Treny

Jan Kochanowski

TRENY

Urszulka Kochanowska

TREN

ORSZULI KOCHANOWSKIEJ, WDZIĘCZNEJ [1] UCIESZONEJ [2] NIEPOSPOLITEJ DZIECINIE, Która CNÓT WSZYTKICH I DZIELNOŚCI PANIEŃSKICH początki WIELKIE POKAZAWSZY, Nagle, NIEODPOWIEDNIE, W NIEDOSZŁYM WIEKU swoim, Z Wielkim, A NIEZNOŚNYM Rodziców SWYCH żalem zgasła - Kochanowskiego, NIEFORTUNNY Ojciec, SWOJEJ NAMILSZEJ DZIEWCE Z ŁZAMI NAPISAŁ. NIEMASZ CIĘ, ORSZULO MOJA!(Dedykacja poprzedzająca cykl Trenów)

Żaden ociec podobno barziej nie miłował Dziecięcia, żaden barziej nad mię nie żałował. A też ledwie sie kiedy dziecię urodziło, Co by łaski rodziców swych tak godne było: Ochędożne, posłuszne, karne, niepieszczone, Śpiewać, mówić, rymować, jako co uczone; Każdego ukłon trafić, wyrazić postawę, Obyczaje panieńskie umieć i zabawę. Roztropne, obyczajne, ludzkie, nierzewniwe, Dobrowolne, układny, skromne i wstydliwe. Nigdy ona po ranu karmie nie wspomniała, Aż pierwej Bogu swoje modlitwy oddała. Nie poszła spać, aż pierwej matkę pozdrowiła I zdrowie rodziców swych Bogu poruczyła. [...] (Tren XII)

• ALEGORIA

Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe I lamenty, i skargi Symonidowe, Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania I żale, i frasunki, i rąk łamania, Wszytki a wszytki zaraz w dom sie mój noście, A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomoście, Z którą mię niepobożna śmierć rozdzieliła I wszytkich moich pociech nagle zbawiła. Tak więc smok, upatrzywszy gniazdo kryjome, Słowiczki liche zbiera, a swe łakome Gardło pasie; tym czasem matka szczebiece Uboga, a na zbójcę co raz sie miece. Prózno, bo i na samę okrutnik zmierza, A ta nieboga ledwe umyka pierza. «Prózno płakać» — podobno drudzy rzeczecie. Cóż, prze Bóg żywy, nie jest prózno na świecie? Wszystko prózno; macamy, gdzie miękcej w rzeczy, A ono wszędy ciśnie: błąd wiek człowieczy. Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować, Czyli sie z przyrodzeniem gwałtem mocować.

• Jan Matejko, Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki.

• PORÓWNANI HOMERYCKIE

Jako oliwka mała pod wysokim sadem Idzie z ziemie ku górze macierzyńskim szladem, Jeszcze ani gałązek, ani listków rodząc, Sama tylko dopiro szczupłym prątkiem wschodząc; Tę, jesli ostre ciernie lub rodne pokrzywy Uprzątając, sadownik podciął ukwapliwy, Mdleje zaraz, a zbywszy siły przyrodzonej, Upada przed nogami matki ulubionej. Takci sie mej namilszej Orszuli dostało: Przed oczyma rodziców swoich rostąc, mało Od ziemie sie co wznióswszy, duchem zaraźliwym Srogiej śmierci otchniona, rodzicom troskliwym U nóg martwa upadła. O zła Persefono, Mogłażeś tak wielu łzam dać upłynąć płono?

• Jan Matejko, Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki.

Thank you!