbrzymiana. Nawet ubieranie króla wiązało się z określonymi regułami i przepełnione było teatralnością.

Ludwik XIV

PROpaganda

Mit wokół postaci Ludwika XIV był budowany nawet jeszcze przed jego narodzinami. Samo przyjście na świat młodego dziedzica uważano za cud - Anna Austriaczka przez około dwadzieścia lat starała się bowiem o ciążę. Z tego powodu chłopca nazwano Dieu Donné (dar Boga). Niektórzy twierdzą, że od razu po urodzeniu Ludwik miał już dwa zęby. Ciekawym faktem z życia władcy jest powstanie ryciny pod tytułem „Pierwsze zwycięstwo Ludwika XIV”, na której po wygranej wojnie z Hiszpanami w bitwie pod Rocroi (1643 r.) uwieczniono na niej scenę triumfującego i gratulującego francuskiemu generałowi Ludwika XIV, choć młody władca miał wtedy zaledwie pięć lat! Monarcha przyjął Słońce jako swój symbol i propagował się jako prawdziwego przedstawiciela Boga na Ziemi - podobnie jak wielu innych władców, Ludwik XIV twierdził, że posiada cudowne właściwości lecznicze. W główne święta chodził nawet po okolicy dotykając osób zakażonych skrofulą (gruźlicą szyi), przekonując poddanych, że ma moc uzdrawiania. Sam pisał o sobie: "Jestem informowany o wszystkim; słyszę najmniejszego z poddanych; w każdej chwili świadom jestem liczby i jakości moich wojsk i stanu moich twierdz; nieustannie wydaję rozkazy, aby niczego im nie brakowało; odbieram i czytam depesze; sam odpowiadam na niektóre z nich, co do innych zaś, pouczam sekretarzy, jak mają na nie odpowiedzieć; wyznaczam wysokość dochodów i wydatków mojego państwa"

Ludwik XIV

PROpaganda

Obraz nieomylnego, miłościwego i niepokonanego władcy podtrzymywali nadworni artyści - malarze, rzeźbiarze, poeci. Jeden z najbardziej znanych francuskich poetów baroku i dramatopisarz Ludwika - Molier - wychwalał go słowami: „Czyż on sam nie jest cudem widomym na ziemi?”.

Ponadto stworzył na jego cześć tzw. komediobalet, by jeszcze bardziej zadowolić króla, który jak już wspominałam, kochał balet. Historyk Piotr Dmitrowicz w rozmowie z Polskim Radiem mówił o Ludwiku XIV: „Rządził w aurze boskości i absolutyzmu. Kiedy umierał, do wzruszonych dworzan miał powiedzieć: "Czyżbyście uwierzyli, że rzeczywiście jestem nieśmiertelny?". Ludwik XIV był również znany ze swoich romansów, którymi żyła cała Francja - władca był bardzo rozwiązły i posiadał wiele nieślubnych dzieci. Ze swoją żoną doczekał się sześciu potomków, z czego tylko jeden - pierworodny syn - dożył wieku dorosłego. Ludwik XIV przeżył jednak zarówno swojego syna, jak i dwóch wnuków, nie dając im szansy wstąpienia na tron Francji.

Ludwik XIV Wiieki i jego

wielki apetyt

Ludwik XIV uwielbiał jeść, ale także smakować. Nad wytwornymi potrawami w królewskej kuchni pracowało ponad 500 osób. Według niektórych zapisów na jednej uczcie potrafił zjeść cztery rodzaje zup, całego bażanta, kuropatwę, talerz sałaty, baraninę w sosie własnym z czosnkiem, dwa kawałki szynki i talerz słodkości. Wika Filipowicz - autorka "Przy stole z królem. Jak ucztowano na królewskim dworze: pisze o Ludwiku: "Przeważnie jedzono w ciszy, król bowiem wolał się skupić na przyswajaniu kolejnych potraw, niż prowadzić konwersacje. Jadł dużo i łapczywie. Ilość pochłoniętego przez niego jedzenia, nawet w czasach gdy, ogólnie rzecz biorąc, jedzono obficie, budziła zdumienie".

Na jego stole władcy podawane były mięsa (m.in. sprowadzone z Ameryki Północnej indyki), zupy, owoce, wyszukane słodycze i sery ściągane z najdalszych zakątków kraju. Swoich kucharzy Ludwik nakłaniał do komponowania coraz to wymyślniejszych potraw. W kuchni króla powstały np. cielęcy ozorek z truflami w cieście francuskim czy szparagi zapiekane w beszamelu). Ludwik XIV podobno lubił też wino i - co ciekawe - niedopieczone mięso. Z tego powodu współczesna autopsja jego ciała wykazała obecność dużej ilości pasożytów. Nierzadko bywało też, że władca ucztował za cudze pieniądze. Często gościł bowiem u co zamożniejszych poddanych – po koronacji 7 czerwca 1654 roku zaczął w porze posiłku odwiedzać gospodarstwa francuskich możnych. Jako że władcy nie wypadało podejmować byle czym, gospodarze na luksusowe uczty wydawane na cześć Ludwika tracili majątki.

Ludwik XIV

Stan zdrowia

Dzięki zachowanemu dziennikowi z lat 1652-1711, który prowadził Antoine Vallot -pierwszy medyk królewski współcześni badacze mają materiał dotyczący chorób Ludwika XIV - cierpiał on na częste migreny, ospę, tyfusi odrę a w wieku 16 lat zraził się rzeżączką. Z powodu obżarstwa cierpiał na liczne przypadłości układu trawiennego i wydalniczego. Król cierpiał ponadto z powodu ropienia na górnej szczęce. Operacja, przeprowadzona w 1678 r., nie w pełni się udała i wraz z zębami została wyrwana część podniebienia. Od tego czasu, gdy monarcha pił wino lub wodę, część płynów wydostawała się nosem, a jego kucharze musieli wyspecjalizować się w przyrządzaniu dań, które nie wymagają gryzienia, np. pasztetów, zup czy kremów. Mogłoby się wydawać, że cudem jest dożycie przez Ludwika tak sędziwego, jak na ówczesne realia, wieku. Stan zdrowia monarchy najbardziej pogorszył się jednak dopiero na krótko przed śmiercią – latem 1715 roku. Wieści o tym obiegły Europę i stały się tematem rozmów w jej stolicach. W Londynie przyjmowano zakłady, czy Ludwik dożyje do końca września. Zgodnie z przewidywaniami władca zmarł 1 września 1715 roku w Wersalu po tym jak w skaleczenie na nodze wdała się gangrena. Panował 72 lata. Pochowano go w bazylice Saint-Denis w Paryżu. Jego serce zostało zabalsamowane i umieszczone w osobnej szkatule. Wiąże się z tym pewna teoria, która głosi, że po złupieniu świątyni podczas rewolucji w 1793 roku trafiła ona w ręce ekscentrycznego kolekcjonera, który po prostu zjadł jej zawartość...

Ludwik XIV

Wojny

Pragnąc powiększyć terytorium Francji i umocnić jej pozycję na arenie międzynarodowej, Ludwik XIV angażował się w szereg konfliktów zbrojnych. W latach 60. i 70. XVII wieku uzyskał ziemie na północnym wschodzie kraju kosztem Hiszpanii i Holandii: Niderlandy uznał za dziedzictwo swojej żony i zapoczątkował tzw. wojnę dewolucyjną w 1667r., a także wojnę z Holandią (zwana też wojną Francji z koalicją, tj. Niderlandami, Szwecją, Niemcami, Hiszpanią i Brandenburgią). Po wycofaniu się Holandii z konfliktu, pozostali członkowie koalicji kolejno przystąpili do traktatu w Nijmegen. Krajem, który poniósł w zakończonej niedawno wojnie najdotkliwsze straty była Hiszpania. Straciła ona na rzecz Francji Franche-Comté, Cambrésis, część Hainaut, część Flandrii morskiej i resztę Artois. Od strony niemieckiej Francja otrzymać miała Fryburg w Bryzgowii. Agresywna polityka Ludwika przyniosła zjednoczenie się przeciw niemu większej części Europy (tzw. Liga Augsburska, do której należeli: Hiszpania, Austria, Holandia, Szwecja, książęta Rzeszy oraz Anglia), co z kolei doprowadziło do kolejnych konflitków: wojny dziewięcioletniej (zwanej Wojną Francji z Ligą Augsburską/wojną orleańską) i wojny o sukcesję hiszpańską. Te wydarzenia znacznie zahamowały ekspansję Francji i znacznie pogorszyły stan jej finansów. Odwołanie w 1685 r. edyktu nantejskiego, gwarantującego wolność wyznaniową na terenie Francji, również nie było dobrym posunięciem Ludwika XIV. Zabitych zostało wielu hugenotów, a stosowane represje wobec osób nieprzestrzegających zadad doprowadziły do fali emigracji do innych części Europy bądź amerykańskich kolonii, która odbiła się negatywnie na gospodarce kraju.

wyświetl więcej

Ludwik XIV

cytaty/sentencje

Państwo to ja. Bardzo trudno jest mówić dużo i nie powiedzieć za dużo.Czyżby więc Bóg zapomniał, com [wszystko] dla Niego uczynił? Każda nominacja przysparza mi 99 niezadowolonych i jednego niewdzięcznika. Nic nie jest tak niebezpieczne, jak słabość, jakiejkolwiek byłaby natury.

Źródła

https://historia.org.pl/2016/03/15/10-faktow-o-ludwiku-xiv/#footnote_0_53180https://ciekawostkihistoryczne.pl/2020/12/08/nie-wszystko-slonce-co-sie-swieci-prywatne-zycie-ludwika-xiv/ https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/ludwik-xiv-1638-1715/ https://zyciorysy.info/ludwik-xiv/ https://www.biography.com/news/louis-xiv-biography-facts https://www.history.com/news/9-things-you-may-not-know-about-louis-xiv https://dzieje.pl/rozmaitosci/375-lat-temu-urodzil-sie-krol-slonce-ludwik-xiv https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/ludwik-xiv-1638-1715/#:~:text=Hyacinthe%20Rigaud%2Fdomena%20publiczna%20Ludwik,1638%20roku%20w%20Saint%2DGermain.&text=Tron%20odziedziczy%C5%82%20jeszcze%20przed%20pi%C4%85tymi,roku%2C%20kiedy%20zmar%C5%82%20jego%20ojciec.https://epodreczniki.pl/a/krol-slonce/DQtl23FIW https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_Francji_z_Lig%C4%85_Augsbursk%C4%85

Dziękuję

ZA UWAGĘ