Klasa 7 - 1.12 - Gleby w Polsce

GLEBY W POLSCE

Grafonotatka

Karta pracy

Powstawanie gleby

Procesy powstawania gleby są złożone i trwają tysiące lat. Takie procesy nazywamy PROCESAMI GLEBOTWÓRCZYMI. W tym czasie niemal w każdej glebie tworzą się poziomy glebowe. Różnią się one grubością, barwą, składem chemicznym oraz zawartością materii organicznej.

POZIOMY GLEBOWE

1. Ściółka – tworzy płytką warstwę słabo rozłożonych szczątków organicznych: liści i traw. 2. Poziom próchniczy – decyduje o żyzności gleby. Składa się z ziaren skalnych oraz substancji pochodzących z rozkładu szczątków roślinnych i zwierzęcych. Próchnica jest dla roślin źródłem cennych składników mineralnych. 3. Poziom wymywania – stąd wody opadowe lub roztopowe, które wsiąkają w glebę, wymywają związki mineralne i substancje organiczne. Ma zazwyczaj jaśniejszą barwę niż poziomy, z którymi sąsiaduje. 4. Poziom wmywania – to najbogatsza w związki chemiczne warstwa gleby. Osadzają się w niej składniki wypłukane z poziomów położonych wyżej. 5. Rozdrobniona skała macierzysta – znajduje się pod poziomem wmywania. 6. Skała macierzysta – stanowi litą część skały, która nie uległa procesom glebotwórczym.

Strefa gleb

Strefa gleb jest nazywana pedosferą, czyli zewnętrzną warstwą litosfery o grubości do kilku metrów. Gleba składa się z:

• cząstek mineralnych i organicznych,
• wody
• powietrza.

Gleba powstaje w wyniku procesów glebotwórczych. Polegają one na przekształcaniu podłoża skalnego rozkruszonego w wyniku działalności wody, powietrza oraz bakterii i innych organizmów. Tempo tych procesów zależy od czynników glebotwórczych.

skała macierzysta

od niej zależy, jaka gleba się na niej utworzy

roślinność i zwierzęta

rzeźba terenu

od jej ilości zależy grubość warstwy próchniczej

w niektórych miejscach, np. stromych stokach, są mniejsze szanse na powstanie gleby

czynniki glebotwórcze

klimat

warunki wodne

w szczególności temperatura i ilość opadów- stąd mamy różne rodzaje gleb w różnych klimatach (gleby strefowe)

działalność gospodarcza człowieka

degradacja gleb

Gleby w Polsce

Na terenie Polski występują różne rodzaje gleb. O powstaniu większości z nich zadecydowały warunki charakterystyczne dla strefy klimatyczno-roślinnej, w której leży nasz kraj, czyli strefy klimatów umiarkowanych.W naszym kraju przeważają skały powstałe w wyniku działalności lądolodu, wiatru i rzek.

Do tych skał powstałych w wyniku działalności lądolodu, wiatru i rzek należą między innymi:

piaski żwiry gliny lessy

Na skałach tych wykształciły się głównie:

• gleby bielicowe,
• gleby brunatne
• gleby płowe
• czarnoziemy.

W Polsce występują też:

• czarne ziemie,
• rędziny,
• mady,
• gleby górskie
• gleby bagienne.

Główne typy gleb w Polsce

gleba brunatna

Gleby brunatne, płowe i bielicowe - 80% gleb w Polsce

• GLEBY BRUNATNE - powstały na glinach i iłach
• GLEBY PŁOWE - powstały na piaskach gliniastych
• GLEBY BIELICOWE - powstały głównie na piaskach (bardzo ubogich skałach macierzystych)
• CZARNOZIEMY - powstały na lessach
• CZARNE ZIEMIE - bogate w materię organiczną osady pojezierne lub bagienne
• RĘDZINY - powstały na wapieniach i kredzie
• GLEBY BAGIENNE - powstały na terenach bagiennych (lub pobagiennych) z organicznych szczątków gromadzonych w beztlenowych warunkach środowiska wodnego lub silnie wilgotnego
• MADY (rzeczne) - powstały w dolinach rzek i terenach zalewowych
• GLEBY INICJALNE GÓRSKIE - powstały w terenach górzystych

Gleba bielicowa Odznacza się niewielką warstwą próchnicy, a przez to – małą żyznością. Jej cechą jest jasna barwa poziomu wymywania. Występuje na przykład w Kotlinie Sandomierskiej.

Gleba brunatna Jej brunatna barwa jest wynikiem procesu brunatnienia. Należy do gleb o średniej żyzności. Występuje na przykład na Pojezierzu Wielkopolskim.

Rędzina Należy do gleb żyznych, ale trudnych w uprawie ze względu na liczne odłamki skalne. Występuje na przykład na obszarze Niecki Nidziańskiej.

Mada Charakterystyczne dla jej profilu jest warstwowanie widoczne w poziomie skały macierzystej. Należy do gleb żyznych. Występuje na przykład na Żuławach Wiślanych

Gleba inicjalna górska Jest mało żyzna, ponieważ odznacza się niewielką ilością próchnicy. W jej profilu przeważa luźny materiał skalny. Występuje na przykład w Karpatach lub Sudetach.

Czarnoziem Odznacza się dużą grubością poziomu próchniczego. Z tego powodu jest bardzo żyzną glebą. Występuje na przykład na Wyżynie Lubelskiej.

Gleby torfowe Wchodzą w skład gleb bagiennych. Powstają w wyniku gromadzenia się szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych, spowodowanych silnym nawilgoceniem gruntu. Są bardzo żyzne. Występują w północnej części wzdłuż Bałtyku oraz w dolinach Biebrzy, Narwi i Noteci

ŻYZNOŚĆ GLEB

• GLEBY BRUNATNE - średnio żyzne (dużo w Polsce)
• GLEBY PŁOWE - średnio żyzne (dużo w Polsce)
• GLEBY BIELICOWE - mało żyzne (dużo w Polsce)
• CZARNOZIEMY - bardzo żyzne (mało w Polsce)
• CZARNE ZIEMIE - dość żyzne (mało w Polsce)
• RĘDZINY - żyzne / trudne w uprawie
• MADY (rzeczne) - żyzne (tylko w dolinach rzecznych i terenach zalewowych)
• GLEBY BAGIENNE - zbyt mocno zawilgocone - używane jako łąki i pastwiska
• GLEBY INICJALNE GÓRSKIE - bardzo mało żyzne; wykorzystywane do wypasu zwierząt
• GLEBY ANTROPOGENICZNE - gleby przekształcone przez człowieka

ZADANIE DOMOWE

1. Przygotuj sobie duży słoik
2. Przygotuj w słoiku profil glebowy zgodnie ze profilem (z podręcznika lub prezentacji):
1. gleba brunatna (coś w kolorze piaskowym, [np. piasek, mąka kukurydziana, rozgniecione drobno płatki kukurydziane, itp], kakao, czarna ziemia, trochę trawy)
2. gleba bielicowa (piasek, coś rudego [np. mąka wymieszana z kakao, itp], mąka lub kasza manna, czarna ziemia, trochę trawy)
3. czarnoziem (piaskowy kolor, czarna ziemia, trochę trawy)
4. rędzina (fasola biała duża i mała, czarna ziemia, trochę trawy)
5. mada (kakao, mąka lub kasza manna, czarna ziemia, trochę trawy)
3. Naklej na słoik karteczkę z informacją, jaki profil glebowy przygotowałeś.

Prepared by Daria Płatek

THAT'S ALL! :)

Prezentacja wykonana na podstawie podręcznika Nowa Era: Planeta Nowa 7, bazy Internetu, prezentacji p. Izy Kleinszmidt, portalu geografia24.pl.