Oświecenie A.K.

empiryzm

racjonalizm

Temat:

Epoka rozumu – krytyka rozumu. Oświecenie i początek nowoczesności.

Sapere aude!

wolność

Sinusoida epok według prof. Juliana Krzyżanowskiego

Źródło: https://poezja.org/utwor/170918-sinusoida-krzy%C5%BCanowskiego/

OŚWIECENIE

Nazwa epoki wywodzi się od łacińskiego określenia "lumen naturale", które w tłumaczeniu na język polski oznacza światło naturalne. Światło jest metaforą wiedzy, rozumu, postępu. W okresie oświecenia przywiązywano szczególną wagę do siły intelektu jako światła rozjaśniającego drogi poznania człowieka i świata. Epokę tę nazywano również "wiekiem rozumu" i "wiekiem filozofów".

Oświecenie odrzucało:

Oświecenie pochwalało:

- ciemnotę - zacofanie - zabobony - dogmatyzm religijny - hierarchię społeczną - wykluczenie na tle różnic społecznych, religijnych, światopoglądowych - system feudalny - monarchię

- rozum - wykształcenie - wiedzę - wolność - równość - braterstwo - postęp - tolerancję - krytycyzm - liberalizację życia społecznego

VS

CHRONOLOGIA EPOKI

1751 r.-1765 r.

1767 r.

1784 r.

1789 r.

1688r.

Wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Uchwalenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

Początek okresu "burzy i naporu" w literaturze niemieckiej.

Wydawanie Wielkiej encyklopedii francuskiej.

Rewolucja w Anglii.

OŚWIECENIE W POLSCE

Polskie oświecenie zwykle dzieli się na trzy fazy:

• wczesną - lata czterdzieste XVIII w. do 1764 r. (koniec czasów saskich),
• dojrzałą - 1764 – 1795 (czasy stanisławowskie - lata panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego),
• późną - 1795 – 1822 (czasy postanisławowskie - do wydania "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza) .

Największe osiągnięcia przypadają jednak na czasy panowania Stanisława Augusta.

DLACZEGO OŚWIECENIE OKREŚLA SIĘ MIANEM "EPOKI ROZUMU"?

WIELKA ENCYKLOPEDIA FRANCUSKA

W okresie oświecenia powstało wiele dzieł klasyfikujących i systematyzujących wiedzę. Jednym z nich była "Encyklopedia albo Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł" ("Wielka encyklopedia francuska") Denisa Diderota i Jeana D’Alemberta. Objaśnienia haseł w niej występujących miały charakter artykułów publicystycznych o wyraźnie dydaktycznej funkcji. Idee przyświecające autorom: postęp, demokracja, równość, apoteoza pracy, zgodność z porządkiem naturalnym.

KIERUNKI FILOZOFICZNE I ICH PRZEDSTAWICIELE

Nurt filozoficzny, który zasadniczą rolę w procesie poznania przypisywał doświadczeniu. Umysł ludzki jawił się myślicielom oświeceniowym jako czysta karta (łac. "tabula rasa"), którą od momentu narodzin zapisuje doświadczenie. Przedstawiciele: Locke, Newton, Pascal, Spinoza.

EMPIRYZM

Kierunek filozoficzny, który zakładał, że jedynym źródłem poznania jest rozum. Ojcem racjonalizmu jest Kartezjusz. Przedstawiciele: Diderot, Wolter.

RACJONALIZM

Prąd filozoficzny, którego twórcy byli przekonani, że wszystko należy zweryfikować oraz na nowo uzasadnić. Krytyka dotychczasowego porządku miała na celu stworzenie nowego światopoglądu i nowego ustroju społecznego.

KRYTYCYZM

KIERUNKI FILOZOFICZNE I ICH PRZEDSTAWICIELE

Pogląd, według którego jedynym źródłem poznania są wrażenia zmysłowe jako odbicie rzeczywistości. Zmysły są niezbędnym narzędziem przekazującym nabytą wiedzę do umysłu, gdzie jest ona przechowywana. Sensualizm jest odmianą empiryzmu.

SENSUALIZM

Postawa filozoficzno-religijna, która w Bogu widzi stwórcę świata, ale przeciwstawia się dogmatom wiary i wiedzy objawionej, odrzuca wyznaniowe formy wiary (Wolter porównał Boga do zegarmistrza, który nakręcił mechanizm świata i pozostawił go samemu sobie).

DEIZM

UTYLITARYZM

Idea zakładająca, że to, co dobre, jest pożyteczne. Miarą słuszności postępowania człowieka powinna być użyteczność. Człowiek postępuje moralnie wtedy, gdy interes własny służy interesowi ogółu.

EPOKA ROZUMU - KRYTYKA ROZUMU

Immanuel Kant

Jean-Jacques Rousseau

W literaturze i sztuce tego okresu dominowały trzy style: - rokoko - klasycyzm - sentymentalizm.

KLASYCYZM

Styl, który powstał jako reakcja na przeładowane i ozdobne formy barokowe. W sztukach plastycznych dominowała tematyka mitologiczna, nawiązywano do antycznych wzorców tworzenia dzieł: harmonii, ładu, proporcji. Budowle klasycystyczne cechowały się zachowaniem symetrii, umiłowaniem prostoty oraz swobodnym nawiązywaniem do sztuki antycznej. W literaturze klasycyzm odwoływał się do rozumowego poznawania świata. Teksty literackie miały pełnić funkcje dydaktyczne i utylitarne, czyli użytkowe oraz wpływać na kształtowanie postaw społecznych.

ROKOKO

Styl nawiązujący do do schyłkowej fazy baroku i zapowiadający sentymentalizm. Obejmował swoim wpływem głównie sztukę użytkową i dekorację wnętrz oraz malarstwo, rzeźbę i architekturę. Charakterystycznymi cechami sztuki rokoka są: asymetria kompozycji, lekkość, delikatność form, elegancja, przepych. Literatura bliska sztuce rokokowej nie pełniła funkcji dydaktycznych. Opiewała życie pełne rozrywek i zabawy. Jej najczęstszym tematem była miłość zmysłow.

SENTYMENTALIZM

Styl ukształtowany pod koniec doby oświecenia, często kojarzony z preromantyzmem. Jego nazwa pochodzi od tytułu wydanej w 1768 r. powieści angielskiego pisarza Laurence'a Sterne'a "Powieść sentymentalna". Jednak wzorce kultury sentymentalnej stworzył Jean-Jacques Rousseau, który podkreślał wagę wartości indywidualnych, odwołujących się do emocjonalnego doświadczania świata. Dzięła plastyczne tego nurtu to głownie sceny rodzajowe, przedstawiające codzienne życie na tle pięknych pejzaży.

Do najbardziej znanych muzyków doby oświecenia należą:

Wolfgang Amadeusz Mozart

Ludwig van Beethoven

Jan Sebastian Bach

John Locke

Monteskiusz

Wolter

Dziękuję za uwagę!

Agnieszka Kulig

Denis Diderot

Żródła: https://ucze.pl/zasoby/szkoly-ponadgimnazjalne-2/jezyk-polski-ponadgimnazjalne/ Język polski 1 (cz.2). Sztuka wyrazu. Podręcznik w wersji dla nauczyciela, wyd. GWO Zdjęcia i obrazy: Wikipedia.org Materiały własne