Zemsta

Aleksander Fredro ,,Zemsta''

Index

Rejent

Treść akt 4

Geneza

Czas powstania

Cześnik

Komizm j.

Kompozycja

Motywy

Bohaterowie

Bohaterowie 2

Treść akt 2 i 3

Ekranizacja

Geneza

,,Zemsta'' Aleksandra Fredry powstała w 1833 roku. Dzieło opublikowano cztery lata później – w 1838 roku. Utwór nawiązuje do autentycznego konfliktu, związanego z podziałem zamku w Odrzykoniu – miejscu, w którym komediopisarz osiadł po ślubie z Zofią z Jabłonowskich Skarbkową. Połowę zamku Fredro otrzymał w posagu, natomiast druga połowa należała do innej rodziny. Przeglądając papiery otrzymanego majątku, pisarz znalazł akta procesowe właścicieli zamku z XVII wieku: Piotra Firleja i Jana Skotnickiego. Sąsiedzi kłócili się ze sobą. Autentyczny spór stał się inspiracją do napisania Zemsty. Skotnicki to protoplasta złośliwego Rejenta, a nerwowy i gwałtowny Firlej – Cześnika Raptusiewicza.

1828

Fredro po slubie zamieszkał z żoną w zamku który dostał w posagu

od 1828

Pisarz odkrywa prawdę o zamku i o tym, że trwał spór o zamek dawnych właścicieli

1833

Fredro napisał ,,Zemstę''

1834

Premiera ,,Zemsty'' w teatrze we Lwowie

Kompozycja utworu

punkt kulminacyjny

wstęp

rozwinięcie akcji

rozwiązanie akcji

Bohaterowie

Pierwszoplanowi

Epizodyczni

Perełka – kucharz Cześnika Dyndalski – sługa i marszałek Cześnika.Śmigalski – dworzanin Cześnika Mularze (murarze) – zatrudnieni przez Rejenta, których zmuszał do składania fałszywych zeznań co do pobicia. Pachołki i inni Ludzie z kaplicy

Rejent Milczek – właściciel połowy zamku, zagorzały wróg Cześnika, ojciec Wacława Cześnik Maciej Raptusiewicz – mieszkaniec drugiej połowy zamku, nienawidzący Rejenta, opiekun i stryj Klary Klara Raptusiewiczówna – bratanica Cześnika, zakochana w Wacławie Józef Papkin -- zubożały szlachcic na usługach Cześnika, liczy na małżeństwo z Klarą

Bohaterowie drugoplanowi:

• Podstolina Hanna Czepiersińska – wdowa, Cześnik pragnie się z nią ożenić dla pieniędzy
• Wacław Milczek – syn Rejenta, zakochany w Klarze

,,Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało. Bywa z węża dryjakiew, złe często dobremu okazyją daje.''

Rejent Milczek

Postać zbudowana poprzez kłótnię z Raptusiewiczem. Porównany do wody, cichy Milczek jest chytry i złośliwy. Chęć dokuczenia Cześnikowi jest u niego tak silna, że ważniejsza nawet od szczęścia syna. Bardzo często mawiał „Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba” co nie bardzo pasuje do jego przebiegłych planów i bezwzględności. Doskonale scharakteryzował go sam Cześnik: „Słodki, cichy, z kornym licem, ale z diabłem, z diabłem w duszy.” Trzeba też zauważyć, że był znakomicie zorientowany w możliwościach interpretowania prawa na swoją korzyść.

Cześnik Maciej Raptusiewicz

Nazwisko bohatera charakteryzuje go. Raptus oznacza człowieka nerwowego i gwałtownego. To skory do bójki typowy sarmacki szlachcic, którym rządzi szlachecka buta i bujny temperament. Jest porównywany do ognia, wulkanu, ale gaśnie równie szybko, jak się zapala. Mówi szybko, nie zawsze poprawnie. Jego powiedzenie „mocium panie”, a także nieśmiałość wobec kobiet dodaje mu komiczności. To wszystko sprawia, że jest to postać sympatyczna.

Klara Raptusiewiczówna

Młoda bratanica Cześnika, prostolinijna, otwarta, obdarzona poczuciem humoru, z uporem walczy o swoje szczęście.

Wacław Milczek

Odważny i rozsądny, posłuszny wobec ojca, potrafi wykorzystywać sprzyjające okoliczności dla własnego celu, jakim jest małżeństwo z Klarą. W czasach studenckich Wacław, przybrał fałszywe imię i tytuł księcia Radosława, romansował z dużo od siebie starszą Podstoliną.

Na zdjęciu mamy jedną z pierwszych okładek lektury

,,Zemsta'' składa się z IV aktów podzielonych na sceny. Akcja wydarzeń rozgrywa się w ciągu jednego dnia i koncentruje wokół trzech wątków: - kłótni Cześnika z Rejentem (główny konflikt), - miłości Wacława i Klary, - zabiegów Podstoliny w celu zdobycia męża.

Akcja jest zwarta i dynamiczna. Już w I akcie czytelnik zostaje wprowadzony we wszystkie wątki, a rozwój akcji następuje bardzo szybko (kluczowa scena - kłótnia przy murze)

W akcie II tempo akcji nieco spada - Wacław zostaje dobrowolnym jeńcem Papkina, w domu Cześnika spotyka Podstolinę - swą dawną kochankę, Papkin wyznaje miłość Klarze, a Cześnik wyzywa Rejenta na pojedynek. W akcie III akcja znowu ulega przyspieszeniu - Rejent aranżuje małżeństwo Wacława i Podstoliny, Papkin odwiedza Milczka, gdzie zostaje potraktowany bardzo lekceważąco i gdzie dowiaduje się o małżeńskich planach Podstoliny.

W akcie IV Cześnik dokonuje „zemsty” na Rejencie, udaremniając jego plany potajemnym ślubem Klary i Wacława, Papkin, przekonany o rychłej śmierci (rzekoma trucizna w winie Rejenta), spisuje testament, Rejent pojawia się w domu Cześnika już po ślubie młodej pary, pozostaje mu więc tylko wyciągnąć rękę do zgody. Akty I-III kończą się zabawnymi scenami z udziałem Papkina, będącymi zapowiedzią następnych wydarzeń. Akt IV kończy się sceną pogodzenia się Rejenta z Cześnikiem.

Komizm językowy

Charakterom postaci komedii odpowiada wyraźne zróżnicowanie językowe i stylistyczne. Każdy z bohaterów mówi inaczej; język był dla Fredry sposobem określania cech postaci.

Język Rejenta

Styl Cześnika

Mowa Papkina

Obfituje w liczne zwroty pochodzenia łacińskiego, styl wypowiedzi przesadny, często ozdobny dobrze służy przewrotnym zamiarom Rejenta.

Przesadna, dworsko-klasycystyczna. Używa mnóstwa epitetów, często tworzy neologizmy językowe dla podkreślenia własnej wyjątkowości i dla zyskania w oczach rozmówcy:

To zwykły codzienny język dawnej niewykształconej szlachty, trochę nieporadny w wyrażaniu myśli, pełen porzekadeł w rodzaju „mocium panie”, „do czarta”.

+info

+info

+info

Motywy

Motyw zemsty

Motyw miłości

Motyw muru

Miłość łącząca Klarę i Wacława nawiązuje do historii Romea i Julii, jednak w wypadku „Zemsty” historia kończy się pojednaniem, a młodzi bohaterowie przezwyciężają ciężkie okoliczności. Jest więc miłość wartością szczególną w sumie to siłą mającą moc zmieniania świata. Motyw ten mamy również z Podstoliną, która ukrywa swoje uczucia do Wacława.

Tytuł komedii Fredry sugeruje jeden z głównych motywów pojawiających się w utworze. Cześnik i Rejent dążą do wyeliminowania siebie nawzajem z zajmowanej części zamku. Spór zaognia się, gdy Milczek skłania Podstolinę do poślubienia Wacława, niwecząc tym samym plany Raptusiewicza. Porywczy mężczyzna postanawia więc zmusić Wacława (syna Rejenta) do wzięcia za żonę Klare. Młodzi nie zastanawiają się zbyt długo, ponieważ otrzymują szansę, jakiej nie spodziewali się dostać, a są zakochani w sobie. Zemsta Raptusiewicza prowadzi zatem do rozwiązania trwającego sporu oraz wprowadza nowy porządek, który opiera się na zgodzie.

Mur dzieli dwie połowy zamku, a jego naprawa staje się przyczyną bójki i starcia między bohaterami. Budowla ta stanowi symbol niezgody i braku zrozumienia. Właściwie zamknięcie się na drugą stronę, brak chęci wysłuchania, lepszego poznania stają się motywem napędzającym koło nienawiści.

+info

+info

Motywy

Motyw szlachty

Motyw małżeństwa

• Cześnik i Podstolina chcą wziąć ślub z przyczyn ekonomicznych. Cześnik chce się wzbogacić, Podstolina chce mieć pewność, że nie będzie biedna. Jedynie młode pokolenie czyli Klara i Wacław, kierują się przy wyborze swego życiowego partnera uczuciami. Chcą wziąć ze sobą ślub ponieważ się kochają.

• Fredro nadał bohaterom cechy typowe dla sarmatów. Obaj zachowują się tak jakby mieli ,,ciasne'' umysły, są gotowi do kłótni. Żyją zaślepieni powierzchownym postrzeganiem tradycjii

,,Zemsta'' została zekranizowana dwa razy:w 1956 roku w reż. Antoniego Bohdziewicza i Bohdana Korzeniewskiego oraz w 2002 roku w reż. Andrzeja Wajdy. Została również trzykrotnie wystawiana w Teatrze Telewizji: W 1960 r. w reż. Jerzego Kreczmara, w 1972 w reż. Jana Świderskiego oraz w 1994 r. w reż. Olgi Lipińskiej

Na zdjęciu ukazani aktorzy ekranizacji ,,Zemsty'', która miała premierę 4 pażdziernika 2002 roku

Dziękuję

Ania Davidson