baczyński

Twórczość Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

Krzysztof Kamil Baczyński ur. 22 stycznia 1921 w Warszawie, zm. 4 sierpnia 1944 także w Warszawie – polski poeta czasu wojny, podchorąży Armii Krajowej, podharcmistrz Szarych Szeregów, jeden z przedstawicieli pokolenia Kolumbów, w czasie okupacji związany z pismem „Płomienie” oraz miesięcznikiem „Droga”. Zginął w czasie powstania warszawskiego jako żołnierz batalionu „Parasol” Armii Krajowej.

Biografia jako kontekst twórczości

Wiersz ,,Elegia o chłopcu polskim"

Pokolenie Kolumbów

Wiersz ,,Pokolenie"

Wiersz ,,Niebo złote Ci otworzę'

Baczyński a romantycy

Biografia jako kontekst twórczości

Poezja Baczyńskiego ma na sobie wyraźne znamię literatury okupacyjnej. Poeta ten, tworzący w czasie tzw. Apokalipsy, dynamizm swych utworów uzależnił w dużym stopniu od bieżących politycznych i życiowych uwarunkowań. Można jednak śmiało powiedzieć, iż poezja Baczyńskiego jest głosem pokolenia tragicznego, czyli tych ludzi, których wejście w okres dorosłości naznaczone zostało przez świat wojny i okupacji. Jak się później okazało – i co wyraźnie widać w twórczości poety – doświadczenie to wywarło bardzo wyraźny ślad na twórczości, na kształcie artystycznym, na tematyce wierszy, ale również na poglądach i moralnych ukształtowaniu. Zrodziło to katastrofizm utworów – bijący z nich pokoleniowy katastrofizm, pesymizm, przekonanie o nieuchronnym zbliżaniu się śmierci i końcu przedwojennego porządku. Cała twórczość młodego Baczyńskiego wyraża więc wątek apokalipsy dokonanej, spełnionej.

Wiersz ,,Elegia o chłopcu polskim"

Wiersz "Elegia o chłopcu polskim" utrzymany jest w nastroju smutku i melancholii. Adresatem wiersza jest poległy syn, do którego zwraca się zrozpaczona matka, ubolewając nad jego losem. Młody człowiek został brutalnie pozbawiony pięknych słów i marzeń, musiał on stać się uczestnikiem tragicznych wojennych wydarzeń: "haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią, malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg, wyszywali wisielcami drzew płynące morze". Przemierzając partyzanckie trasy uczył się on swej ziemi "na pamięć". Niestety, nadeszła ta tragiczna, czarna noc, kiedy "polskiego chłopca" dosięgła kula wroga: "Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką. Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?".

Pokolenie Kolumbów

Pokolenie Kolumbów – pokolenie literackie obejmujące pisarzy polskich urodzonych około roku 1920, dla których okres wchodzenia w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej. To właśnie wojna była przeżyciem, które ukształtowało ich twórczość w największym stopniu. Ze względu na różne losy i wynikające stąd doświadczenia pokolenie to dzieli się na dwie grupy. Pierwsza grupa to pisarze, którzy brali aktywny udział w warszawskiej konspiracji i debiutowali w czasie wojny w wydawnictwach podziemnych. Czerpali z poetyki dwudziestolecia międzywojennego, a w zakresie eseistyki wzorowali się na pokoleniu 1910. Wypracowana własna estetyka oraz poruszane problemy nie były kontynuowane w literaturze polskiej po 1945 roku. Żaden pisarz z tej grupy nie przeżył wojny (Baczyński, Stroiński, Gajcy i Trzebiński). Grupa druga to pisarze, którzy zadebiutowali tuż po wojnie, a ich twórczość nie miała łączności z okresem dwudziestolecia międzywojennego. Zwani byli powszechnie „ocalałymi”. Ich wspólnym przeżyciem pokoleniowym była walka zbrojna z okupantem niemieckim, konspiracja, partyzantka i powstanie warszawskie.

Wiersz ,,Pokolenie"

Wiersz ten jest przepięknym studium o życiu. Kolejne fragmenty przywołują kolejne etapy życia w przyrodzie. Utwór ten jest dychotomiczny – pięknu przyrody przeciwstawione zostaje okrucieństwo i tragizm wojny. Wiersz ten mówi o tragedii pokolenia Kolumbów, dla których wojna stanowiła przewartościowanie systemu wychowawczego, która stworzyła nowy Dekalog – przykazania okrucieństwa. Wojna zmusiła ich do odrzucenia starego systemu wartości, systemu sprzed wojny. Nowe warunki całkowicie ich zmieniły, zabrały dawne postawy, zostali zmuszeni do porzucenia swych marzeń i tego, co dotąd było dla nich ważne i im bliskie. Wojna uczyniła z nich troglodytów – czyli ludzi pierwotnych, o prymitywnych instynktach i potrzebach, kierujących się tylko instynktami biologicznymi i chęcią przeżycia. Kierowanie się wyższymi uczuciami nie jest wskazane, bowiem może narażać na utratę życia, ale życie na kształt człowieka pierwotnego także zabija – wewnętrznie, niszcząc uczucia. Wojenny patriotyzm polegał w wielu przypadkach na konieczności zabijania, był z koniecznością nauką zła wojny. Wojna to całkowicie nowe warunki życia, brak bezpieczeństwa i oparcia. Stąd wymusiło to na całym pokoleniu zwracanie uwagi na otoczenie, skrywanie się przed atakami wroga. W nowym, wojennym sposobie postępowania trzeba kierować się instynktem, stając się podobnym do dzikich zwierząt – tak jak one szybko reagować na zagrożenia, tak jak one ukrywać się pod ziemią. Wojna, zabierając młodym ludziom marzenia, pamięć, sumienie dała im nie tylko senne koszmary. Stary świat, znany sprzed wojny, jest tak ulotny jak chmury, i tak jak one szybko przemija. Chmury – symbol dawnego szczęścia, płynie w mrok – czyli w okres wojennych działań: I tylko chmury – palcom czy włosom Podobne – suną drapieżnie w mrok. Podmiot liryczny zastanawia się, czy jego pokolenie, tak bardzo dotknięte wojną, zostanie zapamiętane przez potomnych, czy ich trud walki nie zostanie zapomniany.

Wiersz ,,Niebo złote Ci otworzę"

„Niebo złote Ci otworzę” to utwór Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, pochodzący z 1943 roku. Zapewne skierowany jest on do żony poety, Barbary. Pierwsza część utworu stanowi spis obietnic, skierowanych do adresatki. Poeta deklaruje, że otworzy jej tytułowe złote niebo, że wprowadzi ją do krainy piękna i szczęścia. Ciąg poetycki obrazów przestawia świat harmonijny, radosny, świetlisty. Szczęście małżeńskie, bo to zapewne o nim mowa, przedstawione zostaje jako coś magicznego, onirycznego. Jednak optymistyczny ton utworu ulega pod koniec zmianie. Okazuje się, że szczęście, jakie oferuje poeta, jest niejako warunkowe. Okrutna historia przypomina o sobie nawet w chwilach najbardziej radosnych uniesień. Trudno cieszyć się miłością, kiedy każdy dzień może skończyć się śmiercią ze strony okupanta, kiedy niemiecki terror jest wszechobecny. Rok 1943 to czas, kiedy II wojna światowa trwa w najlepsze, kiedy upadek przerażającego imperium Hitlera nie został jeszcze przesądzony. W utworze pojawia się jednak nadzieja, że to wszystko to zły sen. Szkło w oku to wyraźne nawiązanie do „Baśni o królowej śniegu” Andersena – jej bohater, z powodu owej klątwy, dostrzegał tylko mroczne strony świata. Baczyński ma nadzieję, że prawdziwą rzeczywistością jest miłość jego i Barbary, nie zaś trwając naokoło wojna. Utwór Baczyńskiego przedstawia cierpienia jego pokolenia. „Kolumbowie” nie mieli możliwości cieszyć się nawet spokojnie miłością dwojga ludzi. Z drugiej strony w wierszu pobrzmiewa nadzieja, że miłość pozwala przetrwać nawet najtrudniejsze chwile i najgorszy czas, gniewne lata.

Baczyński a Romantycy

U Baczyńskiego, tak jak u Mickiewicza, pojawia się motyw dziewczyny, dziewczyny kochanej, która obejmuje ramionami swego chłopca. Poeta mówi o śnie, o różnych widokach, które pojawiają się naprawdę. Podmiot liryczny wypowiada tu podobne słowa, jak podmiot liryczny „Romantyczności” Mickiewicza, mówi: „A ja widziałem...”. Pojawia się tutaj również motyw ducha, czyli wykorzystuje poeta tak bliski romantykom wątek nadprzyrodzony. Sam tytuł „Romantyczność” jest jakby zaprzeczeniem treści wiersza, gdyż treść jest przerażająca, opowiada o zgliszczach powstałych w czasie wojennej zawieruchy i chyba tylko marzenia podmiotu lirycznego mogą mieć jakiś wątek romantyczny. Wojna i jej obraz może być również nawiązaniem do romantyzmu, gdzie walka narodowa, walka o wolność była jednym z głównych haseł. Odnaleźć tu możemy bliski poezji romantycznej obraz tragicznej miłości, która w romantyzmie zawsze musiała skończyć się rozstaniem, tu również nie ma ona świetlanej przyszłości.