O imionach i nazwiskach

o kowalskim i nowaku, czyli...

odmiana imion i nazwisk w języku polskim

Izabela Wyciszkiewicz

Skąd się wzięło Twoje imię?

o imionach

Imię to osobista, nierodowa nazwa człowieka. Wraz z nazwiskiem (czyli nazwą rodową) składa się na podstawowe określenie danej osoby. Imiona są starsze niż nazwiska i wywodzą się prawdopodobnie od przezwisk. Początkowo każde imię miało określone znaczenie i było związane z funkcją magiczną języka - wyrażało życzenie, które miało zapewnić noszącej je osobie pomyślność oraz strzec ją przed nieszczęściem.

Nadanie imienia odbywa się zazwyczaj w trakcie uroczystego obrzędu - obecnie jest nim najczęściej chrzest, dawniej były to postrzyżyny.

+ info 1

+ zadanie 1

+ zadanie 3

+ info 3

+ info 2

+ zadanie 2

o odmianie imion

W języku polskim imiona odmieniają się jak wyrazy pospolite o podobnie zakończonym temacie, np. Alina jak malina, Antoni jak tani. Jeżeli dopasowanie imienia do zasad polskiej fleksji jest niemożliwe, pozostaje ono nieodmienne, np. Andrew [endrju].Wszystkie imiona zakończone na -a, także obce, podlegają odmianie, np. Monika - Monice, Vanessa - Vanessą.

W odmianie imion Bruno, Hugo, Iwo pojawia się w temacie dodatkowa cząstka -on, np. Bruno - Brunona.Jeśli wymowa końcowej części obcych imion różni się od pisowni, oddzielamy końcówkę fleksyjną za pomocą apstrofu, np. Pierre [pier] - Pirre'a [piera].

Skąd się wzięło Twoje nazwisko?

o nazwiskach

Nazwisko to stosunkowo nowy wynalazek. W Polsce zaczęto wprowadzać je, ale tylko wśród szlachty i mieszczaństwa, na przełomie średniowiecza i renesansu. Później nazwiska zaczęto nadawać chłopom, wśród których najpóźniej zwyczaj ten przyjęli Żydzi. Nazwiska w takiej postaci, jaką znamy obecnie – dziedziczone po ojcu w niezmienionym brzmieniu i pisowni – upowszechniły się w XIX wieku. Jest to zasługa zaborców, którzy – chcąc zaprowadzić porządek na podbitych ziemiach – wprowadzili obowiązek posiadania nazwiska.

+ info

+ zadanie 1

+ info

+ info

+ info

01

+ ćwiczenie 1

+ ćwiczenie 2

Odmiana nazwisk męskich

Odmiana większości polskich nazwisk męskich nie sprawia problemów, gdyż odmieniają się one jak rzeczowniki pospolite o podobnych zakończeniach (np. Krawczyk jak historyk, Bachleda jak kreda) lub jak przymiotniki (np. Zaleski jak bliski).Charakterystyczną odmianę mają nazwiska męskie zakończone na -o lub -e. M. Buko (jak mąka) Krauze (jak mocne) D. Buki (mąki) Krauzego (mocnego) C. Buce (mące) Krauzemu (mocnemu) B. Bukę (mąkę) Krauzego (mocnego) N. Buką (mąką) Krauzem (mocnym) Ms. Buce (mące) Krauzem (mocnym)

tworzenie i Odmiana nazwisk żeńskich

Nazwiska mające postać przymiotnika, takie jak Zimny, Konieczny, Cichy, w odniesieniu do kobiet mogą być używane w formie męskiej albo w formie żeńskiej, np. Anna Zimny lub Anna Zimna. Odmieniają się wyłącznie nazwiska żeńskie, które kończą się na -a, np. Krzemińska, Krzemińskiej..., Zawada, Zawadzie... Pozostałe są nieodmienne.

Jeżeli zakończenie nazwiska nie wskazuje na to, że nosi je kobieta, trzeba poprzedzić je imieniem lub innym wyrazem informującym o płci, np. Spotkałem się z Ewą Zybert, Powiedz o tym pani Szary. Zasada odmiany dwuczłonowych nazwisk kobiet jest taka sama jak w powyższych podpunktach – zależy od zakończenia poszczególnych członów, np. Kowalska-Kamińska – Kowalskiej-Kamińskiej, ale: Nowak-Kowalska – Nowak-Kowalskiej. W tego typu nazwiskach członem pierwszym jest nazwisko rodowe kobiety, np. Maria Skłodowska-Curie (w dopełniaczu: Marii Skłodowskiej-Curie).

nazwiska małżeństw

W języku polskim istnieje powszechny zwyczaj używania liczby mnogiej nazwiska w odniesieniu do małżeństw, np. państwo Janiccy, państwo Nowakowie, Anna i Jerzy Zawadzcy.

+ info

+ info

Ćwiczenia utrwalające

ćwiczenie 5

ćwiczenie 1

ćwiczenie 3

ćwiczenie 7

ćwiczenie 2

ćwiczenie 4

ćwiczenie 6

ćwiczenie 8

Dziękuję za uwagę.

I. Wyciszkiewicz