Syzyfowe prace

Stefan Żeromski "Syzyfowe prace"

1. Temat : Świat przedstawiony powieści "Syzyfowe prace".

2. Obraz szkoły w utworze Stefana Żeromskiego.

3. To, co polskie, i to, co rosyjskie - metody rusyfikacji.

4. Rola Bernarda Zygiera w odzyskaniu tożsamości narodowej.

5. Kto wykonywał syzyfową pracę? Jedna czy więcej interpretacji?

6. Nim uścisnęli sobie dłoń... Losy Marcina Borowicza i Andrzeja Radka.

Wątki

Autor

Czas akcji

Język narracji

Miejsce akcji

Geneza

Tytuł

Zadanie domowe

Bohaterowie

Autor

• Stefan Żeromski – urodzony 14 października 1864 r. w Strawczynie koło Kielc polski pisarz, publicysta i dramaturg.
• Wychował się w zubożałej rodzinie szlacheckiej.
• Po zakończeniu gimnazjum Żeromski nie zdał egzaminu maturalnego i podjął pracę jako guwerner.
• Już wtedy pisał swoje dzienniki, zapiski, które prowadził przez całe swoje życie.
• W 1886 r. rozpoczął naukę w Szkole Weterynaryjnej w Warszawie, jednak zła sytuacja finansowa zmusiła go do przerwania studiów i powrócenia do zawodu korepetytora i guwernera. Pracował w dworach szlacheckich na Kielecczyźnie, Mazowszu, Podlasiu oraz w Nałęczowie. Tam też poznał swoją przyszłą żonę, Oktawię.

• W 1892 r. Stefan Żeromski zaczął pracować jako zastępca bibliotekarza w Muzeum Polski w Rapeswillu. Wkrótce potem zaczął publikować swoje pierwsze utwory.

Autor

• W 1895 r. ukazały się zbiory „Rozdziobią nas kruki, wrony” oraz „Opowiadania”, a w 1897 r. Żeromski wydał „Syzyfowe prace”.
• Od tego czasu do 1904 r. pracował w bibliotece Ordynacji Zamoyskich w Warszawie.
• Dzięki ustabilizowanej sytuacji finansowej postanowił zająć się tylko pisarstwem. Przebywał we Włoszech i w Paryżu. Po powrocie do Polski rozwiódł się z Oktawią i związał z malarką, Anną Zawadzką.
• Stefan Żeromski był założycielem i pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich oraz polskiego centrum PEN Clubu.
• W 1924 r. wydał „Przedwiośnie”. Pozostałe dzieła Żeromskiego to m.in. „Ludzie bezdomni”, „Popioły”, „Dzieje grzechu”, „Siłaczka”.
• Pisarz zmarł 20 listopada 1925 r. w Warszawie.

Geneza utworu

"Syzyfowe prace" Stefana Żeromskiego wydano w czasie, gdy Polska była pod zaborami (I wyd. ukazało się w 1897 r. w czasopiśmie „Nowa Reforma”).

W wersji książkowej utwór się ukazał w 1898 r. we Lwowie, dlatego nie było możliwości w sposób otwarty pisać o niedawnych wydarzeniach historycznych. Pisarz wydawał je pod pseudonimem Maurycy Zych. W zaborze rosyjskim ocenzurowana powieść ukazała się w 1909 r. pod zmienionym tytułem "Andrzej Radek, czyli Syzyfowe prace".

Geneza utworu

Wiele faktów z życia pisarza pokrywa się z wydarzeniami z życia bohatera książki:- Kleryków przypomina Kielce, - Żeromskiego, tak jak Borowicza, łączyły silne więzi z matką, która również zmarła, gdy był dzieckiem, - przeżył nieszczęśliwą miłość i brał udział w tajnych spotkaniach , podczas których czytano literaturę narodową.

Nie można jednak utożsamić autora z bohaterem jego powieści, ponieważ pomimo pewnych zbieżności, różnią się oni znacznie. Z własnych doświadczeń autor stworzył więc powieść, która ukazuje losy całego pokolenia- polskiej młodzieży za czasów rozbiorów, pod zaborem rosyjskim. Powieść przedstawia działanie systemu rusyfikacji i postawy młodych ludzi wobec zaborców.

Tytuł utworu

Mityczny król Syzyf za swe krętactwa został ukarany i skazany przez bogów Olimpu na ciężką, wieczną pracę. Miał wtaczać ciężki głaz na skałę, ale kiedy kamień był już na samej górze, spadał i należało wszytko rozpoczynać od początku.

Czas akcji

Rozpoczęcie akcji

Zakończenie akcji

Kontekst historyczny

Retrospekcje

Miejsca akcji

Miejscowości: 1. Gawronki 2. Pajęczyn Dolny 3. Owczary 4. Pyrzogłowy 5. Kleryków

Miejsca w Klerykowie: 1. Mieszkanie prof. Majewskiego; Marcin Borowicz przychodził do niego na korepetycje przed egzaminem wstępnym do gimnazjum. 2. Stancja p. Przepiórkowskiej (Starej Przepiórzycy), gdzie Marcin Borowicz mieszkał w czasie pierwszych lat nauki w gimnazjum. 3. Pokoik u państwa Płoniewiczów, w którym zamieszkał Andrzej Radek po przyjeździe do Klerykowa w zamian za korepetycje dla Władzia, syna Płoniewiczów. 4. Sala teatralna, Marcin Borowicz był widzem rosyjskiej sztuki, czym zyskał sobie przychylność władz szkolnych. 5. Gmach Starego Browaru (tzw. górka Gontali), gdzie na poddaszu uczniowie prowadzili konspiracyjne spotkania naukowe i patriotyczne.

Bohaterowie

Andrzej Radek

Marcin Borowicz

Bernard Zygier

Pozostali bohaterowie

Nauczyciele klerykowskiego gimnazjum

Anna Stogowska

Wątki

1. Dorastanie Marcina Borowicza - wątek psychologiczny– główny wątek „Syzyfowych prac” związany jest z postacią Marcina Borowicza. Czytelnik poznaje bohatera w wieku ośmiu lat i przez jedenaście lat śledzi dojrzewanie emocjonalne chłopca. Marcin przeżywa rozstanie z rodzicami, pierwsze problemy z nauką w szkole elementarnej w Owczarach, a później w klerykowskim gimnazjum. Musi nauczyć się samodzielności i radzić z przytłaczającą samotnością.

2. Dzieje Andrzeja Radka - wątek społeczny– Andrzej Radek jest synem biednego fornala. Od najmłodszych lat zmuszano go do pracy na dworze przy pilnowaniu gęsi i świń. Jego życie radykalnie zmienia się w chwili, kiedy zostaje dostrzeżony przez korepetytora paniczów – Antoniego Paluszkiewicza. Schorowany nauczyciel uczy chłopca czytać i pisać. Widząc jego postępy, postanawia umieścić Radka w progimnazjum. Za własne oszczędności opłaca mu stancję i naukę w Pyrzogłowach. Potem chłopiec trafia do Klerykowa.

3. Działalność Bernarda Zygiera - wątek patriotyczny - problemem, który poruszył Stefan Żeromski w „Syzyfowych pracach” jest rusyfikacja polskiej młodzieży, która musiała dorastać w latach po upadku powstania styczniowego i wzmożonej akcji wynaradawiania, podjętej przez władze carskie.Proces rusyfikacji głównego bohatera powieści przerywa pojawienie się nowego ucznia w szkole – Bernarda Zygiera. Przybysz z Warszawy, członek tajnych kółek młodzieży polskiej, jest bardziej świadomy ojczyzny niż gimnazjaliści z Klerykowa. Dzięki niemu poznają prawdę o powstaniu listopadowym, a później jednoczą się na spotkaniach, na których poznają historię i literaturę Polski.

Język narracji

Język narratora jest emocjonalny, nasycony: - żargonem uczniowskim (np. Pewnej galówki w grudniu obydwaj bryknęli za miasto przed nabożeństwem, które w miejscowym kościele miało się odbyć o godzinie dziesiątej), - rusycyzmami (np. Była to najbardziej zjadliwa forma obrusienja, bo dobrowolnie, we wnętrzu własnych czaszek, stopniowo zaprowadzana przez młodzież), - gwarą (np. zdarzyło się pewnego razu, że mu karbowy wytatarował postronkiem skórę na plecach), - w opisach narrator stosuje środki stylistyczne, które sprawiają, że nabierają one wymiaru symbolicznego.

Zadanie domowe

1. Sporządź notatkę do zeszytu dotyczącą: - czasu i miejsc wydarzeń, - bohaterów, - głownych wątków powieści. Zapisz tylko najważniejsze treści. 2. Sprawdź swoją wiedzę - wykonaj w tym celu zadania! 3. Możesz obejrzeć również film pt. "Syzyfowe prace" w reżyserii Pawła Komorowskiego.

Temat: Między uczniami a belframi - obraz szkoły w utworze Stefana Zeromskiego.

Szkoła elementarna w Owczarach

Gimnazjum w Klerykowie

Nauczyciele

Na podstawie lektury i materiałów zamieszczonych w prezentacji uzupełnij ankietę.

Rola Bernarda Zygiera w odzyskaniu tożsamości narodowej.

Kim był Bernard Zygier? Co o nim wiadomo?

Kto w gimnazjum w Klerykowie uczył języka polskiego? Jakim był nauczycielem?

Przeczytaj fragmenty lektury. Zawierają one opis sytuacji, kiedy Zygier występuje przed klasą. Zwróć uwagę na zachowanie postaci.

Co czują uczniowie, a co nauczyciel? Jakie uczucia recytacja utworu wzbudziła w Marcinie Borowiczu?

Podaj przykłady działań podejmowanych przez bohaterów w obronie tożsamości narodowej? Jakie zmiany nastąpiły w zachowaniu głównego bohatera od momentu pamiętnej lekcji?

Wniosek: W czasach zaborów szczególne znaczenie dla utrzymania i utrwalenia polskości miała polska literatura romantyczna, przede wszystkim utwory Mickiewicza i Słowackiego. Zygier recytuje posłużył się słowami poety dla wyrażenia swoich uczuć: miłości do Polski, nienawiści do Rosjan i jej polityki. Ta lekcja polskiego była lekcją patriotyzmu, momentem przełomowym w świadomości Marcina i jego kolegów. Zrusyfikowanym, zagubionym i bezmyślnym pomogła dokonać wyboru. Inne książki polskie pozwoliły chłopcom nie tylko zrozumieć, że są Polakami, ale też utrwaliły w nich tę świadomość. Poezja polska uratowała pokolenie Borowicza przed wynarodowieniem.

Rola Bernarda Zygiera w odzyskaniu tożsamości narodowej.

Kim był Bernard Zygier? Co o nim wiadomo?

Kto w gimnazjum w Klerykowie uczył języka polskiego? Jakim był nauczycielem?

Przeczytaj fragmenty lektury. Zawierają one opis sytuacji, kiedy Zygier występuje przed klasą. Zwróć uwagę na zachowanie postaci.

Co czują uczniowie, a co nauczyciel? Jakie uczucia recytacja utworu wzbudziła w Marcinie Borowiczu?

Podaj przykłady działań podejmowanych przez bohaterów w obronie tożsamości narodowej? Zapisz w zeszycie, jakie zmiany nastąpiły w zachowaniu głównego bohatera od momentu pamiętnej lekcji?

Kto wykonywał syzyfową pracę? Jedna czy więcej interpretacji?

Określenie "syzyfowa praca" weszło do języka jako frazeologizm oznaczający ciężką, bezsensowną, bezowocną, niekończącą się pracę. Wyjaśnij, jakie jest pochodzenie tego frazeologizmu? "Syzyfowa praca " w utworze to:

starania o utrzymanie polskości, polskiej mowy, tradycji, kultury czynione przez poddawaną różnorodnej działalności rusyfikatorów młodzież polską.

wysiłki zaborców dążących do całkowitej rusyfikacji,

zmagali się oni z oporem polskiej młodzieży,

Nim uścisnęli sobie dłoń... Losy Marcina Borowicza i Andrzeja Radka.

Marcin Borowicz i Andrzej Radek to główni bohaterowie powieści Stefana Żeromskiego „Syzyfowe prace”. Chłopców różni nie tylko pochodzenie, lecz także droga, jaką musieli przebyć, aby dojrzeć do świadomości narodowej, patriotyzmu i walki z uciskiem politycznym. Łączy natomiast miłość do ojczyzny i pragnienie sprzeciwienia się zaborcy, obrony polskości.

Marrcin stoczył walkę o zrozumienie swojego pochodzenia, nie uniknął wpływu rusyfikatorów, lecz potem zdołał stawić czoło rzeczywistości i skierować się na właściwą drogę

Na ukształtowanie charakterów obu chłopców wpłynęło wychowanie, jakie wynieśli z domów rodzinnych. Marcin, wrażliwy, delikatny i niesamodzielny szukał ucieczki przed samotnością w domu inspektora Zabielskiego. Andrzej Radek, uparty i ambitny dzięki naukom Antoniego Paluszkiewicza, koił samotność, czytając historię Polski. Ku świadomości narodowej zmierzali co prawda innymi drogami, popełniając błędy, lecz obaj zdołali odnaleźć swoje przeznaczenie i miejsce w walce z zaborcami.

Nim uścisnęli sobie dłoń... Losy Marcina Borowicza i Andrzeja Radka.

Andrzej Radek jest silny, bowiem tego nauczyło go życie, zahartowało jego silną wolę przetrwania, upór w dążeniu do celu, wytrwałość i zdecydowanie. Posiada przede wszystkim wewnętrzną siłę charakteru, dzięki której unika błędów popełnianych przez Borowicza. Wśród przyjaciół spełnia ważną rolę,staje się ich przewodnikiem w drodze do poznania ojczyzny. On musiał walczyć o przetrwanie, natomiast .

W lekturze zostały ukazane te epizody z życia Marcina Borowicza, które mówią o momentach przełomowych w życiu . Opowiedz o tych wydarzeniach.

Odczytaj cytaty i przedstaw sytuacje, w których bohater doświadcza opisanych przeżyć.

Na podstawie rysunków opowiedz losy Andrzeja Radka.

W pewnym momencie losy Marcina Borowucza i Andrzeja Radka się splatają. Wymień wydzrzenia, w których bohaterowie uczestnicza razem.

W utworach literackich historie bohaterow często są budowane na zasadzie kontrastu lub paralelizmu (podobieństwa). Jaką zasadę kompozycyjną zastosował Stefan Żeromski? Porównaj głównych bohaterów. Uzupełnij w zeszycie tabelkę.

Obraz szkoły w literaturze. Napisz rozprawkę, w ktorej sformułujesz tezę i uzasadnisz ją za pomocą argumentów. W swojej pracy odwołaj sie do lektuy "Syzyfowe prace" i innych, w których przedstawiony został obraz szkoły.