Ignacy Krasicki - "Bajki"

Bajki

Ignacy Krasicki

O AUTORZE

O BAJKACH

JĘZYK EZOPOWY

Problem władzy

MOTYWY

TREŚCI BAJEK

IGNACY KRASICKI

Urodził się 3 lutego 1735 roku w Dubiecku nad Sanem w zubożałej magnackiej rodzinie. Zmarł 14 marca 1801 roku w Berlinie. Uczył się we Lwowie, Rzymie i Warszawie. Był kanonikiem kijowskim i przemyskim oraz sekretarzem prymasa Łubieńskiego. W 1766 roku Krasicki został mianowany biskupem warmińskim. W 1772 roku, w wyniku pierwszego rozbioru Polski, został poddanym króla pruskiego. Nie zerwało to jednak jego związków z krajem, ponieważ w całej swej twórczości Krasicki swoje słowa kierował do polskiego społeczeństwa, a do dzisiaj uważany jest za czołową postać polskiego oświecenia. Jego twórczość była bardzo różnorodna. W jego utworach odnajdujemy m.in. takie tematy jak: ludzka natura i jej wady, kodeks moralny, dobro Polski.

O BAJKACH

Bajki Krasickiego zostały wydane w roku 1779. Poeta pisał je przez całe życie. W pierwszym wydaniu znalazły się utwory bardzo krótkie. Później umieszczał je także w czasopismach, po jego śmierci zostały zebrane i wydane w tomie „Bajki nowe”. Łączy się je z twórczością półlegendarnego Ezopa. Uznawany jest za twórcę bajki zwierzęcej, w której pod postacią zwierząt pokazywał wady ludzi. Bajki te miały od początku charakter moralizatorski oraz satyryczny. Z pozoru jedynie śmieszne bajki miały pokazywać prawdę o człowieku.

Bajka to krótki utwór wierszowany, w którym bohaterami są najczęściej zwierzęta. Celem bajek jest przekazanie morału.

język ezopowy

Język ezopowy – sposób przekazywania treści w sposób ukryty, nie wprost. Treści mają zostać przekazane czytelnikowi tak, aby mógł je interpretować na wiele sposobów.

Przykładem zastosowania języka ezopowego jest bajka „Ptaszki w klatce”. Wolność jest wartością, którą poznaje się przez doświadczenie. Kto jej nie zna, jest w jakiś sposób wybrakowany (tak jak młody czyżyk). Ciężko tej bajki nie odnieść do sytuacji porozbiorowej Polski. Można ją odczytywać jako obawę poety, że kolejne pokolenie Polaków, które jest wychowywane w niewoli, nie będzie zdolne do walki o niepodległość. Krasicki przybliża dwie odmienne postawy człowieka na życie i wolność.

Problem władzy

"Ptaszki w klatce" - bajkę tą można interpretować jako utwór nawiązujący do ówczesnej sytuacji Polski, kiedy część z niej znajdowała się pod zaborami. "Szczur i kot" - sytuację w utworze możemy porównać do czasów, gdy szlachta uważała się za lepszych od reszty lódu. Gdy jednak pojawiają się zaborcy, okazuje się, że wspaniała Rzeczpospolita jest jednak słaba. "Jagnię i wilcy" - wilki symbolizują zaborców, a jagnię - Rzeczpospolitą. Zgodnie z wymową utworu należało powziąć środki, które dałyby bezpieczeństwo, a nie dyskutować z zaborcami.

MOTYWY

Motyw pychy

Motyw przyjaźni

„Przyjaciele”- Historia zajączka zaprzyjaźnionego ze wszystkimi zwierzętami, pozwala nam wynieść wnioski dotyczące prawdziwych przyjaciół. Zajączek był lubiany przez każdego, jednak gdy potrzebował pomocy przy ucieczce od psów, nikt mu nie pomógł. Każde z napotkanych zwierząt, miało możliwość uratować zajączka przed śmiercią, jednak egoistyczne postawy reszty stworzeń, skazały go na samotną śmierć.

To główy motyw bajki „Kruk i lis”. Zadufany w sobie kruk, z dumą przyjmuje komplementy od sprytnego lisa, który wie jak zdobyć ser z dzioba ptaka. Przez natłok komplementów kierowanych w stronę kruka, drugiemu udaje się przejąć ogromny ser i uciec.

Motyw naiwności

Motyw wolności

„Jagnię i wilcy” - Jagnię nie potrafi się obronić przed dwoma wilkami ani zrozumieć ich czynów. Ostatnią nadzieją jest odwołanie się do sumienia napastników. Naiwnością jest sądzić, że dwie silne istoty zrezygnują z łatwej zdobyczy tylko ze względu na sumienie.

„Ptaszki w klatce”- Stary ptak płacze, ponieważ tęskni za wolnością, młody czyżyk tego nie rozumie ponieważ urodził się w klatce i nie wie co to wolność o której mówi jego towarzysz.

Motyw wiary

Motyw zemsty

W bajce „Dewotka” widzimy rzekomo pobożną kobietę i jej służebnicę, która dokonała jakiegoś czynu, kótry nie spodobał się kobiecie. Pani błyskawicznie wymierza karę w postaci przemocy, nie przerywając modlitwy. Autor podsumowuje bohaterkę słowem -„dewotka” (osoba manifestacyjna pobożność)

Motyw bajki „Czapla, ryby i rak”, czapla posuwa się do podstępu, by w łatwy sposób zdobyć dla siebie pożywienie. Ptak przekonuje ryby, że ocali je przed śmiercią. Rzekomy ratunek okazuje się być śmiertelny w skutkach. Kłamstwo odkrywa rak i bez skrupułów zabija czaplę by ocalić resztę.

Motyw mądrości

„Mądry i głupi”- w tej bajce przedstawiona jest scenka krótkiej wymiany zdań pomiędzy mądrym i głupim. Pod koniec zażartej dyskusji, gdy już szala zwycięstwa przechyla się na stronę głupszego lecz bardziej rozgadanego, cierpliwy mędrzec pokonuje swego przeciwnika argumenem: Wiesz, dlaczego dzwon głośny? Bo wewnątrz jest próżny.

TREŚci BAJEK

"Wstęp do bajek"

"Dewotka"

"Groch przy drodze"

"Ptaszki w klatce"

"Filozof"

"Malarze"

"Jagnię i Wilcy"

"Szczur i kot"

"Kruk i lis"

* "Do Króla"

* "Hymn do miłości ojczyzny"

* "Monachomachia"

"WStęp do bajek"

Pierwsza bajka ze zbioru. Ukazany jest tu wymyślony świat. Poeta przedstawia pojęcie bajki. Morał mówi, że zaprezentowane postawy są bardzo rzadkie w realnym świecie. Wyraża pesymistyczny stosunek podmiotu, który nie wierzy w uczciwość. Autor pokazuje jakie jest zachowanie ludzi i jakie powinno być. Ludzie nie są szlachetni i dzielni. W swoich bajkach Krasicki ukazuje świat z jego wadami.

"DEWOTKA"

Krasicki w tej bajce wyśmiewa religijną obłudę i fałsz moralny, który można by zarzucić wielu ludziom. Tytułową bohaterkę charakteryzuje sztuczna pobożność, ponieważ tak naprawdę w sercu ma tylko nienawiść. Dewotka potrafi jednocześnie modlić się oraz bez litości bić swoją służącą z błahego powodu. W ostatnim wersie Krasicki zachowuje jednoznaczne stanowisko wobec tej postawy: "Uchowaj, Panie Boże od takiej pobożności".

"MALARZE"

W bajce występuje dwóch malarzy: Piotr, który malował ładnie, był on dobry ale biedny oraz Jan, który nie miał talentu, malował mało, był zły ale bogaty. Jan upiększał portrety, Piotr malował natomiast prawdziwe twarze klientów. Lu­dzie wolą wygodne dla nich kłamstwa od praw­dy na swój te­mat, dla­te­go wolą za­mó­wić por­tret u dru­gie­go z ma­la­rzy. Wniosek: ludzie nie chcą oglądać swoich prawdziwych wizerunków, wolą portret zakłamany, ale piękny.

"GROCH PRZY DRODZE"

To bajka o gospodarzu, który był już zmęczony nieskuteczną walką ze złodziejami, którzy kradli mu groch. Postanowil więc posiać go z dala od drogi, za zbożem. Okazało się, że stracił podwójnie: groch i tak ukradziono, a złodzieje staranowali mu żyto. Całość kończy zdanie - "I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi". Czyli nie należy być zbyt ostrożnym, ponieważ chciwych ludzi i tak nic nie zatrzyma.

"PTASZKI W KLATCE"

Bajka ta, to rozmowa dwóch uwięzionych w klatce czyżyków. Pierwszy urodził się już w niewoli i nie zaznał wolności dlatego nie rozumie swojego towarzysza. Akceptuje swoje życie takie, jakie jest. Drugi czyżyk nie zgadza się z tym, gdyż kiedyś żył wolny. Nigdy nie przyzwyczai się do niewoli, zawsze będzie tęsknił za dawnym życiem. W bajce zawarte jest ostrzeżenie i apel do młodego pokolenia, któremu wygoda nie powinna zastąpić wolności.„Tyś w niej zrodzon – rzekł stary – przeto ci wybaczę; Jam był wolny, dziś w klatce i dlatego płaczę.”

"FILOZOF"

Bajka ukazuje człowieka, przekonanego o własnej wiedzy i wartości, który odrzuca nawet samego Boga. Gdy spada na niego nieszczęście, nawraca się i zaczyna wierzyć nie tylko w Boga, ale również w upiory i magię. Krasicki zwraca uwagę na to, jak niestali w poglądach są ludzie. Mówi także, że w życiu nie jest potrzebna wyłącznie mądrość, ważna jest również wiara.

"JAGNIĘ I WILCY"

Utwór roz­po­czy­na się stwier­dze­niem, że je­śli ktoś cze­goś chce, za­wsze znajdzie powód, aby to zrobić. Samotne jagnię zostaje napadnięte w lesie przez dwa wilki. Zwierze nie ma najmniejszych szans z dwoma potężnymi drapieżnikami. Jagnię jest symbolem bezbronności i naiwności. Ostatnią nadzieją jest odwołanie się do sumienia napastników, jednak bezskutecznie.

"SZCZUR I KOT"

Bajka w sposób wyraźny atakuje i ośmiesza ludzką pychę. Poeta posłużył się tu tak zwaną maską: zwierzęta reprezentują ludzkie cechy charakteru. Opowiadający wszystkim dookoła o własnej wspaniałości szczur kojarzy się z zarozumialstwem, oraz pychą . W swoim samouwielbieniu i wyniosłości szczur zapomina o kocie - swoim niezwykle przebiegłym wrogu, a ten wykorzystuje tę chwilę słabości, dopada szczura i dusi na śmierć. Szczur jest uosobieniem ludzkiej pychy i zbytniego zadufania w sobie, a kot - głównie sprytu i drapieżności.

"KRUK I LIS"

Bajkę rozpoczyna podany w dwóch pierwszych wersach morał - "Bywa często zwiedzionym, Kto lubi być chwalonym". Kruk to przedstawiciel próżności połączonej z zarozumiałością, a lis przebiegłości i przewrotności. Kruk, trzymający w dziobie wielki kawał sera, jest pełen dumy i czeka na komplementy. Wychwalany przez lisa, zapomina o serze, otwiera dziób, wtedy przebiegły lis zabiera go i ucieka.

"DO KRÓLA"

Podmiot liryczny w pierwszych wersach zaznacza, że zadaniem satyry jest mówienie prawdy. Jako przykład służy postać króla, który jest dobry, lecz któremu szlachta zarzuca coraz więcej wad. Używa on władzy mądrze i sprawiedliwie, czym wzbudza gniew u poddanych. Władca nie jest królewskim synem, a w dodatku jest rodowitym Polakiem. Kolejną „wadą” króla jest jego młody wiek, który sprawia, że nie traktuje się go z odpowiednią powagą. Podmiot liryczny zarzuca także władcy dobre serce. W przewrotnym zakończeniu sugeruje królowi „poprawę”. Zachęca go do zmiany zachowania, tak by szlachta je zaakceptowała.

"Hymn do miłości ojczyzny"

Jest to utwór o charakterze patriotycznym. Jest on pełen wzniosłości i powagi, skupiony jest wokół miłości do ojczyzny. Podmiot liryczny zaznacza w tekście, że takiego uczucia doznać mogą jedynie ludzie szlachetn i uczciwi. W utworze tym patriotyzmem nazywana jest śmierć za swoją ojczyznę. Kalectwo i rany poniesione po walce w imie kraju nazywane są tu największą ozdobą człowieka. Autor wskazuje również, że człowiek powinien być gotów ponosić największe koszty na rzecz ojczyzny, nawet ubóstwo czy śmierć.

MONACHOMACHIA

Monachomachia, czyli wojna mnichów Ignacego Krasickiego była utworem niezwykle prowokacyjnym. Z tego też powodu została wydana jako dzieło anonimowe. Autor utworu był osobą duchową, a mimo to w swoim dziele szydził z duchowieństwa. Poemat Krasickiego jest przepełniony smutkiem i wołaniem do narodu o reflekcje.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ