Cyprian Kamil Norwid

ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ

CYPRIAN KAMIL NORWID

Cyprian Kamil Norwid, poeta, dramatopisarz, malarz, znawca muzyki, myśliciel. jeden z największych polskich poetów XIX wieku. Był artystą w szerokim znaczeniu tego słowa – uprawiał także rzeźbę, malarstwo, rysunek i rytownictwo. Jedna z najoryginalniejszych postaci polskiej kultury. Uznawany za najwybitniejszego spadkobiercę romantyzmu, ale i jego namiętnego krytyka

Akt chrztu

Cyprian Kamil Norwid, właściwie Cyprian Ksawery Gerard Walenty Norwid herbu Topór urodził się 24 września 1821 w Laskowie-Głuchach

. Drugie imię - Kamil - przybrał podczas bierzmowania w Rzymie w 1845 r. Ojciec Cypriana, Jan, pochodził z rodziny szlacheckiej (herbu Topór), pracował jako urzędnik. Przyszły poeta był bardzo dumny ze swoich korzeni, w swojej twórczości podkreślał szczególnie powiązania rodziny matki z Sobieskimi oraz budował legendę o normandzkich przodkach ojca.

Mały Norwid miał trójkę starszego rodzeństwa: dwóch braci: Ludwika i Ksawerego oraz siostrę Paulinę. Cała czwórka została szybko osierocona przez matkę (1825). Ociec ze względu na obowiązki zawodowe nie mógł zajmować się dziećmi, dlatego opiekę nad nimi przejęła prababka, miecznikowa Hilaria Sobieska, u której przebywają aż do jej śmierci w roku 1830.

Rok wybuchu powstania listopadowego to również rok przeprowadzki Norwida i jego rodziny do Warszawy, gdzie przyszły poeta rozpoczął naukę w drugiej klasie Gimnazjum Praktyczno-Pedagogicznego przy ul. Leszno. Tam dotrwał do piątej klasy i ostatecznie zakończył naukę. Po tym, jak w 1835 umiera Jan Norwid, nad Cyprianem i jego rodzeństwem przejmuje opiekę Ksawery Dybowski (ojczym matki Norwida). Dzieci nie odziedziczyły po rodzicach żadnego majątku. Odtąd Norwid już przez całe życie będzie się borykał z kłopotami finansowymi.

Początki działalności literackiej

Jeszcze w okresie warszawskim Norwid zaczął swoja działalność literacką. Jako poeta zadebiutował w 1840r. w ,,Piśmiennictwie Krajowym” anonimowym lirykiem "Mój ostatni sonet". Aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym Warszawy: współpracuje z czasopismem „Biblioteka Warszawska”, bywa w salonach literackich, pozostaje w luźnych stosunkach ze środowiskiem Cyganerii Warszawskiej.

W roku 1837 rozpoczął się nowy etap w życiu przyszłego poety – studia malarskie, które w późniejszych latach będzie kontynuował za granicą. W latach 1840-42 uczył się rysunku u popularnego ówcześnie malarza, grafika oraz kolekcjonera dzieł sztuki Jana Klemensa Minasowicza.

PODRÓŻE

W 1842 r. wyjechał za granicę i już nigdy nie powrócił do kraju. Kontynuował studia malarskie i rzeźbiarskie w Monachium i Florencji.

We Włoszech zakochał się w Marii Kalergis - największą miłość swego życia. „Biała Dama”, „Biała Czarodziejka”, „Biała Symfonia” – tak o Marii Kalergis mówili ówcześni panowie. Swą urodą zachwycała największych i najzamożniejszych. Była jedną z najbardziej adorowanych kobiet ówczesnej Europy. Mimo braku środków, podróżował za obiektem swych westchnień po całej Europie. W Paryżu w 1849 r. Cyprian Norwid poznał Mickiewicza, Słowackiego i Chopina. Dwaj ostatni byli już bardzo chorzy. Opis ich ostatnich dni Norwid zamieścił w "Czarnych kwiatach".

POBYT W USA

Zmęczony biedą i niepowodzeniami poeta postanowił wyemigrować do USA. W lutym 1853 dotarł do Nowego Jorku, wiosną znalazł dobrze płatną posadę w pracowni graficznej. Jesienią jednak wybuchła wojna krymska i poeta postanowił wrócić do Europy, co stało się w czerwcu 1854 roku.

POWRÓT DO FRANCJI

OSTATNIE LATA ŻYCIA

Podczas pobytu w Paryżu poeta publikował w "Gońcu polskim", żył w biedzie, postępowała u niego utrata słuchu, zaczął też mieć kłopoty ze wzrokiem. Bezkompromisowy i konsekwentny w swoich poglądach szybko znalazł się na marginesie życia emigracji. Jego dzieła nie znalazły uznania współczesnych poecie. Norwid za życia nie był znanym poetą, ale ceniono jego rysunki, akwarele i akwaforty, które stanowiły jego źródło utrzymania.

"Żaden jego poemat dłuższy nie tworzy całości, a najkrótszy i najpiękniejszy wierszyk nie jest wolen od jakiegoś wybraku, co go kazi. Pod tym względem szkice jego daleko są piękniejsze od poezji, lecz jak skoro da się w kompozycję historyczną, religijną, mistyczną, zdradza zupełną nieudolność artystyczną. Pomysł będzie znakomity, wykonanie niedołężne" Tak Józef Ignacy Kraszewski pisał o Norwidzie

OSTATNIE LATA ŻYCIA

W następnych latach cierpiał nędzę, chorował na gruźlicę. Kuzyn Norwida, Michał Kleczkowski umieścił go w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Ivry na peryferiach Paryża. Regulamin zakładu ograniczał swobodę poety i utrudniał jego kontakty z Paryżem, co spotęgowało samotność, izolację i zgorzknienie.

ŚMIERĆ

Norwid pracował twórczo do samej śmierci. W ostatnich latach życia powstał m.in. dramat "Miłość czysta u kąpieli morskich", nowele "Stygmat", "Ad leones!", "Tajemnica lorda Singelworth". Poeta umarł we śnie 23 maja 1883 roku. W swym ostatnim liście napisał: "Cyprian Norwid zasłużył na dwie rzeczy od Społeczeństwa Polskiego: to jest aby oneż społeczeństwo nie było dlań obce i nieprzyjazne". Zaraz po jego śmierci w czasie porządkowania pokoju spalone zostały papiery zgromadzone w kufrze pisarza. Został pochowany na paryskim cmentarzu Montmorency. W 2001 roku ziemię z jego grobu przewieziono do Krakowa i złożono w Krypcie Wieszczów Narodowych na Wzgórzu Wawelskim.

PARYŻ

1866

LONDYN

1854

DREZNO

RZYM

1852

1849

1846

1844

1842

PODRÓZE NORWIDA

BERLIN BRUKSELA

PARYŻ

USA

Cyprian Kamil Norwid to poeta niezrozumiany przez współczesnych. Za życia opublikował jedynie ułamek swoich licznych dzieł. Należnego mu uznania doczekał się dopiero na początku XX wieku, kiedy to, jak podaje legenda, tomik jego poezji trafił do rąk Zenona Przesmyckiego - Miriama. To on zaczął publikować utwory tego dziwnego romantyka. Pełnej edycja dzieł Norwida, składająca się z jedenastu tomów, ukazała się jednak za sprawą Juliusza Witolda Gomulickiego dopiero w latach 1971-1976

Twórczość

Utwory dramatyczne: 1849 – Krakus(misterium-tragedia) – wszedł do tomu Poezje z 1863 roku 1851 Zwolon(wydany w Poznaniu) 1851- Wanda (misterium dramatyczne;II wersja zaginionego dzieła z 1847) 1862 - Aktor (I wersja utworu, II wersja 1867) 1870-78 - Kleopatra (również jako Kleopatra i Cezar) 1872 - Pierścień wielkiej damy („biała tragedia”)1880-82(ok.) Miłość - czysta u kąpieli morskich (komedia)

Poematy:1848 – Wigilia (traktat poetycki, wydany w Paryżu)1849 – Pieśni społecznej cztery stron (traktat poetycki, wydany w Poznaniu)1850- Psalmów-psalm (traktat poetycki)1851- Promethidion (poetycki traktat o sztuce, wydany w Paryżu)1857- Quidam (poemat z czasów starożytnych)1864 - Fortepian Szopena1869- Rzecz o wolności slowa1871- Assunta1871 – A Dorio ad Phrygium (zachowany we fragmencie)Zbiory poetyckie1863 Poezje (wydane w Lipsku)1865-66- Vade-mecum

Najważniejsze dzieła

ProzaŁaskawy opiekun, czyli Bartłomiej Alfonsem (1840) Wyjątek z pamiętnika (1850) Czarne kwiaty (1856) – wspomnienia dotyczące ostatnich spotkań z różnymi osobami, na krótko przed ich śmiercią Białe kwiaty (1856) – teoretyczne uzasadnienie Czarnych kwiatów Bransoletka. Legenda dziewiętnastego wieku (1858)Cywilizacja. Legenda (1861)Ostatnia z bajek (1882)Milczenie Pamiętnik PodróżnyNowele „Ad leones!” (1883) Stygmat (1883) Tajemnica lorda Singelworth (1883) Archeologia (1866) Dwie powieści (1866)

Liryki (najważniejsze)Bema pamięci żałobny rapsod (1851)Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie (styczeń 1856)Do obywatela Johna Brown (1859)W WeronieItaliam!, Italiam!Moja ojczyznaPieśń od ziemi naszejVade-mecum (1858–1866) – wydane drukiem sto lat po napisaniuMoja piosnka (Do kraju tego...)

Najważniejsze dzieła

Rysunki Norwida

Malarstwo Norwida

• Norwid prowadził swój pamiętnik, w którym przechowywał ważne dla siebie listy, zdjęcia i własne adnotacje. Cierpiał na samotność, więc niekiedy wyjmował pewne zdjęcia lub inne składowe pamiętnika i wieszał na ścianie. Następnie ściągał i w ich miejsce umieszczał inne, o których chciał pamiętać lub powspominać.
• Był wielkim pasjonatem roślin – odwiedzał ogrody i parki. W miejscu gdzie żył zapełniał przestrzeń roślinami doniczkowymi.

• Był niemal stworzony do deklamacji wierszy, ponieważ uchodził za doskonałego recytatora. Był jednakowoż wspaniałym mówcą, który zapalał serca, zwłaszcza w przemowach patriotycznych.
• Ukochana przez niego Maria Kalergis była po prawdzie osobą sztuczną i nieszczerą, która jedynie zwodziła twórcę zapowiadającego się wówczas bardzo dobrze.
• Cyprian Norwid stworzył wiele neologizmów dla swoich utworów takich jak złotomiodna, przyskrzypnąć, za po-lesie, wżywotowzięcie, skrzydlny, dopókąd.
• Jego imieniem nazwano pociąg relacji: Kraków Główny – Warszawa Centralna – Gdynia Główna.

CIEKAWOSTKI O NORWIDZIE

Moja Ojczyzna - Czesław Niemen (Cz Niemen C K Norwid) 1992

Czesław Niemen - Bema pamięci rapsod żałobny

Twórczością Norwida zafascynowany byl Czesław Niemen

Moja piosnka - Niemen/Norwid (1990)

Dziękuję za uwagę!

Maciej Wójcicki