Klasa I 4.2.Narodziny i podboje islamu

W starożytności na Bliskim Wschodzie powstały dwie religie monoteistyczne. W Palestynie wśród Żydów ukształtował się judaizm, a na początku naszej ery rzesze wyznawców zdobyło chrześcijaństwo. Po okresie prześladowań stało się ono religią państwową Imperium Rzymskiego, jednak znacznie osłabiały je liczne podziały. Na początku średniowiecza w Arabii swoje nauki zaczął głosić nowy prorok. Stworzona przez niego religia zmieniła sytuację polityczną na Bliskim Wschodzie.

• Jak zatem doszło do tego, że na peryferiach ówczesnego cywilizowanego świata powstała kolejna wielka religia monoteistyczna?

Narodziny i podboje Islamu

Arabowie

• Koczownicze plemiona semickie, które zamieszkiwały Półwysep Arabski. Żyły w rodzinnych klanach, które łączyły się w plemiona prowadzące między sobą ciągłe wojny.
• Obowiązywały w nich całkowita lojalność wobec klanu i prawo odwetu.
• Zajmowali się hodowlą wielbłądów, owiec i kóz, rzemiosłem i handlem, wykorzystując położenie Płw. Arabskiego między kontynentami: Europą, Azją i Afryką -przez Arabię przebiegały ważne szlaki kupieckich karawan (Przez Półwysep Arabski przebiegały szlaki handlowe z Indii, Chin, Afryki Wschodniej, Bizancjum)
• Arabowie wierzyli w wielu bogów, którzy objawiali się pod postaciami ciał niebieskich. Oddawali cześć duchom mieszkającym w kamieniach. Dużą rolę odgrywały pielgrzymki do świętych miejsc. Najważniejszym była świątynia Al-Kaaba w Mekce, gdzie czczono Czarny Kamień.

Pielgrzymi wokół Kaaby w meczecie al-Masjid ul-Ḥarām w Mekce, domena publiczna.

Arabowie

• Beduini - synowie pustyni zajmowali się hodowlą owiec i kóz, a także rolnictwem wierzyli w liczne lokalne bóstwa, a z czasem dochodziły do nich echa judaizmu i chrzescijaństwa

Arabia

• W VII wieku Półwysep Arabski oraz pustynne pogranicza dzisiejszych Jordanii i Iraku zamieszkiwali Arabowie. Arabia rozciągała sie na pd. wsch. od granicy Imperium Rzymskiego. Arabia była rozległą, pustynną krainą zamieszkałą przez koczownicze ludy.
• przez Arabię przebiegały ważne szlaki kupieckich karawan, które łączyły one Egipt i Europę z Persją i Indiami na wchodzie (Przez Półwysep Arabski przebiegały szlaki handlowe z Indii, Chin, Afryki Wschodniej, Bizancjum)
• na skrzyżowaniu szlaków w oazach, gdzie podrózni zatrzymywali się na odpoczynek powstawały większe osady jednym z najważniejszych ośrodków handlu była Mekka
• Tu, w Mekkce w zatłoczonym przez kupców ze wszystkich stron świata mieście, spotykali się Arabowie, Żydzi i chrześcijanie.
• W Mekce w ścianie światyni Kaaba umieszczono Czarny Kamień - świętość całego świata arabskiego
• Mekka więc szybko stała się celem pielgrzymek

Mahomet pisze Koran pod dyktando Gabriela, ilustracja z XIV-wiecznej księgi perskiej Wikimedia Commons, licencja: CC 0

Mahomet i jego religia

• Mahomet — twórca religii monoteistycznej Arabów — islamu.
• Syn handlarza wielbłądów, który w Mekce na początku VII w. rozpoczął swą działąlność
• Mahomet - nie był to człowiek wykształcony ale przedsiębiorczy. Pewengo razu ogłosił, że we śnie ukazał mu się archanioł Gabriel, który przekazał mu prawdę o Bogu i uczynił prorokiem.
• Mahomet uważał siebie za proroka, którego wybrał Bóg, by ludzie powrócili do wiary Abrahama, by wprowadził wśród Arabów monoteizm.
• Głosił nieuchronność Sądu Ostatecznego dlatego nakazywał całkowite podporządkowanie się człowieka woli bożej.

Mahomet Portret Mahometa jadącego na rumaku, Galeria Sztuki Południowej Australii, domena publiczna

Mahomet i jego religia

• Początkowo nauki Mahometa nie zyskały uznania, a on sam popadł w konflikt z wpływowaymi kupcami w mieście
• W 622 r. został zmuszony do ucieczki z Mekki za głoszenie swoich poglądów. Udał się do Jatribu (dzisiejsza Medyna czyli „miasto proroka”). To wydarzenie określane jest jako hidżra - uznane za właściwy początek nowej religii i w tradycji arabskiej początkiem ery.
• Kalendarz wszystkich muzułmanów na świecie rozpoczyna się 16 lipca 622 roku − w dniu, w którym doszło do trwającej kilka miesięcy ucieczki.

Mahomet i jego religia

• Mahometowi udało się przekonać do swoich poglądów część swoich ziomków.
• W 630 r. zdobył Mekkę, w której wyznawano politeizm i stanął na czele wszystkich plemion koczowniczych. Zjednoczył Arabów.

• Muzułmanie mogli teraz swobodnie do Mekki pielgrzymować. Sam Mahomet pozostał jednak w Medynie, która wyrastała na potężny ośrodek nowej wiary.
• Zmarł w 632r.
• Zmarły Prorok nie zostawił po sobie syna ani też żadnych wskazówek co do przekazania władzy. Na jego miejsce wspólnota wybrała Abu Bakra, nadając mu tytuł kalifa, czyli „następcy”

Mahomet został pochowany w Meczecie Proroka − miejscu, gdzie znajdował się jego dom w Medynie. Obok spoczywa jego córka Fatima, a nieopodal wielcy następcy Mahometa i pierwsi przywódcy muzułmanów: Abu Bakr i Umar. Medyna jest drugim po Mekce świętym miastem islamu. Trzecim jest Jerozolima. Wurzelgnohm, Wikimedia Commons, licencja: CC 0

zasady islamu

• islam - czyli po arabsku " poddanie sie woli Bożej"
• muzułmanie - wyznawcy islamu (arabskie muslim- oddani wierze, ulegli)
• Allach - islam zakłada istnienie jednego Boga
• Mahomet - prorok, który ogłosił ludziom nauki Allacha

5 filarów islamu:

• wyznanie wiary: Nie ma boga prócz Allacha, a Mahomet jest jego prorokiem.
• modlitwa 5x dziennie z twarzą zwrócona w stronę Mekki
• ramadan (całomiesięczny post) raz w roku
• regularne przekazywanie jałmużnej na rzecz ubogich
• obowiązek odbycia pielgrzymki do Mekki

Modlitwa w meczecie w Stambule, doemna publiczna

Półksiężyc powszechnie określany mianem „symbolu islamu”

zasady islamu

Surowe normy obyczajowe:

• zakaz picia alkoholu, spożywania wieprzowiny
• dżihad - obowiązek szerzenia wiary, w tym udziału w świętej wojnie prowadzonej z niewiernymi (zwłaszcza politeistami)

• Człowiek po śmierci stawał przed sądem Boga: posłuszni Allachowi - na nich czekał raj, na grzeszników -piekło

• nauki Mahometa zostały spisane po jego śmierci w Koranie, składającym się ze 114 sur (rozdziałów). Koran jest źródłem prawa tzw. szariatu

• ustne przekazy o czynach Mahometa zostały spisane w IX w. jako Sunna (arab. droga), też źródło prawa szariatu

Koran w Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku

WIELKI MECZET W ABU ZABI STOLICY ZJEDNOCZONYCH EMIRATÓW ARABSKICH, doemna publiczna

Pismo arabskie to pismo alfabetyczne. Powstało w IV w. n.e., ale wywodzi się ze starszych pism Bliskiego Wschodu.Obok litery pisma arabskiego zestawiono z pokrewnym im pismem.

• Odgadnij jakie to pismo?

pismo klinowe

Jak wygląda meczet?

• Sanktuaria islamu, czyli meczety, nie mają ustalonej formy. Meczet to dowolny budynek, w którym oddaje się cześć Bogu. Odbywają się w nim nie tylko modlitwy, ale też spotkania, lekcje i wykłady, zbiórki datków dla ubogich i śluby.
• Zgodnie z muzułmańską tradycją pierwszym meczetem na ziemi, jeszcze w czasach poprzedzających pojawienie się islamu, była Al‑Kaba, którą wzniósł z polecenia Boga sam Abraham.
• Natomiast pierwszy meczet wzniesiony w czasach islamu zbudował, zaraz po wejściu do Medyny, Mahomet.

Al - Kaba model 3 D

• Symbolem kalifatu stał się prosty, dekoracyjny motyw półksiężyca, który często pojawiał się na arabskich monetach.
• W epoce nowożytnej kojarzono go raczej z islamem.
• W XIX wieku stał się także dla jego wyznawców symbolem islamu.

Flaga Czerwonego Półksiężyca − największej organizacji humanitarnej działającej w Turcji

Sprawdź, na flagach których państw widnieje półksiężyc.

motyw półksiężyca

powstanie państwa arabskiego

• Z chwilą śmierci Mahometa w 632 r. władzę nad Arabami przejęli kalifowie.
• Kalif to „zastępca zesłany przez Allacha”. Początkowo kalifowie byli wybierani. Musieli wywodzić się z rodu Mahometa bądź być z nim spowinowaceni.
• Pierwszych czterech kalifów nazywa się sprawiedliwymi. Byli oni wybierani. Stali na czele państwa teokratycznego, którego stolicą była Medyna. Żyli bardzo prosto i skromnie. Przede wszystkim byli przywódcami religijnymi
• Abu Bakr (632—634), teść Mahometa. Za jego panowania rozpoczęła się ekspansja plemion arabskich. Religijną przyczyną ekspansji było szerzenie nowej wiary; przyczyną ekonomiczną — przeludnienie Arabii. Część wyznawców uważała, że pierwszym kalifem powinien zostad Ali – kuzyn Mahometa.

podboje arabów

• Po śmierci Mahometa rozpoczął się najważniejszy etap podbojów, w wyniku którego Arabowie zdobyli władzę nad obszarami Azji, Afryki i Europy.
• Pierwszymi celami najazdów kalifów stały się Bizancjum i Persja. Imperia te były wyczerpane wojną, którą toczyły ze sobą prawie 30 lat.
• w tej sprzyjającej sytuacji Arabowie w latach 634-644, walcząc na dwa fronty, rozbili armię bizantyjską i perską
• efektem tego było opanowanie Syrii, Egiptu i Mezopotamii
• do połowy VIII w. kalifowie na zachodzie zajęli całą pn. Afrykę i Hiszpanię, a na wschodzie dotarli do Indii
• Arabowie podjęli także próbę ataku w 717r. na Konstatntynopol, ale zakończyła się niepowodzeniem.

Rozwój terutorialny państwa arabskiego, oprac. H. Tomaszewska

• Wyznawcy Allacha w krótkim czasie wyrośli na światową potęgę.
• Po raz pierwszy od mniej więcej półtora tysiąca lat Morze Śródziemne przestało być wewnętrznym morzem Greków i Rzymian, ośrodkiem wspólnej grecko‑rzymskiej kultury i sposobu życia.
• Na wybrzeżach Egiptu i Afryki Północnej, zamiast greki i łaciny, uniwersalnym językiem rządzących elit i coraz większej części mieszkańców stał się język arabski.
• Kultura arabska otworzyła się na dziedzictwo kultury antycznej, na tradycje hellenistyczne, bizantyjskie, indyjskie i – zwłaszcza – perskie. Odegrała w ten sposób zasadniczą rolę jako pośrednik idei i wynalazków.

Efekty podbojów Arabów

• plemiona arabskie cechowała wola walki z niewiernymi zgodnie z nakazem religijnym,
• chęć zysku – podbój akceptowanym sposobem bogacenia się,
• trudności wewnętrzne w Cesarstwie Bizantyjskim i Persji uniemożliwiły skuteczny opór,
• przychylne nastawienie mieszkańców Syrii i Egiptu do Arabów – mieszkańcy nie mogli pogodzić się z polityką cesarza bizantyjskiego, który zwalczał arianizm i monofizytyzm

przyczyny zwycięstw Arabów

• w Europie Wschodniej Arabom nie powiódł się podbój Konstantynopola (717—718);
• w Azji Arabom przeciwstawiły się Chiny co zmusiło Arabów do opuszczenia Fergany w 715 r.;
• w Europie Zachodniej Arabowie zostali powstrzymani przez Franków pod Poitiers (732 r. ) zahamowanie podbojów arabskich w VIII w.

zahamowanie podbojów arabskich w VIII w.

Wymień miasta leżące na terenach zajętych przez Arabów w czasach Mahometa.

• na terenach podbitych początkowo utrzymano administrację perską i bizantyjską, która pobierała wszystkie daniny. Do danin zaliczano:

(1) haradż czyli podatek gruntowy, stąd polskie określenie haracz)- danina ta był często niższa niż płacone do tej pory władcom bizantyjskim lub perskim oraz (2) dżyzje czyli pogłówne – podatek od innowierców nazywany inaczej.

• Początkowo zdobywcy i podbijani tworzyli zupełnie odrębne światy. Na ziemiach podbitych zakładano specjalne obozy wojskowe. Było to możliwe gdyż wszyscy mężczyźni byli zobowiązani do służby wojskowej. Wojsko zapewniało więc bezpieczeostwo wewnątrz paostwa i nie dopuszczało do buntów.

• Większość podbijanej ludności Egiptu, Mezopotamii i Persji nie rozumiała nawet języka arabskiego.

Organizacja państwa arabskiego

• w późniejszym okresie przeprowadzono reformę państwa arabskiego

1. zrównano wszystkich wyznawców Allacha w prawach (tak Arabów jak i nie Arabów). W ten sposób każdy mieszkaniec paostwa arabskiego miał szansę awansu pod warunkiem, że był wyznawcą Allacha
2. przeprowadzono reformę administracji: najważniejszym urzędem był urząd wezyra; zarządzał kancelarią paostwa, był „wyrazicielem woli kalifa”,
3. Do administracji lokalnej zaliczamy: emira — naczelnik prowincji mianowany przez kalifa.

Organizacja państwa arabskiego

• Arabowie prowadzili wojny zdobywcze, a nie niszczycielskie,
• pozyskiwali współpracę lokalnych elit,
• przejęli bizantyjską i perską administrację oraz system podatkowy,
• nie zwiększali nacisku fiskalnego,
• w prowincjach władzę sprawowali gubernatorzy (emirowie), którzy byli tolerancyjni wobec wyznawców innych religii, Arabowie ze swej strony nie podejmowali żadnych kroków w celu nawracania poddanych na islam.
• Żydów i chrześcijan (monoteistów) uważano za „ludy Księgi” - cieszyli się pełną swobodą wyznania, aczkolwiek represjonowani byli wyznawcy politeizmu.
• Wielu mieszkańców zajętych terenów decydowało się na dobrowolne przyjęcie islamu - ówczesne chrzescijaństwo targane było sporami dogamtycznymi, a odłamy potępione przez sobory lub dwór cesarski zwykle poddawano represjom.

przyczyny trwałości podbojów arabskich

Kryzys kalifatu

• w połowie VIII w. siedziba kalifów została przeniesiona z Medyny do Bagdadu nad Tygrysem, gdzie władcy otaczali się coraz większym przepychem
• jedność kalifatu nie trwała długo - emirowie zarządzający prowincjami uzyskali znaczną samodzielność
• podziały te doprowadziły do wewnętrznych sporów i w IX w. wywołały rozpad imperium kalifów.
• nowe państwa muzułmańskie toczyły ze sobą wojny
• do podziałów doszły konflikty religijne - w islamie wyodrębniły się dwa odłamy - szyici i sunnici.
• Szyici - domagali się uznania swoich przywódców imamów za autorytety religijne równe kalifom oraz oparcia islamu wyłącznie na Koranie- nie uznają Sunny, ani władzy trzech pierwszych kalifów uznając ich za nieprawnychani
• Sunnici - uznają Sunnę, stanowią zdecydowana większość wśród muzułmanów

Osiągnięcia Arabów

• z Chin nabyli gotowe towary i poznali nowe technologie m.in. wyrób tkanin z jedwabiu oraz obróbki stali
• gł. ośrodkiem produkcji metalurgicznej był Damaszek, a broń z doskonałej stali damaceńskiej stanowiła obiekt pożądania wśród rycerstwa europejskiego
• umiejętność produkcji papieru, który upowszechnili na Europę
• przetłumaczenie i rozpowszechnienie dzieł starożytnych na j. arabski m.in. Arystotelesa, Ptolemeusza i Hipokratesa dzięki czemu możemy do dziś się z nimi zapoznać
• w Damaszku, Bagdadzie, Kairze i Kordobie powstały wspaniałe biblioteki liczące po kilkaset tysięcy rękopisów
• Dom Mądrości w Bagdadzie - odpowiednik późniejszych uniwersytetów.

Osiągnięcia Arabów

• Szacuje się, że Arabowie byli twórcami co najmniej 70 prac z zakresu medycyny. Lekarze arabscy wprowadzili także innowacje w szpitalach
• Niektóre z nich specjalizowały się w chorobach umysłowych, gdzie stosowano nowoczesne metody, np.: muzykoterapię.
• Arabowie zapoczątkowali rozwój przemysłu farmaceutycznego, produkowali różne maści, leki, czy też pachnidła.

• matematyka:

stworzenie algebry, trygonometrii

• chemia:

wynalezienie krystalizacji, wynalezienie destylacji

• fizyka:

postęp dokonany w dziedzinie optyki jest jednym z głównych wkładów nauki arabskiej w fizykę. Pozwoliły zrozumieć odbicie i załamanie światła oraz powstawanie tęczy.

• rozpowszechnienie cyfr arabskich, zapis zapożyczony z Indii termin cyfra,

• architektura - meczety

• arabeski - geometryczne ornamenty ozdabiające świątynię, gdyż Koran zakazywał tworzenia wizerunków ludzi i zwierzą