Klasa I 4.4.Imperium Karola Wielkiego

Imperium Karola Wielkiego

Spośród królestw barbarzyńskich, które powstały na gruzach Imperium Rzymskiego, najpotężniejsze państwo stworzyli Frankowie. Ponadto jako pierwsi z germańskich plemion przyjęli chrześcijaństwo, dzięki czemu zyskali uznanie papiestwa oraz potomków Galów i Rzymian.

• Czy władcy Franków skutecznie wykorzystaja potęgę militarną swego państwa?
• W jaki sposób będą budować pozycję polityczną swej dynastii?

Jak Karol doszedł do władzy?

Karol Wielki, domena publiczna

• 768r. śmierć Pepina Małego (Krótkiego)
• królestwo Franków dziedziczą synowie Pepina Krótkiego: Karol i Karloman
• oznacza to groźbę podziału i osłabienia państwa Franków, nim konflikt jednak wybuchł Karloman umiera w wieku 20 lat w 771r.
• Karol zostaje jedynym władcą Franków
• Czy przyczynił się do śmierci brata?

Tak podejrzewano, jednak brak dowodów.

Czasy panowania Karola - podboje

Królestwo Franków, domena publiczna

• czas panowania Karola to w dużej mierze czas wojen

1. Longobardowie - Karol włączył do swego imperium pn. Italię i część środkowej Italii z wyjątkiem Państwa Kościelnego;przyjął tytuł króla Italii
2. Arabowie - walkę z nimi toczył na terenie dzisiejszej Hiszpanii, śladem tych walk jest Pieśń o Rolandzie, rycerzu który walczył w Pirenejach z oddziałami wroga
3. Awarowie - najpotężniejszy lud zamieszkujący tereny Europy Środkowej rozbity przez Karola
4. Sasowie

Odrodzenie cesartswa na Zachodzie

• Karol Wielki przez całe swoje panowanie dążył do umocnienia państwa i do powiększenia jego terytorium
• duże znaczenie przykładał do chrystianizacji pogan, dlatego też prowadził akcje misyjne wśród plemion pogańskich, chrystianizował je również za pomocą miecza (plemiona saskie)
• Chciał dotrzymać układu jaki zawarł jego ojciec z papieżem, dlatego utrzymywał dobre stosunki z Papiestwem i stał się największym obrońcą Państwa Kościelnego
• Ostatecznie jego celem stało się utworzenie cesarstwa uniwersalistycznego, które objęło by całą chrześcijańską Europę

Odrodzenie cesartswa na Zachodzie

• Karol postrzegał siebie jako zwierzchnika chrześcijańskiego Zachodu
• to przeświadczenie zrodziło myśl o odnowieniu cesarstwa w pierwotnej postaci - zjednoczone obejmujące cesarstwo wschodnie i zachodnie
• Jak chciał to zrealizować? poprzez ślub z bizantyjską księżniczką Ireną
• Co stanęło na przeszkodzie? cesarska koronacja Karola w Boże Narodzenie 800r. przez papieża Leona III bez zgody Bizancjum
• Zaostrzyło to stosunki Karola Wielkiego z Cesarstwem Bizantyjskim, które uznało jego tytuł dopiero w 812 roku.
• plan zjednoczenia więc upadł, ale została przywrócona władza cesarska na zachodzie Europy

Cesarska koronacja Karola Wielkiego w 800 r., domena publiczna

Organizacja państwa Karola Wielkiego

• należało zreformować administrację państwową, aby móc sprawnie zarządzać imperium
• Karol Wielki wszystkie swe rozporządzenia wydawał na piśmie - stąd powstały kapitularze, czyli zbiory przepisów prawnych
• państwo podzielono na hrabstwa, gdzie władcę reprezentowali hrabiowie wyznaczeni przez Karola
• na terenach przygranicznych, które były szczególnie narażone na atak wroga utworzono marchie tu zarządzali margrabiowie
• sprawny kontakt z hrabiami, margrabiami, kontrolę nad ich działałnością zapewniali dworowi carskiemu "wysłannicy pańscy"
• szczególną rolę w rządzeniu odgrywali duchowni - tworzyli administrację na prowincji, ale też pełnili wysokie stanowiska na dworze ze względu na wysokie wykształcenie.

Tron Karola Wielkiego w Akwizgranie Tron Karola Wielkiego w Akwizgranie Źródło: Holger Weinandt, domena publicznaW dawnej kaplicy cesarskiego pałacu w Akwizgranie znajduje się tron Karola Wielkiego. Złożono go z marmurowych płyt przywiezionych z Kościoła Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Jest on wyniesiony wyraźnie ponad poziom zwykłych wiernych. Tron zrobiony z materiału traktowanego przez ludzi średniowiecza jak relikwia. Samo zasiadanie na nim miało upodabniać władcę do biblijnego króla Salomona. Siedząc na tronie, cesarz mógł spojrzeć w górę – i widział przedstawiony na kopule Sąd Ostateczny. Na wprost przed sobą spoglądał na ołtarz Chrystusa.

Zakres władzy cesarskiej

• Monarchia Karola Wielkiego była monarchią patrymonialną. Karol uważał swoje państwo za prywatną własność.
• Cesarz sprawował władzę osobiście choć pomagali mu w zarządzaniu państwem urzędnicy (dostojnicy dworscy), których kompetencje zostały ostatecznie ustalone.

Skąd pochodzi słowo król?

Karol był monarchą wybitnym na tyle, że jego imię stało się synonimem najwyższego, suwerennego władcy we wszystkich językach słowiańskich (król, kral, kralj, korol)

Renesans karoliński

Minuskuła karolińska, domena publiczna

Kultura – rozwój kulturalny w państwie Franków przeszedł do historii jako renesans karoliński. To wtedy powrócono poraz pierwszy świadomie do dorobku starożytności. Karol Wielki zaprosił na swój dwór najwybitniejszych intelektualistów ówczesnej Europy: Alkuina (Anglosasa), Piotra z Pizy (Rzymianina), Pawła Diakona (Longobarda), Einharda [ajnharda] (Franka) i wielu innych. To oni współtworzyli politykę kulturalną władcy. W pałacu królewskim w Akwizgranie, głównej stolicy Karola, powstała wyśmienita szkoła. Król konsekwentnie wymagał, aby jego dzieci oraz młodzi możnowładcy z całego państwa zdobywali wykształcenie. Zainicjowany w ten sposób prąd odnowy kultury został przez historyków nazwany renesansem karolińskim.

• Rozwinęła się wówczas architektura sakralna, która czerpała ze wzorów rzymskich i bizantyjskich.
• Szerząc wiarę chrześcijańską Karol Wielki dbał by budowano nowe kościoły. Były to bazyliki jedno lub trzynawowe. Powstawały kaplice na planie krzyża greckiego zwieńczone kopułą. Przykładem architektury tego okresu może być kaplica królewska przy rezydencji Karola Wielkiego w Akwizgranie.
• Karol dbał również o czystość łaciny i rozwój pisma. Rozwijały się pracownie kopistów przy klasztorach, gdzie przepisywano nie tylko działa autorów chrześcijańskich ale także dzieła starożytnych.
• Rozwinęło się iluminatorstwo czyli malarstwo książkowe.
• By pismo było bardziej czytelne wprowadzono minuskułę karolińską czyli małe litery.
• Domy, rezydencje, kościoły ozdabiano również mozaikami.

Sytuacja związana z edukacją

Hraban Maur (po lewej) wspierany przez Alkuina przedstawia swoje dzieło arcybiskupowi Otgarowi z Moguncji; iluminacja z Manuscriptum Fuldense, ok. 831-840.

• władza nad rozległym państwem wymagała wykształconych urzędników
• czy było ich w tamtym czasie dużo?
• dlaczego?
• wczesne średniowiecze to tzw. wieki ciemne - nauczanie było prowadzone tylko w klasztorach, w których mnisi przepisywali księgi i gromadzili dzieła autorów antycznych
• niejednokrotnie niewielką styczność ze szkolnictwem mieli także duchowni, którzy nie znali dobrze łaciny, nabożeństwa odprawiali w sposób niepoprawny, a czasem nie potrafili korzystać z mszału (księgi liturgicznej zawierającej teksty mszy)

alkuin i nowy system kształcenia

• Sytuacja związana z edukacją była bardzo słaba, Karol Wielki musiał na nowo organizować nauczanie duchownych - dążył do podniesienia poziomu wykształcenia tak duchowieństwa jak i urzędników
• jak to zrobił? - oparto się na wiedzy mnichów z Brytanii i Irlandii, gdzie przetrwała znajomość klasycznej łaciny
• głównym twórcą nowego systemu kształcenia był mnich brytyjski Alkuin, któremu Karol Wielki powierzył kierowanie szkołą pałacową w Akwizgranie
• Alkuin oparł edukację na koncpepcji siedmiu sztuk wyzwolonych, istniały dwa poziomy kształcenia - podstawowy trivium, wyższy quadrivium

• zreformował szkoły przyklasztorne, przy każdej diecezji utworzono szkołę przykatedralną

quadrivium (stopień wyższy – nauki matematyczne)

trivium (stopnień wstępny – nauki humanistyczne)

Siedem Sztuk Wyzwolonych, ze zbiorów The British Museum, domena publiczna

Alkuin (730-804), domena publiczna

Minuskuła Karolińska

Minuskuła karolińska, domena puliczna

• W ostatnich latach panowania Merowingów poziom elity intelektualnej tak się obniżył, że zanikała umiejętność ładnego i czytelnego pisania. Wiele rękopisów z tego okresu trudno jest odczytać. Z tego powodu środowisko reformatorów skupione wokół Karola Wielkiego zdecydowało się na wprowadzenie nowego kroju pisma i konsekwentne kształcenie w szkołach umiejętności posługiwania się nim.
• minuskuła karolińska - czyli małe litery, nowy rodzaj pisma charakteryzujący sie prostotą
• minuskuła karolińska po pewnej modyfikacji wdrożona została do powszechnego użytku w okresie odrodzenia. W tej formie stosowana jest do dziś.

Architektura w czasach Karolingów

Kaplica pałacowa Karola Wielkiego, która dziś stanowi część centralną katedry w Akwizgranie, domena publiczna

• w czasach karolińskich większość budynków wznoszono z drewna
• nielicznymi budynkami murowanymi były kościoły
• kamienne budowle były bardzo kosztowne i trudne do ogrzania, co na północ od Alp miało znaczenie
• jednym z nielicznycyh wyjątków był pałac w Akwizgranie (dziś niemieckie Aachen)- Karol Wielki wybrał tą miejscowość na swą rezydencję
• pałac został wzniesiony korzystając z wzorów rzymskich
• do dziś przetrwała tylko kaplica zbudowana na planie szesnastokąta.

Upadek państwa Franków:

• Karol Wielki przekazał przed śmiercią władzę nad swoim paostwem synowi Ludwikowi Pobożnemu.
• Po jego śmierci w 840 r. Jego trzej synowie postanowili podzielić pomiędzy siebie potężne państwo.
• w 843 r. w Verdun doszło do podziału kraju. Ustalono trzy zasady:

1)równość monarchii braci – unieważnienie senioratu,2)spójność królestw braci – wykluczenie istnienia w nich enklaw,3)arystokracja może posiadać dobra i pełnić urzędy tylko w jednym królestwie.

centralny pas ziemi od Morza Północnego po Alpy oraz północne Włochy wraz z tytułem cesarskim otrzymał Lotariusz. Po jego śmierci jego część została podzielona. W ten sposób zaczęła się historia państw narodowych Francji i Niemiec.