Martwa natura

Tworzenie z natury

martwa natura

start

Malując obraz, artysta zazwyczaj skupia się na wybranym temacie. Stara się pokazać odczucia z nim związane. W tym celu dobiera odpowiednie środki kompozycji: plamy, kolory, linie, ale także osoby, przedmioty, zwierzęta, rośliny, budynki i inne. Jednym z gatunków sztuk plastycznych jest martwa natura. W tym wypadku słowo „martwy” oznacza nieruchomy model, a „natura” dotyczy sposobu tworzenia dzieła. Malowanie z natury odbywa się przez bezpośrednią obserwację prawdziwego modelu, w przeciwieństwie do tworzenia dzieła na przykład na podstawie zdjęcia.

Martwa natura jako dzieło malarskie (graficzne, rzeźbiarskie) przedstawia zestaw przedmiotów, które artysta umieścił w kompozycji. Mogą to być kwiaty, owoce, naczynia, przedmioty o różnym zastosowaniu, a nawet zwierzęta

Cechy martwej natury Martwa natura jest przeważnie kompozycją zamkniętą. Wszystko, co malarz chciał pokazać, znajduje się na obrazie, więc nie musimy domyślać się, co mogło wykroczyć poza ramy.

Każde dzieło plastyczne, także martwa natura, może mieć charakter statyczny lub dynamiczny. Kompozycja statyczna – układ, w którym widz odnosi wrażenie spokoju. Na obrazie linie są przeważnie pionowe lub poziome, często występuje symetria.

W kompozycji dynamicznej elementy obrazu układają się w skośne lub falujące linie, brakuje symetrii, mamy wrażenie ruchu lub niepokoju.

Obok portretu lub pejzażu martwa natura należy do gatunków malarstwa uprawianych już od starożytności. Największą popularność zyskała w epoce baroku. Okres ten znany był z upodobania do bogactwa motywów i zdobień, dynamiki przedstawień i ukrytych znaczeń pod postacią symboli. Często zastanawiano się nad przemijaniem życia. Chociaż przekonania religijne miały na to istotny wpływ, martwe natury najczęściej przybierały charakter świecki. Na bogatych obrusach pokazywano drogocenne naczynia, egzotyczne owoce, wspaniałe kwiaty, a nawet muszle i perły. Nie brakowało też innych przedmiotów jako symboli związanych z życiem i śmiercią. A wszystkie cechowały się wiernością odzwierciedlenia rzeczywistego wyglądu czyli realizmem.

Niemal dwa wieki później Paul Cézanne (czyt. pol sezan), malując martwe natury, zauważył wzajemny wpływ kolorów i kształtów sąsiednich przedmiotów. Ten francuski artysta dokładnie przyglądał się linii horyzontu i uznał, że jej położenie na obrazie zależy od spojrzenia oka obserwatora.

Tematy martwych natur Wśród martwych natur znajdujemy: - kwiaty: może to być bukiet w wazonie lub innym naczyniu, ale także dowolna inna kompozycja; - owoce, warzywa lub inne jadalne produkty; - instrumenty muzyczne, nuty, albumy; = wanitatywne - związane z marnością, przemijaniem; zawierają czaszki, zepsute lub więdnące owoce, zegary i klepsydry, instrumenty muzyczne jako symbole upływu czasu, przemijania i nietrwałości; - zwierzęta, motywy morskie, - łączone, w których mogą znaleźć się elementy z tematów wymienionych powyżej.

Od XVII w. martwa natura stanowiła odrębny gatunek malarski. W tej dziedzinie przodowali Holendrzy i Flamandowie. Opisując malowane przedmioty używali określenia still‑leven, czyli ciche życie, podobnie jak Anglicy stosujący termin – still life. Francuzi nazywali takie obrazy nature morte, zaś Włosi natura morta, co w obu przypadkach znaczyło martwa natura. Takie określenie funkcjonuje również w języku polskim. Termin ciche życie w odniesieniu do martwej natury był wynikiem wnikliwej analizy malowanych przedmiotów: szklanych kielichów, srebrnych lub ceramicznych naczyń, owoców. Chodziło o stworzenie wrażenia, że poszczególne przedmioty – oddziałując na siebie swoją bliskością, barwą, migotaniem światła lub rzucanym cieniem – w pewien sposób żyją. Towarzyszyło temu przekonanie, że chociaż są one kruche i podlegają upływowi czasu, to jednak utrwalone na obrazach przetrwają wieki.

Celem malarzy w XVII w. było stworzenie takiego przedstawienia martwej natury, które byłoby nie tylko „ucztą dla oka” (czyli cieszyło widzów swoim pięknem), ale także pobudzało apetyt biesiadników. W malarstwie holenderskim popularne były ontbijtjes – obrazy ukazujące śniadania.

Lubin Baugin za pomocą martwej natury chciał ukazać pięć zmysłów: wzroku, zapachu, smaku, słuchu i dotyku.

W XVII w. zaczęto komponować martwą naturę z kwiatów. Tego rodzaju przedstawienia były szczególnie popularne w Holandii, której mieszkańcy namiętnie uprawiali i kolekcjonowali cenne gatunki kwiatów. Cechowały się one bogatą symboliką. Wyrwane, zwiędłe rośliny były oznaką tymczasowości dóbr ziemskich, skupione wokół nich owady (takie jak muchy, ważki czy chrząszcze) przedstawiały zło, motyle – ponieważ wychodziły z kokonów – były symbolem zbawienia i zmartwychwstania.Obecność kwiatów na wielu obrazach z tamtych czasów wynikała między innymi z tego, że niektóre z roślin były bardzo rzadkie i drogie. Poza tym naturalne kwiaty szybko więdły, stąd wiele osób chciało posiadać chociaż obraz, przedstawiający piękne, ale niedostępne i szybko przemijające okazy.

Kompozycje martwej natury były również nośnikiem treści umoralniających. W ten sposób zwracano uwagę na kruchość ludzkiego życia, ulotność zmysłowych uciech, przemijanie czasu. Tego rodzaju przedstawienia określa się mianem vanitas. Ich występowanie nasiliło się w XVII w., który był czasem wyniszczających Europę wojen, konfliktów religijnych, klęsk głodu i dżumy. Dramatyczne wydarzenia skłaniały do namysłu nad kruchością życia i nieuchronnością śmierci..

Impresjoniści uczynili z martwej natury jeden z najważniejszych tematów malarstwa. W swoich pracach starali się oddać pierwsze wrażenie widzianego przedmiotu. W ten sposób sportretowano kwiaty widoczne na poniższej reprodukcji..

Martwa natura przedstawia malowaną z natury kompozycję przedmiotów powiązanych tematem (kwiatów, owoców, naczyń lub innych), czasem zwierząt; może zawierać symboliczne treści; jest kompozycją zamkniętą o charakterze dynamicznym lub statycznym; kompozycja dynamiczna sprawia wrażenie ruchu lub niepokoju; kompozycja statyczna sprawia wrażenie spokoju; wielu artystów tworzyło martwe natury; Caravaggio jako jeden z pierwszych umieścił ją na obrazie olejnym, Paul Cézanne zauważył zależności kształtów i kolorów,