Układ nerwowy

BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU NERWOWEGO

CELE:

• z jakich elementów składa się układ nerwowy i jakie pełnią one funkcje;
• w jaki sposób impulsy nerwowe są przekazywane między komórkami nerwowymi;
• dlaczego narządy wewnętrzne pracują bez udziału naszej woli;

Na co dzień nie myślimy o tym, w jaki sposób nasz organizm wykonuje czynności życiowe. Po prostu działa – zawiaduje nim autopilot, którym jest układ nerwowy.

Układ nerwowy człowieka jest złożoną, nie do końca jeszcze poznaną strukturą. Stanowi ośrodek koordynujący wszystkie procesy zachodzące w naszym organizmie, będący pod wpływem nieustannie zmieniających się warunków środowiska.

Funkcje układu nerwowego:

• reakcja na bodźce za pośrednictwem narządów wykonawczych np. mięśni,
• odbiór (za pośrednictwem receptorów) oraz analiza bodźców płynących ze środowiska zewnętrznego, a także z narządów wewnętrznych,
• regulacja i koordynacja wszystkich czynności narządów, a tym samym utrzymanie organizmu w stanie równowagi wewnątrzustrojowej

Podział układu nerwowego

Ze względu na budowę wyróżniamy:

• ośrodkowy (centralny) układ nerwowy (OUN)
• obwodowy układ nerwowy.

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego. OUN to centrum kontroli całego organizmu. Odbiera, analizuje i przetwarza informacje pochodzące ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, wysyła odpowiedzi do narządów wykonawczych. Umożliwiają to nerwy czaszkowe i rdzeniowe, które łączą mózgowie i rdzeń z różnymi częściami ciała. To one, wraz ze splotami i zwojami, budują obwodowy układ nerwowy (nerwy czaszkowe i rdzeniowe). Układ ten odbiera informacje, przesyła je do OUN oraz przewodzi odpowiedzi na nie z mózgowia i rdzenia kręgowego do narządów wykonawczych.

W obwodowym układzie nerwowym można wyróżnić: -układ somatyczny -układ autonomiczny, które współpracując ze sobą, utrzymują w równowadze środowisko wewnętrzne organizmu.

Układ somatyczny odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego i kieruje pracą mięśni szkieletowych. Układ autonomiczny (wegetatywny) odbiera bodźce pochodzące ze środowiska wewnętrznego i kontroluje pracę narządów, których działanie jest niezależne od naszej woli (np. mięśnia sercowego). W tym układzie wyróżniamy część współczulną i przywspółczulną. Obie, za pośrednictwem różnych nerwów, wpływają na ten sam narząd, a wykonywane przez nie czynności mają charakter przeciwstawny. Układ współczulny pobudza aktywność wielu narządów (i hamuje pracę innych) oraz mobilizuje organizm do działania w sytuacjach stresowych. Układ przywspółczulny pełni funkcje odwrotne – hamuje aktywność narządów i wycisza organizm. Układ współczulny powoduje na przykład rozszerzenie źrenic, które pojawia się, gdy organizm przygotowany jest do obrony lub ucieczki. Aby się ona udała, musi rejestrować wszystkie zagrażające mu ruchy i szczegóły otoczenia. Gdy niebezpieczeństwo minie, układ przywspółczulny sprawia, że źrenice się zwężają, a oczy już nie są tak wrażliwe na informacje płynące z otoczenia.

Część przywspółczulna – z lewej, część wspóŁczulna – z prawej

neuron

• komórka układu nerwowego, jest podstawową jednostką budulcową i czynnościową tego układu,
• odpowiada za przepływ informacji w postaci impulsów nerwowych,
• liczba neuronów w organizmie człowieka wynosi około 150 miliardów,

neurony + komórki glejowe = tkanka nerwowa

• komórki glejowe pełnią funkcję odżywczą i podporową, jest ich 50 razy więcej niż neuronów

Budowa neuronu:-ciało komórki nerwowej,-dwa rodzaje wypustek (dendrytów i aksonów) Impulsy nerwowe są zawsze przekazywane przez neurony tylko w jednym kierunku: od dendrytów poprzez ciało komórki i akson do dendrytów następnej komórki.

Neuron i jego działanie

Błona komórkowa neuronu posiada zdolność przewodzenia informacji w postaci impulsów elektrycznych (nerwowych). Impulsy dostarczane są przez dendryty do błony okrywającej ciało komórki nerwowej, a stąd biegną wzdłuż błony komórkowej aksonu do innych neuronów, mięśni, gruczołów. Wypustki neuronów nie stykają się bezpośrednio ze sobą. Dzieli je bardzo wąska szczelina, tzw. szczelina synaptyczna, przez którą przekazywane są impulsy z aksonu jednej komórki do dendrytu drugiej (lub z aksonu do np. komórki mięśniowej lub gruczołu). Połączenie aksonu komórki przekazującej impuls z błoną komórki innego neuronu przyjmującego impuls lub innej komórki przyjmującej impuls, nosi nazwę synapsy.

Neuron i jego działanie

W przestrzeni synaptycznej informacja jest przenoszona za pośrednictwem substancji chemicznych zwanych mediatorami lub neuroprzekaźnikami. Wydziela je kolbowato rozszerzone zakończenie aksonu, a w błonie sąsiadujących z nim dendrytów znajdują się receptory, które pasują przestrzennie do neuroprzekaźników. Gdy impuls elektryczny dotrze do kolbkowatego zakończenia aksonu, do wnętrza szczeliny synaptycznej wydzielane są mediatory. Łączą się one z receptorami obecnymi w błonie komórki przyjmującej, co powoduje powstanie w niej impulsu elektrycznego przemieszczającego się dalej w kierunku jej aksonu.

Czy wiesz, że……………

• przewodzenie impulsów nerwowych zachodzi nawet z szybkością 120m/s,
• aksony mają długość do 90 cm,
• 2/3 neuronów znajduje się w mózgu,
• ludzi mózg potrafi wydzielać neuroprzekaźniki o działaniu przeciwbólowym np. endorfiny i enkefaliny.

I zadanie z hasłem: