Zemsta

„Zemsta”

Aleksander Fredro

O autorze

O lekturze

Motywy

Bohaterowie

Akt I

Akt II

Akt IV

Akt III

Aleksander Fredro

Komediopisarz, bajkopisarz, pamiętnikarz, poeta. Urodził się 20 czerwca 1793 w Surochowie niedaleko Przemyśla, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Zmarł 15 lipca 1876 we Lwowie. Żył jak na owe czasy długo, bo 82 lata, a jak na polskiego pisarza w wieku XIX - zamożnie i wygodnie. Młodość miał bujną. Nauki pobierał domowe, ale niezbyt głębokie i niezbyt długo, bo jako 16-letni chłopak wstąpił do armii napoleońskiej Księstwa Warszawskiego i wędrował z nią przez 6 lat. Podczas odwrotu spod Moskwy chorował na tyfus, uciekł z niewoli rosyjskiej. Pełnił funkcję oficera ordynansowego sztabu generalnego. Za zasługi wojenne został odznaczony złotym krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Legii Honorowej. Armię opuścił w 1815 i osiadł w Bieńkowej Wiszni.

O lekturze

Głównym wątkiem dramatu Zemsta jest spór o mur graniczny między dwoma sąsiadami – Cześnikiem i Rejentem. Rejent chce naprawić ten mur, a Cześnik na to nie pozwala. Drugim wątkiem utworu jest wątek miłosny. Pojawiają się między bohaterami relacje, których celem jest zawarcie związku małżeńskiego. Fredro w specyficzny sposób nakreśla szlachtę polską współczesną sobie. Już na etapie poznawania bohaterów orientujemy się, że nawet ich nazwiska będą znaczące. Także typy postaci, które reprezentują, są charakterystyczne. I tak mamy temperamentnego, nieokrzesanego Cześnika Raptusiewicza, milczącego i mrukliwego Rejenta Milczka, a także pochlebcę–gadułę Papkina.

Motywy

Motyw szlachty

Motyw walki

Motyw miłości

Motyw zemsty

Ciągła walka toczy się pomiędzy Cześnikiem i Rejentem. Pomimo gróźb z obu stron, tak naprawdę jest to tylko walka na słowa. Po bijatyce o mur okazuje się, że nawet poszkodowani nie odczuwają większych skutków bójki. Wygrywa ten, kto okaże się szybszy, sprytniejszy. Jak na ironię, bohater który doprowadza swoją zemstę do końca, tak naprawdę wyświadcza przysługę swojemu wrogowi.

Miłość łączy Wacława i Klarę. Uczucie kochanków napotyka na wiele przeszkód. Klara ma ograniczone możliwości decydowania o sobie. Dziewczyna jest zależna od krewnego, a jej ukochany to syn największego wroga Cześnika. Miłości młodych przeszkadza też odkrycie Podstoliny, która rozpoznała w Wacławie byłego zalotnika. Los niepodziewanie się odwraca, a największym sprzymierzeńcem młodych okazuje się być Cześnik.

Główni bohaterowie to przedstawiciele średniozamożnej szlachty. Cześnik spełnia rolę opiekuna Klary, Rejent jest dziedzicem drugiej połowy zamku. Autor komedii celowo podkreśla typowo szlacheckie wady bohaterów. Jedną z ważniejszych motywacji głównej pary bohaterów jest chęć zagarnięcia całego zamku. O majątek walczy także Podstolina. Pieniędzmi nie gardzi też Papkin, pozwalając się przekupić Wacławowi. Typowo sarmacką zawziętość wobec wroga przejawia Rejent.

Zemsta to główny wątek utworu. Sąsiedzi nie pałają do siebie sympatią, a naprawa muru przez ludzi Rejenta dodatkowo zaognia konflikt. Obydwaj bohaterowie chcą wygonić swojego rywala z zamku. Próbują różnych sposobów, aby rozgniewać drugiego. Rejent spisuje pozew, chcąc zdobyć sądowy nakaz usunięcia wroga z zamku. Cześnik przepędza murarzy, straszy postrzeleniemi, wyzywa na pojedynek, a gdy to nie skutkuje – obmyśla tytułową zemstę. Zgodnie z regułami komedii, spór zostaje rozstrzygnięty przypadkowo.

Bohaterowie

Klara

Podstolina

Cześnik

Bohaterka jest wdową. Do Warszawy przyjechała w „poszukiwaniu pociechy”. W młodości uwielbiała się bawić, szczególnie w towarzystwie mężczyzn. Zakochują się w niej , bez względu na wiek - swoją nieprzeciętną urodą oczarowuje Wacława i Cześnika. Podstolina sprawuje opiekę nad Klarą i jej majątkiem. W domu Cześnika czuje się jak gospodyni, korzysta więc z majątku Raptusiewicza. Jest sprytna i wie, że jeżeli wyjdzie za mąż przed Klarą, zyska część majątku swojej podopiecznej.

Dysponuje dość znaczącym majątkiem. Wychowanica Cześnika odznacza się roztropnością. Odrzuca planowaną przez Wacława - ucieczkę z domu rodzinnego. Wykpienie oświadczyn Pakpina świadczy nie tylko o rozsądku młodej panienki, ale i o poczuciu humoru i inteligencji. Pozostała skromną dziewczyną, szczerze oddaną Wacławowi. Okazuje hojność i wielkoduszność swojej potencjalnej rywalce- Podstolinie, ze swych pieniędzy oddaje należne jej od Rejenta sto tysięcy.

Był starym kawalerem, od jakiegoś czzasu "podkochującym się" w Podstolinie (dokładniej w jej pozornym majątku), prawnej opiekunce jego bratanicy Klary. W związku ze swoim wiekiem towarzyszyło mu wiele chorób starczych ale z racji występowania jego męskiej dumy, nigdy się do nich nie przyznawał. W głębi duszy był tchórzliwym starcem, który wszystkiemu wolał przyglądać się z daleka. Jedyną "odwagą" jaką posiadał był jego język. Lubił mówić, wypowiadac różne głupstwa.

Papkin

Wacław

Rejent

Rejent Milczek jest wdowcem i posiadaczem połowy zamku. Wygląda na człowieka dość silnego. Na ogół Rejent jest spokojnym człowiekiem, który nie lubi się kłócić. Jednak, gdy ktoś nadepnie mu na odcisk – nie popuści. Jest to bardzo wykształcony człowiek, spędzający w swym miejscu pracy dużo czasu. Sam zajmuje się swoimi interesami. Oczywiście nieraz, gdy chciał osiągnąć zamierzony cel sprytnie oszukiwał. Udaje pokornego, natomiast jest niezwykle skąpy, zawzięty, nietolerancyjny, bezwzględny i egoistyczny.

Mieszkał razem z ojcem w zamku. Kształcił się w Warszawie. Syn Rejenta był raczej człowiekiem nowoczesnym. Gdy Rejent chciał związać go z Podstoliną nie zgodził się i walczył o swoje szczęście z Klarą. Młody Milczek był z pozoru nieśmiały i lubił się bawić. Patrzył na świat krytycznie i trzeżwo oceniał postępowanie swego ojca. Był odważny i przedsiębiorczy. Bardzo chciał wziąć ślub z Klarą i w końcu mu się to udało.

Jest to średniowieczny szlachcic, pozbawiony majątku za sprawą zamiłowania do zbyt wystawnego życia. Jest starszym kawalerem. Kiedy Cześnik wyciągnął go z więzienia, postanowił służyć mu przez jakiś czas, korzystając z jego majątku i mieszkania. Papkin to osoba sentymentalna i kiedy chce zdobyć kobietę, potrafi dla niej śpiewać i grać na gitarze. Jego charakter jest słaby. Daje się wykorzystywać. Tak naprawdę jest tchórzliwym i bojaźliwym człowiekiem.

Fabuła

Akt I

Cześnik decyduje się na małżeństwo, lecz nie potrafi dokonać wyboru między młodą Klarą, a dojrzałą i rozsądną Podstoliną. Radzi się przyjaciela, Dyndalskiego. Następnie zaprasza Papkina i wysyła go, aby dowiedział się czy Podstolina przyjmie jego zaręczyny. Papkin dochodzi do przekonania, że swatając Raptusiewicza z Podstoliną, może sam zdoła wziąć ślub z piękną Klarą. Rozmowa Papkina i Podstoliny przebiega dość pomyślnie, ponieważ wybranka również pragnie wyjść za mąż, głównie dlatego, ze w rzeczywistości jej poprzedni mężowie nie zostawili jej niemal żadnego majątku. Początkowo trochę się dąsa, bo liczyła, ze Cześnik przyjdzie do niej osobiście, ale widząc, że sprawa zmierza do pomyślnego zakończenia, jest zadowolona. Dochodzi do ostrej awantury, Rejent zaczyna naprawę muru wyznaczającego granicę między obiema częściami zamku. Cześnik wpada we wściekłość, że sąsiad robi coś bez jego wiedzy, każe więc Papkinowi, by przepędził robotników. W altanie, potajemnie spotykają się Klara i Wacław. Chłopak ma dość ukrywania swej miłości i chce pojąć ukochaną za żonę. Spór Rejenta i Cześnika stanowi poważną przeszkodę w realizacji tego zamierzenia. Wacław udaje, że boi się Papkina i oddaje mu się w niewolę, podając się za komisarza Rejenta. Papkin jest z siebie dumny.

Akt II

Papkin przyprowadza poddanego do Cześnika, ten jednak nie reaguje i każe mu odejść. Wacław chce pozostać u boku Papkina, ujawnia kim jest i oferuje mu sakiewkę złota za milczenie. Chłopakowi z pomocą przybyła Klara, która podsunęła mu pomysł związany z połączeniem stron. Dziewczyna proponuje, aby Wacław zyskał sympatię Podstoliny. Podczas spotkania Wacława z damą, ta rozpoznaje w nim księcia Radosława, z którym kiedyś miała romans i deklaruje, że wciąż go kocha, pragnie bezpiecznie ukryć go w swoich pokojach. Papkin wyznaje miłość Klarze, ta kpi sobie z niego i dla żartu każe mu na wzór rycerski udowodnić uczucie: posłuszeństwo zaświadczyć sześciomiesięcznym milczeniem, wytrwałość - pożywianiem się przez rok i sześć dni tylko chlebem i wodą, a odwagę - ujarzmieniem krokodyla. Na końcu aktu, Cześnik wysyła Papkina do Rejenta, aby w jego imieniu wyzwał go na pojedynek.

Akt III

Rejent Milczek napisał protokół, w którym chce odzyskać odszkodowanie od Cześnika, za rzekome pobicie jego robotników. Namówił ich do podpisania się pod pismem i cieszy się, że w ten sposób uda mu się przepędzić sąsiada. Rejent podejmuje decyzje, o wydaniu za mąż swojego syna z Podstoliną. Wacław wyznaje ojcu swoje uczucia do Klary i prosi o pozwolenie na ślub z ukochaną, ten jednak odmawia. W tym momencie, przybywa Papkin z wyzwaniem od Cześnika oraz Podstolina,która wyraża gotowość oddania ręki Wacławowi. Rejent wręcza posłańcowi pisemną odpowiedź dla sąsiada i wypędza go z domu.

Akt IV

Cześnik w trakcie przygotowań do ślubu i pojedynku, dostaje odpowiedź od Rejenta, która doprowadza go do wściekłości. Postanawia za wszelką cenę pokrzyżować plany nieprzyjaciela. Papkin obawia się, że wino które dostał od Rejenta mogło być zatrute i spisuje testament. Cześnik proponuje Wacławowi małżeństwo z Klarą, jest przekonany, że w ten sposób zemści się na Rejencie i Podstolinie. Pojawia się Milczek, atmosfera między sąsiadami jest napięta. Okazało się, że majątek Podstoliny należał do Klary. Papkin otrzymuje zapewnienie, że nie został otruty, więc niszczy testament. Cześnik godzi się z Rejentem, a Wacław podsumowuje: „Tak jest, zgoda, A Bóg wtedy rękę poda”.

Dziękuję za uwagę