Oświecenie A.K.

racjonalizm

empiryzm

Sapere aude!

Temat:

Epoka rozumu – krytyka rozumu. Oświecenie i początek nowoczesności.

wolność

Źródło: https://poezja.org/utwor/170918-sinusoida-krzy%C5%BCanowskiego/

Sinusoida epok według prof. Juliana Krzyżanowskiego

Nazwa epoki wywodzi się od łacińskiego określenia "lumen naturale", które w tłumaczeniu na język polski oznacza światło naturalne. Światło jest metaforą wiedzy, rozumu, postępu. W okresie oświecenia przywiązywano szczególną wagę do siły intelektu jako światła rozjaśniającego drogi poznania człowieka i świata. Epokę tę nazywano również "wiekiem rozumu" i "wiekiem filozofów".

OŚWIECENIE

VS

- rozum - wykształcenie - wiedzę - wolność - równość - braterstwo - postęp - tolerancję - krytycyzm - liberalizację życia społecznego

- ciemnotę - zacofanie - zabobony - dogmatyzm religijny - hierarchię społeczną - wykluczenie na tle różnic społecznych, religijnych, światopoglądowych - system feudalny - monarchię

Oświecenie pochwalało:

Oświecenie odrzucało:

Rewolucja w Anglii.

Wydawanie Wielkiej encyklopedii francuskiej.

1789 r.

1784 r.

1767 r.

1751 r.-1765 r.

1688r.

CHRONOLOGIA EPOKI

Początek okresu "burzy i naporu" w literaturze niemieckiej.

Uchwalenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

Wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Polskie oświecenie zwykle dzieli się na trzy fazy:

• wczesną - lata czterdzieste XVIII w. do 1764 r. (koniec czasów saskich),
• dojrzałą - 1764 – 1795 (czasy stanisławowskie - lata panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego),
• późną - 1795 – 1822 (czasy postanisławowskie - do wydania "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza) .

Największe osiągnięcia przypadają jednak na czasy panowania Stanisława Augusta.

OŚWIECENIE W POLSCE

DLACZEGO OŚWIECENIE OKREŚLA SIĘ MIANEM "EPOKI ROZUMU"?

W okresie oświecenia powstało wiele dzieł klasyfikujących i systematyzujących wiedzę. Jednym z nich była "Encyklopedia albo Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł" ("Wielka encyklopedia francuska") Denisa Diderota i Jeana D’Alemberta. Objaśnienia haseł w niej występujących miały charakter artykułów publicystycznych o wyraźnie dydaktycznej funkcji. Idee przyświecające autorom: postęp, demokracja, równość, apoteoza pracy, zgodność z porządkiem naturalnym.

WIELKA ENCYKLOPEDIA FRANCUSKA

Prąd filozoficzny, którego twórcy byli przekonani, że wszystko należy zweryfikować oraz na nowo uzasadnić. Krytyka dotychczasowego porządku miała na celu stworzenie nowego światopoglądu i nowego ustroju społecznego.

Kierunek filozoficzny, który zakładał, że jedynym źródłem poznania jest rozum. Ojcem racjonalizmu jest Kartezjusz. Przedstawiciele: Diderot, Wolter.

KRYTYCYZM

RACJONALIZM

KIERUNKI FILOZOFICZNE I ICH PRZEDSTAWICIELE

Nurt filozoficzny, który zasadniczą rolę w procesie poznania przypisywał doświadczeniu. Umysł ludzki jawił się myślicielom oświeceniowym jako czysta karta (łac. "tabula rasa"), którą od momentu narodzin zapisuje doświadczenie. Przedstawiciele: Locke, Newton, Pascal, Spinoza.

EMPIRYZM

SENSUALIZM

Idea zakładająca, że to, co dobre, jest pożyteczne. Miarą słuszności postępowania człowieka powinna być użyteczność. Człowiek postępuje moralnie wtedy, gdy interes własny służy interesowi ogółu.

Postawa filozoficzno-religijna, która w Bogu widzi stwórcę świata, ale przeciwstawia się dogmatom wiary i wiedzy objawionej, odrzuca wyznaniowe formy wiary (Wolter porównał Boga do zegarmistrza, który nakręcił mechanizm świata i pozostawił go samemu sobie).

UTYLITARYZM

DEIZM

KIERUNKI FILOZOFICZNE I ICH PRZEDSTAWICIELE

Pogląd, według którego jedynym źródłem poznania są wrażenia zmysłowe jako odbicie rzeczywistości. Zmysły są niezbędnym narzędziem przekazującym nabytą wiedzę do umysłu, gdzie jest ona przechowywana. Sensualizm jest odmianą empiryzmu.

Jean-Jacques Rousseau

Immanuel Kant

EPOKA ROZUMU - KRYTYKA ROZUMU

W literaturze i sztuce tego okresu dominowały trzy style: - rokoko - klasycyzm - sentymentalizm.

Styl, który powstał jako reakcja na przeładowane i ozdobne formy barokowe. W sztukach plastycznych dominowała tematyka mitologiczna, nawiązywano do antycznych wzorców tworzenia dzieł: harmonii, ładu, proporcji. Budowle klasycystyczne cechowały się zachowaniem symetrii, umiłowaniem prostoty oraz swobodnym nawiązywaniem do sztuki antycznej. W literaturze klasycyzm odwoływał się do rozumowego poznawania świata. Teksty literackie miały pełnić funkcje dydaktyczne i utylitarne, czyli użytkowe oraz wpływać na kształtowanie postaw społecznych.

KLASYCYZM

Styl nawiązujący do do schyłkowej fazy baroku i zapowiadający sentymentalizm. Obejmował swoim wpływem głównie sztukę użytkową i dekorację wnętrz oraz malarstwo, rzeźbę i architekturę. Charakterystycznymi cechami sztuki rokoka są: asymetria kompozycji, lekkość, delikatność form, elegancja, przepych. Literatura bliska sztuce rokokowej nie pełniła funkcji dydaktycznych. Opiewała życie pełne rozrywek i zabawy. Jej najczęstszym tematem była miłość zmysłow.

ROKOKO

Styl ukształtowany pod koniec doby oświecenia, często kojarzony z preromantyzmem. Jego nazwa pochodzi od tytułu wydanej w 1768 r. powieści angielskiego pisarza Laurence'a Sterne'a "Powieść sentymentalna". Jednak wzorce kultury sentymentalnej stworzył Jean-Jacques Rousseau, który podkreślał wagę wartości indywidualnych, odwołujących się do emocjonalnego doświadczania świata. Dzięła plastyczne tego nurtu to głownie sceny rodzajowe, przedstawiające codzienne życie na tle pięknych pejzaży.

SENTYMENTALIZM

Do najbardziej znanych muzyków doby oświecenia należą:

Jan Sebastian Bach

Ludwig van Beethoven

Wolfgang Amadeusz Mozart

Żródła: https://ucze.pl/zasoby/szkoly-ponadgimnazjalne-2/jezyk-polski-ponadgimnazjalne/ Język polski 1 (cz.2). Sztuka wyrazu. Podręcznik w wersji dla nauczyciela, wyd. GWO Zdjęcia i obrazy: Wikipedia.org Materiały własne

Dziękuję za uwagę!

Agnieszka Kulig

Wolter

Monteskiusz

Denis Diderot

John Locke