JOS - pracownia2

Językowy obraz świataJęzykowa kreacja świata

Odkryj, czym są;)

Wstęp

Czy język ma moc kształtowania naszego postrzegania rzeczywistości? A może mówi coś o społeczności, która go używa? Czy da się za jego pomocą stworzyć nowe światy? Jeśli kiedykolwiek zastanawiałaś/eś się nad tymi pytaniami, wiedz, że nie jesteś sam! To właśnie dzięki takim znakom zapytania powstała teoria językowego obrazu świata. Dziś dowiesz się, czym ona jest.

Język i kultura dwa bratanki

• relację między językiem a kulturą dostrzegano zawsze: od Arystotelesa po Marcina Lutra
• powiązanie to jest przedmiotem badań lingwistyki kulturowej
• według J. Anusiewicza jej głównym zadaniem jest analizowanie relacji między czteroma elementami:

językiem

rzeczywistością

człowiekiem

kulturą

Najważniejsi światowi badacze

Leo Weisgerber

rzeczywistość poznawana przez język ojczysty

Wilhelm von Humboldt

,,każdy język jest jakimś sposobem dojścia do świata; każda wspólnota językowa tworzona jest przez wspólny obraz świata zawartyw języku ojczystym"

,,...zróżnicowanie języków nie polega li tylko na odmienności znaków (...) różne języki stanowią w istocie rozmaite sposoby widzenia świata"

XIXw.

język narodowy = sobie właściwy obraz świata

dziedziczenie

Przekraczamy ocean...

Benjamin Lee Whorf

,,język jest przewodnikiem po umysłowej działalności człowieka"

Edward Sapir

,,Układ wzorów kulturowych danej cywilizacji jest w pewnym sensie odzwierciedlony w języku"

Indianie

Hipoteza Sapira-Whorfa: ,,...nie tylko typ języka zależy od kultury, której jest wykładnikiem i wyrazicielem i w obrębie której powstał, ale również typ kultury jest uwarunkowany tym typem języka, w obrębie którego ona powstała, rozwinęła się i funkcjonowała" (J. Anusiewicz)

...wracamy do Polski

lata 80.

Jerzy Bartmiński

Janusz Anusiewicz

Lublin

Wrocław Czesław Hernas

Słownik ludowych stereotypów językowych

Lingwistyka kulturowa, 1994

Język a Kultura

Nazwa: etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa

,,czerwona seria" wydawnicza

rocznik Etnolingwistyka

do 2018 3 serie (biała, czerwona i Etnolingwityka) 93 tomy

Jednym z najważniejszych pojęć LK jest

językowy obraz świata

+ INFO

Pierwsza polska definicja

Walery Pisarek

,,obraz świata odbity w danym języku narodowym"

?odbity?

Istnieją też inne definicje:

,,JOŚ stanowi podsumowaniei zestawienie codziennych doświadczeń i zaakceptowanych przez wspólnotę komunikatywną norm, wartości, sposobów wartościowania oraz wyobrażeńi zestawień wobec rzeczywistości"

KLIK->

Janusz Anusiewicz

„JOŚ jest zawartą w języku, różnie zwerbalizowaną interpretacją rzeczywistości dającą się ująć w postaci zespołu sądówo świecie. Mogą to być sądy utrwalonew gramatyce, słownictwie, w kliszowych tekstach np. przysłowiach, ale także sądy presuponowane, tj. implikowane przez formy językowe utrwalonej na poziomie społecznej wiedzy, przekonań, mitów, rytuałów.”

Jerzy Bartmiński

„JOŚ to zbiór prawidłowości zawartych w związkach gramatycznych i strukturach leksyki, pokazujących różne sposoby widzeniai rozumienia świata.”

Ryszard Tokarski

„JOŚ jest strukturą pojęciową utrwaloną w systemie danego języka, czyli w jego właściwościach gramatycznych i leksykalnych realizującą się w języku, za pomocą tekstów wypowiedzi.”

Renata Grzegorczykowa

Przeczytaj fragment artykułu R. Grzegorczykowej.

Wynotuj składniki językowego obrazu świata.

+ Humboldt, Emil Benvensite i inni:

ODBIJA

INTERPRETUJE

JOŚ = zawarta w języku interpretacja rzeczywistości, którą można ująć w zespół sądów o świecie. Słowa nie odwzorowują rzeczy fotograficznie, lecz ,,portretują" je mentalnie

J. Bartmiński

• świat zewnętrzny -> pryzmat w postaci języka
• to nie język jako abstrakyjny system dokonuje interpretacji, tylko człowiek za pomocą języka
• interpretacja = segmentacja, opis, uporządkowanie, ocena

J. Maćkiewicz

WARTOŚCIOWANIE

• sytuowanie na skali dobry - zły
• słowa są obdarzone aksjologicznym ładunkiem (w danej kulturze)

https://youtu.be/4_pksvnP-MM

WARTOŚCIOWANIE

1. Przeczytaj strony 43-46. 2. Zastanów się: Jakie zachodzą relacje między językiem a wartościami? Czy znajomość kodu językowego i kulturowego jest niezbędna do przekazywania/odczytywania wartości? Jakie środki językowe są wykorzystywane do wartościowania?

Czy teorię JOŚ można stosować do badań nad literaturą

Badaniem związku między JOŚ a literaturą zajęli się M. Bugajski i A. Wojciechowska

Duis autem vel eumriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et iusto odio dignissim qui blandit praesent.

Opisując relacje języka - literatury - kultury, zwracają uwagę, że:

• język jest tworzywem literatury, a ta jest istotnym elementem kultury,
• doświadczene wspólnoty jako całości i twórcy (jako jej części) jest utrwalone w języku. Literatura więc zawiera obraz świata zarówno społeczności, jak i pisarza,
• pisarze korzystają z dostępnych elementów języka i stwarzają nowe, które stają się kolejnym jego elementem,
• literatura wpływa na kulturowe wzorce, kształtuje je.

Analiza obrazu świata w literaturze łączy badania językoznawcze, literaturoznawcze i kulturoznawcze. Nie należy sztucznie stawiać między nimi granic, lecz korzystać z możliwości, jakie daje ich łączenie.

Językowa kreacja

,,Termin językowa kreacja (...) znaczy mniej więcej tyle, co całokształt procesów językowych, stworzonych przez twórcę tekstu, w pewnym celu; tyle co określony byt fikcjonalny, bedący cząśtką wizji świata artysty. Jest to więc wytwór, uobecniony w tekście dzieła (...).W stosunku do postaci literackiej oznacza - konkretniej - efekt charakterystyki osobowośic, wyglądu i zachowań bohatera. (...) Zakładam też, że siła kreatorska poezji polega na powoływaniu do życia określonej wizji świata, to jest swoistej kreacji"

VIDEO

T. Skubalanka

,,...tworzenie w dziele literackim wizerunku kogoś i/lub czegoś przez jego autora, antropocentrycznie postrzegającego opisywaną, odtwarzaną i/lub tworzoną rzeczywistość, posiadającego właściwe mu, osobnicze zasoby słownikowei umiejętności odpowiedniego stylistycznie ich wykorzystywania"

E. Skorubska-Raczyńska

VIDEO

Termin językowa kreacja (świata) nie jest synonimiczny wobec językowego obrazu świata ani tekstowego obrazu świata , choć tak jak one wywodzi się z przekonania o zawartej w języku (jego leksyce i gramatyce) interpretacji świata. Jednak o ile językowy obraz pokazuje swoiste dla danego języka sposoby widzenia poszczególnych składników świata oraz ogólniejsze rozumienie jego organizacji, o tyle językowa kreacja przedstawia konceptualizację świata (jego wycinka) w konkretnym utworze.

I. Kępka, L. Radys

quiz

kod: 11830108

Zapraszamy na przerwę!:)