Mitologia

Starożytność

Mitologia grecka

Mity:

• Objaśniały pojawienie się człowieka (mit o Prometeuszu).
• tłumaczyły powstanie świata.
• Ukazywały wzorce zachowań (mit o Syzyfie).
• Wyjaśniały nieznane zjawiska natury (mit o Demeter i Korze)

Mity to opowieści o bogach i herosach oparte na wierzeniach.

Drzewo genealogiczne bogów greckich

Mitologia (gr. mythos = opowieść, logos = słowo) to zbiór mitów, czyli opowieści o bogach i hersach. Wyróżniamy mitologię rzymską, słowiańską, egipską, nordycką, indyjską i inne.

ZEUS (rzymski JOWISZ): bóg bogów Atrybut*: piorun, rubinooki (ciemnoczerwony) orzeł

*przedmiot będący znakiem rozpoznawczym postaci.

HERA (rzymska JUNONA): opiekunka małżeństwa i kobiet Atrybuty: owoc granatu, rój pawi

ATENA (rzymska MINERWA) bogini mądrości Atrybuty: pełna zbroja, egida (tarcza)

APOLLON: bóg światła i sztuki, opiekun dziewięciumuzArtybuty: laurowy wieniec, lira

Dziewięć muz greckich - córki Zeusa i Mnemosyne, ktore opiekowały się sztuką i nauką.

ARTEMIDA (rzymska DIANA): bogini łowów, księżyca, lasów Atrybuty: kołczan ze strzałami

POSEJDON (rzymski NEPTUN) bóg morza Atrybut: trójząb

ARES (rzymski MARS) bóg wojny Atrybuty: zbroja, miecz, tarcza

AFRODYTA (rzymska WENUS) bogini miłości i piękna Atrybuty: wróble i gołębie

DEMETER (rzymska CERES) bogini rolnictwa, urodzajuAtrybut: kłosy zbóż

HEFAJSTOS (rzymski WULKAN) bóg ognia i kowalstwa Atrybuty: narzędzia kowalskie

HERMES (rzysmki MERKURY) posłaniec bogów Atrybuty: kaduceusz (symbol pokoju i handlu), skrzydłate sandały

HESTIA (rzymska WESTA) bogini ogniska domowego Atrybut: ogień z ogniska domowego

HADES (rzymski PLUTON) bóg zmarłych, władca podziemi Artrybut: hełm niewidka.

Pozostałe bóstwa powietrza, doli i spraw ludzkich, lasów, morza i podziemia

Mitologia w naszym języku - związki frazeologiczne (stałe związki wyrazowe), które używamy na co dzień: Pięta Achillesa - słaby punkt Jabłko niezgody - przyzyna niezgody Nić Ariadny - pomoc z trudnej sytuacji Róg obfitości - nieskończone bogactwo Złote runo - bezcenny skarb. Stajnia Augiasza - miejsce szczególnie zaniedbane Pod egidą - pod patronatem Tytan - człowiek o wielkiej sile charakteru Chaos - zamęt

Pięta Achillesa - słaby punkt

Jabłko niezgody - przyczyna kłótni, niezgody

Nić Ariadny - pomoc z trudnej sytuacji.

Po nitce do kłębka - dojść do prawdy; rozwiązać zagadkę.

Znaleźć się w labiryncie - trudna, skomplikowana, zawiła sytuacja.

Pod egidą - pod patronatem.

Róg obfitości - nieskończone bogactwo, dobrobyt.

Koń trojański - podstęp, zdobycz przynosząca zgubę podarunku.

Syreni śpiew - urzekający, czarujący śpiew.

Znajdować się między Scyllą a Charybdą - być w sytuacji bez wyjścia, w której niebezpieczeństwo zagraża z dwóch stron.

Paniczny* strach - ogromny strach, niepokój. Pan* - bożek lasów, pól i pasterzy, przedstawiony jako pół człowiek, pół zwierzę.

Stajnia Augiasza - wielki rozgardiasz, nieporządek.

Ikarowy lot - śmiałe, lekkomyślne działanie prowadzące do katastrofy.

Puszka Pandory - źródło nieszczęść. Zemsta Zeusa na Prometeuszu za jego podstęp, fortel, podstęp, który polegał na ofiarowaniu skór i kości zamiast mięsa.

John William Waterhouse, Pandora otwiera puszkę, 1896.

Ortografia w Mitologii Musisz się liczyć z tym, że w mitach ,,HA" wiedzie prym.Jest więc Hera, Hestia, Helios, Hades, Hefajstos, Hekate, Herakles, Hermes i Hebe oraz inni bogowie w niebie. Tylko Charona, Chaosu i Echa nie zapomnij napisać przez ,,CE-HA''.

Chiton - szata bez rękawów spinana na ramionach, noszona w starożytnej Grecji .

Olimp (siedziba bogów) to najwyższy szczyt o wysokości ponad 2900 metrów. Starożytni Grecy uważali, że stamtąd bogowie kierują ludzkimi losami. Podczas spotkań raczą się ambrozją i nektarem, które zapewniają im nieśmiertelność i wieczną młodość.

Prometeusz Plan wydarzeń: 1. Panowanie Zeusa po walce z ojcem - Kronosem. 2. Stworzenie człowieka przez Prometeusza. 3. Podstęp tytana przed złożeniem ofiary z byka. 4. Przekazanie ludziom ognia przez Prometeusza. 5. Tytan nauczycielem rodu ludzkiego. 7. Okrutne ukaranie Prometeusza - przykucie do skały Kaukazu i codzienne wyrywanie wątroby przez orła.

Paul Manship Prometeusz, Rockefeller Center, Nowy Jork

Prometejski

Buntujący się

Heroiczny (odważny, niezłomny, niezwyciężony, nieugięty, tytaniczny)

Demeter i Kora Plan wydarzeń: 1. Szczęśliwe życie Demeter i Kory 2. Porwanie Kory przez Hadesa. 3. Poszukiwania córki. 4. Negocjacje z Zeusem. 5. Powrót Kory. 6. Decyzja Zeusa. Mit o Demeter i Korze wyjaśnia powstanie czterech pór roku.

Obraz Giuseppe Arcimbolda - Wiosna, Lato, Jesień, Zima przedstawia postać - porę roku. Utworzona jest ona z elementów przyrody charakterystycznych dla tego czasu. Artysta nadał porze roku cechy ludzkie.

Syzyfowa praca - ciężka, żmudna, bezcelowa, niekończąca się.

Syzyf Plan wydarzeń: 1. Szczęśliwe życie Syzyfa króla Koryntu. 2. Udział w ucztach na Olimpie. 3. Niewinne plotki. 4. Przyjaciel bogów ukarany. 5. Zdrada tajemnicy Zeusa. 6. Uwięzienie Tanatosa. 7. Misja Aresa. 8. Śmierć Syzyfa. 9. Błąkanie się nad brzegami Styksu. 10. Skarga na żonę przed Plutonem (Hadesem). 11. Powrót na ziemię i życie w ukryciu. 12. Wieczne męki. 13. Sprowadzenie do podziemia. 14. Wnoszenie na górę kamienia. 15. Wieczne powtarzanie pracy.

Herakles w Rzymie nazywnay Herkulesem, był synem boga Dzeusa i śmiertelniczki Alkmeny. Był przez to herosem, czyli półbogiem, bohaterem, który dzięki swym niezwykłym czynom dołączył do grona bóstw. Herosi odznaczali się szlachetnością, siłą odwagą.

Tezeusz Plan wydarzeń: 1. Wydobycie miecza i sandałów ukrytych przez Ajgeusa pod kamieniem. 2. Podróż ateńczyka na Kretę do króla Minosa. 3. Otrzymanie od Ariadny kłębka nici oraz wskazówek. 4. Wejście do labiryntu i zabicie Minotaura. 5. Porzucenie i rozpacz Ariadny na wyspie Naksos. 6. Miłość Dionizosa do Ariadny. 7. Powrót do Aten na okręcie z czarnym żaglem. 8. Samobójstwo Ajgeusa i ustanowienie przez Tezeusza ustroju republikańskiego oraz zjednoczenie rodów i gmin w jedną całość.

Labirynt znaczenie: dosłowne (budowla o skomplikowanym układzie, zaprojektowana przez Dedala, miejce przeznaczone dla Minotaura). przenośne (gmatwanina, sytuacja skomplikowana, bez wyjścia, zamęt, zamieszanie, zawiły problem).

George F. Watts, Minotaur

Wojna trojańska - nazwa konfliktu między Grekami a Troją (miasto położone na terenach dzisiejszej Turcji) w XII w p.n.e. Przyczyny tych zdarzeń upatruje się w porwaniu Heleny, żony króla Sparty przez Parysa trojańskiego księcia. W bitwach toczonych przez prawie 10 lat pod murami Troi wzięło wielu wojowników, ale dopiero podstęp Odyseusza - króla Itaki, który polegał na zbudowaniu konia trojańskiego, przyczynił się do wygranej Greków. Odys w końcu mógł wyruszyć do swojego upragnionego domu - Itaki, gdzie czekała na niego wierna żona Penelopa oraz syn Telemach. Historia wojny trojańskiej oraz wędrówki, tułaczki Odyseusza, Odysa, Ulissesa zostały utrwalone w dziełach, eposach, epopei - utwór o wysokich walorach artystycznych, który najwierniej oddaje cechy charakterystyczne narodu ukazanego w ważnym momencie dziejowym jak Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Iliada opowiada o wojnie trojańskiej, a Odyseja o tułaczce, powrocie do domu Odyseusza.

Subtitle

Przygody Odyseusza Jana Parandowskiego (pisarz, tłumacz, miłośnik i znawca antyku) Odyseja - długa wędrówka pełna przygód i dramatycznych wydarzeń. Synonimy - tułaczka, wędrowka, eskapada, przygoda, podróż.

Orfeusz i Eurydyka Tematem tego mitu jest cierpienie z miłości, wędrówka śpiewaka i moc sztuki (jego muzyka potrafiła oczarować wszystkich). Plan wydarzeń: 1. Orfeusz największym śpiewakiem Hellady (Grecji). 2. Miłość Orfeusza do Eurydyki. 3. Pogoń Aristajosa za małżonką Orfeusza. 4. Śmierć Eurydyki na skutek ukąszenia. 5. Rozpacz śpiewaka z powodu śmierci żony. 6. Wędrówka do podziemi. 7. Przeprawa z Charonem przez Styks. 8. Spotkanie z Cerberem. 9. Przed tronem Hadesa i Persefony. 10. Warunek władcy podziemia. 11. Spotkanie zakochanych przy drzewie Lauke w pobliżu Pól Elizejskich (pola szczęścia i wiecznej wiosny). 12. Złamanie boskiego zakazu przy wyjściu z Hadesu. 13. Ponowna utrata żony. 14. Śmierć Orfeusza.

Orfeusz miał niezwykłą umiejętność gry na harfie - był artystą wyjątkowym, utalentowanym, pod wpływem jego muzyki i śpiewu obłaskawiał wszystko dookoła. Potrafił oczarować odbiorcę, wywołać u niego głębokie, niezapomniane wzruszenie. Jego muzyka powodowala, że ,,łagodniały dzikie zwierzęta, drzewa pochylały swoje gałęzie, cichło morze''. Charon przewiózł go bez zapłaty na drugi brzeg Styksu, boginie zemsty płakały, Persefona wzruszyła się, a Cerber nawet nie warknął. Miłość Orfeusza do Eurydyki była: mocna, bezgraniczna, wyjątkowa, wymagająca poświęceń, nadająca życiu sens, zdolna pokonać największe przeciwności. Miłość Orfeusza stała się symbolem największego uczucia. Historia nimfy Leuka luźno wiąże się z treścią mitu, jest dygresją (wypowiedź odchodząca od głównego tematu narracji) wtrąconą w główny nurt opowieści o losach śpiewaka i jego żony.

Peter Paul Rubens, „Orfeusz i Eurydyka” 1636 - 1638 r., Prado, Madryt, Hiszpania

Styks, Charon, Cerber, Erynie (boginie zemsty), Pola Elizejskie, Hades, Persefona, drzewko Lauke.

Dedal i Ikar Plań wydarzeń: 1. Panowanie króla Minosa na Krecie. 2. Monotaur - nieszczęście króla. 3. Przybycie genailnego Dedala. 4. Zbudowanie labiryntu. 5. Tęsknota atenczyka za ojczyzną. 6. Ucieczka Dedala i Ikara za pomocą skrzydeł. 7. Nieprzestrzeganie zasad ojca. 8. Upadek Ikara. 9. Pochowanie syna na Ikarii. 10. Pobyt na Sycylii. 11. Smierć Mionsa podczas wojny. 12. Długoletnie życie na Sycylii. Ikarowy lot - śmiałe, lekkomyślne działanie prowadzące do katastrofy.

Korzyści płynące ze znajomości mitów:– warto poznawać utwory, które zapoczątkowały rozwój literatury; – powinno się znać podwaliny kultury śródziemnomorskiej; – dzięki znajomości mitów można odczytywać konteksty (związek, łączność, zależność) kulturowe; – powinno się pogłębiać interpretację wielu utworów, uwzględniając motywy mitologiczne; – warto poszerzać swoją erudycję; - warto przeczytać historie o mitycznych bohaterach; - trzeba znać najwżnijesze mitologiczne postacie; - znajomość mitów można wykorzytać np. przy rozwiązywaniu krzyżówek.

Zadania:

Prezentacja multimedialna: multimedialny - łączący różne formy przekazu (tekst, dźwięk, grafikę, obraz, zdjęcie). Zadanie: Przygotuj prezentację multimedialną na temat dowolnego mitu. Na końcu napisz opowiadanie (odtwórcze) do wybranego mitu np. ,,Demeter i Kora''. Skorzytaj z rad ze strony 174 (podręcznik do literatury).

Dziękuję za uwagę!