mickiewicz_dziady_powtórka

ABC

„Dziadów”Adama Mickiewicza

powtórzenie lektury

START

DALEJ

A jak Adam

Adam Mickiewicz był najważniejszą postacią polskiego romantyzmu. Przełomowy okazał się tom poezji wydany w 1822 roku - Ballady i romanse. Przedłużeniem postulatu z ballady "Romantyczność": miej serce i patrzaj w serce, znajdziemy w II części Dziadów. Część III napisał po procesie Filomatów i Filaretów, który dotyczy okresu jego życia, kiedy kształcił się na Uniwersytecie Wileńskim. Poeta został zesłany w głab Rosji. Dziadów cz. III powstaje w Dreźnie.

Dalej

B jak Bóg

Cierpienie Polaków wpisane jest w plan boski (mesjanizm). Sam Bóg pojawia się najwyraźniej w Wielkiej Improwizacji. Tam Konrad próbuje zmusić Boga, by oddał mu władzę nad światem. Bóg jednak widzi pychę Konrada, która czyni z niego tyrana, który chce decydować o ludzkim życiu . dlatego wymownie milczy i nie zsyła wizji, w której mógłby poznać przyszłość. Konrad czuje wobec tego milczenia gniew. Zarzuca Bogu, że nie ma serca, nie rozumie Polaków. Niemal bluźni - carem jednak nazywa Boga diabeł.

Dalej

C jak cela

Scena I cz. III dzieje się w celi więziennej w Wigilię Bożego Narodzenia. Więźniowie spotykają się w celi Konrada - w klasztorze, który został przemieniony w więzienie. W celi spotykają się więźniowie, którzy mówią o procesie - jest tajny, nieuczciwy, dowody są sfałszowane, mówi się o wyrokach niewspółmiernych do winy. To scena realistyczna (w dramacie romantycznym sceny realistyczne i fantastyczne przeplatają się ze sobą). Odwołuje się do procesu filomatów i filaretów (dramat historyczny).

Dalej

D jak Dziady

Tradycja pogańska, powszechna na ziemiach litewskich. Obrzęd został dokładnie opisany w cz. II. Romantycy wierzyli w istnienie świata fantastycznego, metafizykę. Podczas Dziadów dusze zmarłych przychodziły na świat, aby opowiedzieć o swoim cierpieniu i zyskać pomoc - współczucie. Dusze z cz. II opowiadają o swoich grzechach - człowieczeństwo jest tu zrównane ze zdolnością do kochania, okazania litości. Zbawiony zostanie tylko ten, kto ma serce.

Dalej

E jak egzorcyzmy

Po Wielkiej improwizacji Konrad pada zemdlony. Ksiądz Piotr egzorcyzmuje Konrada - wypędza z niego zło, ratuje jego duszę. Po raz kolejny spotka się z Konradem u Senatora. Tam ks. Piotr przepowiada przyszłość Konradowi (Ty pojedziesz w daleką, nieznajomą drogę).

Dalej

F jak Filozofia dziejów

Dział filozofii zajmujący się historią to historiozofia. Mickiewicz już w czasie studiów na Uniwersytecie Wileńskim bardzo się nią interesował (był uczniem Joachima Lelewela). Na historiozofię romantyczną wpłynęła myśl Hegla. Ogromnę rolę w rozwoju dziejów odgrywają wybitne jednostki. Są wykonawcami Ducha dziejów. Duch dziejów posługuje się jednostkami, narodami, aby doskonalić się i osiągnąć świadomość. Ludzie, którzy w tym uczestniczą, muszą mieć świadomość, że są częścią większego planu (teza - antyteza - synteza).

Dalej

G jak Gustaw

Gustaw to bohater werteryczny. Pojawia się w cz. IV Dziadów w nocy w domu Pustelnika. Opowiada historię swojego życia - ukształtowany przez książki zbójeckie marzył o wielkiej miłości. Kochał nieszczęśliwie, został odrzucony, z miłości zabił się. Nie znalazł zrozumienia wśród ludzi - to samotnik, człowiek żyjący w sferze własnych myśli, uczuć, wyobraźni. Przypomina szaleńca. Prosi Księdza, aby przywrócił Dziady, pokazując swoją historią, że są one potrzebne duszom czyścowym. Ksiądz reprezentuje klasyczny światopogląd.

Dalej

H jak Herod

Herod pojawia się w Widzeniu Ewy oraz Widzeniu ks. Piotra. Do tej postaci porównywany jest car. Podkreślana jest też niewinność ofiary młodych Polaków - i ich młodość właśnie. Przywołuje to scenę rzezi niewiniątek. Tym samym historia Polski przypomina historię rodem z Biblii - historię z czasów Chrystusa. Tworzy to znak równowści między nimi i służy Mickiewiczowi do przedstawienia idei mesjanizmu.

Right

I jak Improwizacja

Improwizacje w Dziadach mamy dwie. Mała improwizacja kończy scenę więzienną. Konrad pragnie zobaczyć przyszłość, ma wizję (fragmentaryczne, symboliczne obrazy, które się na siebie nakładają) i nagle pojawia się czarny kruk, który zasłania mu obraz. Gdy więźniowie opuszczają celę, Konrad rozpoczyna Wielką improwizację. „Samotność, cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi?” - w niej toczy rozmowę z Bogiem, wypowiada się na temat koncepcji roli poety w życiu narodu. Wierzy, że jednostka może zmienić świat - to postawa prometejska.

Dalej

J jak Józio

Bohaterowie cz. II Dziadów to dusze. Zostają przywołane według schematu - to powtarzanie czynności jest typowe dla rytuału, który sprawia, że rzeczywistość nabiera cech świętych, magicznych. Pojawiają się dusze:Józia i Rózi - które nie doznały cierpienia, Widma Złego Pana - który nie czuł litości wobec słabszych, Zosi - która wzgardziła uczuciami młodzieńców i nigdy nie kochała. Świat wg romantyków da się poznać tylko sercem.

Right

K jak Konrad

Konrad to bohater, który prezentuje postawę prometejską. Tak jak mityczny Bóg jest gotów poświęcić własne życia dla dobra ogółu. Jest jednostką wybitną - obdarzony szczególną wrażliwością, miłujący sprawę narodową ponad wszystko (nie bez przyczyny przyjmuje imię Konrada Wallenroda). W postawę prometejską wpisany jest bunt wobec zasad, Boga, świata. Konrad jednak wpada w pychę, która przesłania mu rozsądek. Dopiero po egzorcyzmach i drodze, jaką odbędzie, dojrzeje do swojej wyjątkowej roli.

Dalej

L jak Lawa

To do niej porównuje polski naród Wysocki w zakończeniu sceny Salon warszawski. Tam widać Polaków, którzy sprawiają wrażenie, że przyzwyczaili się do rządów cara, są obojętni wobec tego, co się dzieje na Litwie. Jednak Wysocki przypomina, że pod skorupą żyje w Polakach głęboki patriotyzm „Nasz naród jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”.Wysocki to postać historyczna - zasłynie w powstaniu listopadowym (to wtedy wybuchnie ów ogień).

Dalej

M jak Mesjanizm

To przekonanie, że Bóg ingeruje w dziejeludzkości, co nadaje życiu wyższy sens. Według tej koncepcji Polska jest narodem wybranym, który przyniesie wolność całej Europie. Zabory – to jej męczeństwo, przez które odkupi winy innych krajów, a emigranci polscy to apostołowie wolności, za którą cierpi naród. Koncepcja ta jest widoczna zarówno w Widzeniu ks. Piotra, jak i w historiach Polaków - więźniów Nowosilcowa, Rollisona, chłopców z opowieści Sobolewskiego.

Dalej

N jak Nowosilcow

Senator osobiście prowadził sprawę w procesie Filomatów i Filaretów. W Dziadach pojawia się jako reprezentant władzy cara. W scenie Snu jego snem kierują diabły. Senator śni o tym, że jest przyjmowany przez cara. Kompozycja snu jest zbudowana na zasadzie kontrastu - najpierw śni mu się, że jest w łasce cara - wszyscy się go boją, kłaniają mu się nisko, zaś w drugiej części snu - traci łaskę, wszyscy z niego szydzą. Bycie w niełasce sprawia, że Senator jest tak samo przerażony jak inni. Mimo że w Dziadach toczy się walka między dobrem a złem, Senatorowi towarzyszą tylko diabły - jego dusza jest już przeklęta. Jego okrucieństwo jest też widoczne w sprawie Rollisona.

Dalej

O jak Okno

...z któego wypada Rollison. To kolejna postać, której los wpisuje się w martyrologię Polaków. Jest więziony przez Nowosilcowa. Jego matka - uosabiająca cierpienie matek - stara się go uratować. Okrucieństwo Senatora wobec matki - wytrwałej, kochającej, pokazuje ofiarę całego narodu.

Dalej

P jak Prolog

W Prologu nad Więźniem toczy się psychomachia. Więzień dokonuje wyboru - odrzuca imię romantycznego kochanka Gustawa i przyjmuje imię Konrada. Tak jak Konrad Wallenrod - tak i on gotów jest poświęcić życie dla ojczyzny. Ta symboliczna przemiana rozpoczyna nowy etap życia Mickiewiczowskiego bohatera. Scena końćzy się słowami, Ducha, w któym pojawia się refleksja nad rolą wybitnych jednostek w dziejach ludzkości. Wielkie serca są w stanie zmienić świat, stają się narzędziem w rękach Ducha Dziejów.

Dalej

R jak Rosjanie

Mickiewicz nigdy nie był przeciw Rosjanom - uważał, że to przede wszystkim ich dotyka okrucieństwo cara. Sprzeciwiał się natomiast tyranii. Najważniejszą wartością była dla romantyków wolność. Początkowo wolność jednostki wobec norma narzuconych przez obyczaj, innych ludzi (Gustaw nie rozumie, czemu jego ukochana wybiera męża i nudne, porządne życie), potem wolność dotyczyła ojczyzny, idei niepodległości.

Dalej

S jak Sobolewski

Sobolewski to jeden z więźniów z celi Konrada. To postać historyczna - przywołana również w dedykacji utworu (utwór dedukowany jest męczennikom sprawy narodowej). Sobolewski opowiada o wywiezieniu uczniów gimnazjum kibitkami na Sybir - podkreśla ich mężną postawę, odwagę, cierpienie i niewspółmierne do ich sił kary (np. za ciężki łańcuch). Wywózka dzieje się na placu przed kościołem, gdzie kapłan właśnie dokonuje przemienienia wina w krew Chrystusa. Kompozycja ta zrównuje cierpienie Polaków i pasję pańską.

Dalej

T jak Towarzystwo

Litwini przedstawieni są jako ci, którzy ponoszą krwawą ofiarę, tymczasem w Kongresówce (Królestwie Kongresowym) organizowane są bale w pałacach, któe niegdyś należały do polskiej szlachty, teraz mieszkają tam Rosjanie. Mickiewicz w satyryczny sposób przedstawia Towarzystwo przystolikowe - tych Polaków, którzy rozprawiają o daniach i przyjęciu, narzekając na poprzednie bale i brak pasztetu. Kontrastem jest towarzystwo przydrzwiowe - Polacy, którzy z troską i gniewem słuchają o tym, co dzieje się na Litwie.

Dalej

U jak Ustęp

Konrad opuszcza Wilno. W Ustępie opisana zostaje jego podróż w głąb Rosji. Tamtejszy krajobraz (pusty, samotny), stolica - Petersburg (który został wybudowany wbrew logice, wierzeniom ludu, jako widzimisię carskie oraz na trupach tych, którzy budowali miasto wbrew prawom natury), przegląd bwojska, pomnik Piotra Wielkiego (wizerunek cara - okrutnego, porywczego, despoty, pokazanego na rumaku w pędzie, co kontrastuje z pomnikiem Marka Aureliusza - dbającego o swoich poddanych, rozsądnego, kochanego, spokojnego).

Dalej

W jak Widzenieksiędza Piotra

Ksiądz Piotr jest pełen pokory. To właśnie jemu Bóg zsyła wizję, a nie pysznemu Konradowi, co pokazuje, która z postaw jest Bogu bliższa. Piotr widzi Polskę jako Chrytusa, a w jego oprawcach rozpoznaje zaborców. Dostrzega jednak tajemniczego mężczyznę o imieniu „czterdzieści i cztery", który ma odegrać szczególną rolę w dziejach i przynieść wolność Polsce i Europie. Nim jednak nadejdzie Polska musi cierpieć i w pokorze złożyć ofiarę z własnej krwi - tak jak umierający na krzyżu Chrystus.

Dalej

Z jak Zdrada

W Dziadach cz. III widać walkę sił dobra i zła o polską duszę. Ludzie dzielą się na tych, którzy wierzą w sprawę polską (Konrad, ks. Piotr, Sobolewski) i tych, którzy uznają ją za przegraną. Pojawiają się konkretni bohaterowie-zdrajcy: Pelikan i Doktor (odwołanie do postaci historycznych), którzy pomagają Nowosilcowowi w procesie. Widać też ten podział w Salonie warszawskim - gdzie Polacy dzielą się na towarzystwo przydrzwiowe i przystolikowe.

Dalej

Udało Ci się powtórzyć lekturę!

Gratulacje!

Jeszcze raz?