XX-lecie - wprowadzenie

Od nadzieii radości ku katastrofie– wprowadzeniedo XX-lecia międzywojennego

Nazwa i ramy czasowe

Okres pokoju między dwiema wojnami światowymi jest nazywany w historii politycznej Polski i w dziejach jej kultury dwudziestoleciem międzywojennym. Nazwa ta informuje o czasie trwania epoki.

Datę początkową wyznacza zakończenieI wojny światowej (11 listopada 1918 r.),czyli odzyskanie przez Polskę niepodległości. Data kończąca epokę to wybuch II wojny światowej (1 września 1939 r.)

Kliknij na iknonkę powyżej, by zapoznać się z informacjami

Świat między wojnami

Zapoznaj się z informacjami zamieszczonymiw podręczniku, a następnie odpowiedz na pytania.

Jaki wpływ na sytuację Polski miało odzyskanie niepodległości?

Wymień ideologie totalitarne.Czym się charakteryzowały?

Co stanowiło największe wyzwanie dla wyzwolonego państwa polskiego?

Jak wyglądało życie codzienne państwa polskiego?

Filozofia XX-lecia międzywojennego

fenomenologia

psychoanaliza

behawioryzm

Zapoznaj się z informacjami zamieszczonymiw podręczniku, a następnie wyjaśnij pojęcia.

katastrofizm

Grupy poetyckie

Kierunki artystyczne XX-lecia

międywojennego

ekspresjonizm

kubizm

abstrakcjonizm

dadaizm

surrealizm (nadrealizm)

Ćwiczenie maturalne

Zadanie: W jaki sposób artyści ukazują w swoich dziełach emocje? Odpowiedz, odwołując się do obrazu Pabla Picassa "Szlochająca kobieta" oraz wybranego przez siebie utworu literackiego.

ćwiczenia

ekspresjonizm - ("expression" - wyrażenie, wyraz) kierunek w sztuce, w którym twórcy ukazywali w swoich dziełach przeżycia i stany wewnętrzne (ukazywali gwałtowne uczucia - od zachwytu po przerażenie). Podkreślali też obowiązki sztuki, mającej przywracać człowiekowi poczucie prawdziwej więzi z innymi ludźmi, naturą czy Bogiem. Operowali kontrastem, deformacją, fantastyką czy karykaturą. Klasycznym obrazem ekspresjonizmu jest "Krzyk" E. Muncha.Do ekspresjonistów należą: Ernst Ludwig Kirchner, Oskar Kokoschka, Paul Klee, czy też Emil Nolde.

• scalenie w jeden organizm trzech dzielnic rozwijających się przez ponad 100 lat w niemal całkowicie odmiennych systemach prawnych, gospodarczych i społecznych;
• to spowodowało nasilenie w okresie międzywojennym konfliktów społecznych i doprowadziło do brutalnej nieraz walki politycznej (niestabilne rządy i rozdrobnienie polityczne w sejmie doprowadziły do kryzysu demokracji parlamentarnej);

• każdy chce zapomnieć o koszmarze wojny i korzystać z życia – mieszkańcy miasta bawili się na rewiach, dansingach, w kabaretach, przesiadywali w kawiarniach;
• popularną rozrywką stały się seanse filmowe w kinach;  popularność zyskała także aktywność na świeżym powietrzu – jeżdżono na rowerach, powstawały w miastach ścieżki rowerowe, rozwijał się przemysł motoryzacyjny;
• w stylu życia liczyły się naturalność oraz praktyczność (przedmioty codziennego użytku stały się oszczędne i nowoczesne w formie, stroje praktyczne i znacznie wygodniejsze);
• rozpowszechniło się słuchanie radia; modne stało się robienie zdjęć;
• to radosne korzystanie z życia przerwał wielki kryzys ekonomiczny;
• w Polsce zjawiska te charakterystyczne były głównie w miastach, na wsi zarówno chłopi, jak i właściciele posiadłości ziemskich zachowali w znacznym stopniu tradycyjną obyczajowość;

psychoanaliza - stworzony przez Zygmunta Freuda kierunek w psychologii oraz odpowiadająca mu metoda terapii; w teorii psychoanalizy kluczową rolę ogrywa podział psychiki na sferę nieświadomych popędów (id), świadomość (ego) i obszar uwewnętrznionych norm społecznych (superego) oraz założenie, iż stłumione i wyparte do nieświadomości uczucia i pragnienia wpływają na późniejsze życie psychiczne.Podsumowując: psychoanaliza to koncepcja psychologiczna wyjaśniająca funkcjonowanie i rozwój osobowości człowieka, główne jej założenia wynikają z przejęcia tezy, że człowiekiem rządzą różne instynkty (popędy), stanowiące nieświadomą motywację działań.

dadaizm - (fr. "dada" - dziecięca zabawka w postaci konika na kijku) - kierunek rozpowszechniony we Francji. Dadaiści nie posiadali żadnych schematów w sztuce, ich dzieła miały prowokować i pokazywać chaos i bezsens świata. Wykorzystywali różne, pochodzące z rzeczywistości elementy, np. skrawki gazet, fotografii lub przedmioty codziennego użytku. Artyści szokowali, wystawiając tzw. "ready mades", czyli pospolite obiekty, jak koło rowerowe czy pisuar, podniesione do rangi dzieła sztuki.Największym przedstawicielem był: Marcel Duchamp, Hans Arp.

fenomenologia - kierunek w filozofii XX wieku postulujący odrzucenie myślowych spekulacji oraz związanych z nimi ukrytych założeń i skupienie się na oglądzie fenomenów, czyli tego, co bezpośrednio dane.

abstrakcjonizm - kierunek w sztuce, którego podstawowym założeniem było przedstawienie świata nie takim, jakim jest, ale stworzenie nowej rzeczywistości, złożonej z różnorodnych kształtów i barwnych plam.Najbardziej znani przedstawiciele abstrakcjonizmu to: Wassily Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Władysław Strzemiński.

behawioryzm - kierunek w XX-wiecznej psychologii zakładający, że jedynym przedmiotem badań psychologicznych mogą być dające się zaobserwować ludzkie zachowania, natomiast świadomość i wszelkie stany umysłu są zjawiskami pozbawionymi naukowego znaczenia; podsumowując: behawioryzm - kierunek w psychologii, który głosił, że ludzi można poznać tylko na podstawie obserwacji ich zachowań.

• wpłynęło na sytuację polityczną Polski - zmiany gospodarcze, cywilizacyjne i społeczne;
• zrujnowane przez wojnę gospodarki większości krajów uporały się z kryzysem i gwałtownie przyspieszyły;
• w latach 20. błyskawicznie wzrosła produkcja przemysłowa i rolna;
• przyczynił się to tego też postęp techniczny;
• produkowano coraz więcej i taniej, jednak rynek nie był w stanie wchłonąć wszystkiego; w 1929 r. załamała się światowa gospodarka, nastąpił wielki kryzys gospodarczy;
• ukierunkowało rozwój ojczystej kultury - rozkwitła ona wtedy niezwykłym bogactwem talentów;
• powstało wiele grup artystycznych, głoszących hasła nowoczesności, czerpiących inspiracje z osiągnięć cywilizacji oraz nawiązujących do najnowszych prądów w literaturze i sztuce innych krajów Europy;

kubizm - ("cubus" - łac. kostka, sześcian) kierunek w sztuce, polegający na wykorzystywaniu figur geometrycznych (brył - trójkątów, kostek, itp.) jako podstawowego elementu kompozycji. Twórcy tego kierunku podkreślali związek obrazów z codzienną rzeczywistością, stosowali technikę kolażu. Najbardziej znani kubiści: Pablo Picasso, Georges Braque, Juan Gris.

• faszyzm – jako ideologia nacjonalistyczna narodziła się we Włoszech po I wojnie światowej, kiedy w 1922 r. do władzy doszedł Benito Mussolini. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa fasces oznaczającego rózgi liktorskie. Był to pęk rózg obwiązany rzemieniem i połączony z toporem, stanowiący narzędzie chłosty i symbol władzy; Włochy stały się autorytarnym państwem policyjnym, kontrolującym życie obywateli, wykorzystującym propagandę i cenzurę. Wszelka opozycja była prześladowana, a jej członkowie trafiali do więzień.

• nazizm (inaczej: narodowy socjalizm, hitleryzm) – rozwinął się w Niemczech, to ideologia niemieckiej partii narodowosocjalistycznej (NSDAP). Naziści głosili kult walki i siły, zwalczali parlamentaryzm, wielopartyjność, demokrację i religię chrześcijańską. Naród traktowali jako wspólnotę krwi zdeterminowaną rasowo.
• komunizm – rozwinął się w Rosji sowieckiej (od 1922 r. – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich) – od faszyzmu i nazizmu różnił się przede wszystkim odmiennym modelem gospodarczym (niekapitalistycznym). Poza tym bolszewicy (komuniści) zdobyli władzę nie w wyniku demokratycznych wyborów, lecz przewrotu zbrojnego i stosowali terror wobec własnego społeczeństwa na znacznie większą skalę.

surrealizm (nadrealizm) - kierunek artystyczny, w którym twórcy starali się odtworzyć w swoich dziełach wizje senne i marzenia. W dziełach dominowały odrealnione układy figur i postaci.Do przedstawicieli tego kierunku należeli: Salvador Dali, Joan Miro, Rene Magritte.

katastrofizm - postawa światopoglądowa oraz zespół tendencji w kulturze pierwszego czterdziestolecia XX w. wyrażające przekonanie o kryzysie i nieuchronnym końcu cywilizacji europejskiej, charakterystyczne m.in. dla Drugiej Awangardy.Podsumowując: katastrofizm - to kierunek, który głosił, że nadchodzi koniec cywilizacji europejskiej.