TEACCH

program Terapii Dzieci z Zaburzeniami w Komunikacji oraz Dzieci Autystycznych

Treatment and Education of Autistic Communication Hadicapped Children

TEACCH autism program

• Podstawy programu TEACCH stworzyli Dr Eric Schopler i dr Robert Reicher podczas badań nad autyzmem na Uniwersytecie Północnej Karoliny.
• Program okazał się niezwykle skuteczny i w 1972 roku decyzją Zgromadzenia Ogólnego Stanu Północnej Karoliny został rozszerzony na cały stan.
• W 1980 roku TEACCH został ogłoszony jako najskuteczniejszy program stanowy dla dzieci z autyzmem w Stanach Zjednoczonych, a następnie stał się pierwszym ogólnokrajowym programem służącym pomocą dzieciom ze spektrum autyzmu i ich rodzinom.
• TEACCH jest jednym z najbardziej znanych programów terapii osób ze spektrum autyzmu. Szkolenia z tego programu prowadzone są na całym świecie.

TEACCH

• Program skierowany jest do dzieci ze spektrum autyzmu, dzieci mających zaburzenia w komunikacji, u których często występuje obniżona sprawność wielu funkcji psychomotorycznych i słabo rozwinięte są umiejętności charakterystyczne dla określonego przedziału wiekowego (m.in. naśladowanie, mowa bierna i czynna). Stosowanie TEACCH przynosi również rezultaty w terapii dzieci autystycznych z zaburzeniami zachowania.
• Podejście to jest holistyczne i zintegrowane, charakteryzuje się łączeniem wiedzy i doświadczenia rodziny oraz wszystkich specjalistów i nauczycieli mających kontakt z dzieckiem. Obejmuje działania na szerokim polu, a jednocześnie podkreśla konieczność indywidualnego traktowania każdej osoby ze spektrum autyzmu.

TEACCH

• Należy starać się rozumieć istotę autyzmu - autyzm, choć nie jest osobna kulturą, charakteryzuje się występowaniem nietypowych zachowań, sposobów myślenia - ważne jest dążenie do rozumienia sposobu myślenia osób z autyzmem i wiążących się z nim trudności.
• Trzeba traktować każdą osobę ze spektrum autyzmu jako indywidualną jednostkę - należy tworzyć zindywidualizowane programy nauczania dla każdego, które podlegać będą częstym aktualizacjom, zgodnie z postępami dziecka i osiąganą dojrzałością, uwzględniające wiek, umiejętności, zainteresowania i potrzeby.
• Podstawę stanowi edukacja, wykorzystywana jako środek do osiągnięcia poprawy umiejętności komunikowania się oraz maksymalnego wykorzystania potencjału dziecka.
• Należy stosować wiele technik i metod w różnych kombinacjach, w zależności od potrzeb i zdolności danej osoby, bardzo istotne jest korzystanie z szeregu pomocy wizualnych.

Główne założenia programu TEACCH:

• Ważne jest dostosowanie środowiska do potrzeb osób z autyzmem poprzez strukturyzację - kształcenie powinno być prowadzone w otoczeniu, gdzie kładziony jest nacisk na stałą, niezmienną i czytelną organizację miejsca, czasu, z dopasowanymi do potrzeb metodami uczenia.
• Należy skupiać się na indywidualnych potrzebach danej osoby ze spektrum autyzmu.
• Bardzo ważna jest współpraca między rodziną dziecka i placówkami edukacyjnymi.
• Powinno się bazować na mocnych stronach osób ze spektrum autyzmu - TEACCH wymienia jako ich najlepsze umiejętności: dobrą pamięć, percepcję i zdolności wysepkowe.
• Praca z dzieckiem z autyzmem jest procesem, w którym ustalenie i przestrzeganie zasad reguł powoduje, że są widoczne efekty.

Główne założenia programu TEACCH:

• nieustanne rozwijanie technik dydaktycznych
• połączenie najnowszej wiedzy z długoletnim doświadczeniem
• kompleksowość oddziaływań
• program od wczesnego dzieciństwa po wiek dorosły, od niskiego po wysokie funkcjonowanie
• uniwersalność - TEACCH można realizować w różnych systemach edukacyjnych
• elastyczność podejścia umożliwiająca jego adaptację do zmieniających się warunków
• osiąganie wymiernych postępów przez osoby objęte programem

TEACCH charakteryzuje:

• W dłuższej perspektywie: zapewnienie możliwości zaspokojenia fundamentalnych potrzeb, takich jak: godność, możliwość zaangażowania w celowe działania, poczucie bezpieczeństwa oraz samowystarczalność.

pomoc w:

• rozwoju umiejętności
• zrozumieniu otaczającego świata i innych ludzi
• nabyciu zdolności komunikowania się
• osiągnięciu, na ile jest to możliwe, niezbędnych kompetencji pozwalających na dokonywanie wyborów dotyczących własnego życia.

• Główny cel to osiągnięcie maksymalnej niezależności przez dzieci autystyczne w wieku dorosłym i jak najpełniejsza adaptacja do życia w społeczeństwie i samodzielnego funkcjonowania.

Cele TEACCH:

Ważne jest również rozumienie, że niektóre zachowania, takie jak: silna impulsywność, nadmierny lęk, zaburzenia sensoryczne u osób ze spektrum mogą mieć podłoże biologiczne.

Rozumienie sposobu myślenia osób z autyzmem jest bardzo ważne we wprowadzaniu strukturalizacji w pracy z dzieckiem i rodziną.Podejście wskazuje na następujące trudności:

• nieumiejętność nadawania znaczenia zachowaniom
• nieumiejętność wyciągania wniosków, nauki na własnym doświadczeniu
• nadmierna koncentracja na szczegółach
• rozpraszalność uwagi (bodźce zewnętrzne: szum, hałas, bodźce wzrokowe, światło oraz operacje wykonywane w myślach: liczenie, rymowanie)
• rozumienie dosłowne
• trudności w łączeniu różnych faktów, informacji ze sobą
• problemy z organizacją i sekwencyjnością
• trudności z generalizacją

Rozumienie sposobu myślenia osób z autyzmem

• Przed rozpoczęciem terapii przeprowadzany jest Test Profilu Psychoedukacyjnego PER-R badający umiejętności dziecka w wielu sferach kluczowych rozwoju m.in. motorykę małą i dużą, koordynację wzrokowo-ruchową, percepcję wzrokową, naśladownictwo, czynności poznawcze, mowę, reakcje emocjonalne.
• Na podstawie wyników testu, w oparciu o mocne strony i deficyty, tworzy się Indywidualny Program Edukacyjno – Terapeutyczny. Określa on strategię nauczania, zawiera ćwiczenia edukacyjne uwzględniające sfery rozwoju i poziomy wiekowe, rekomenduje właściwe metody i środki, przydatne w realizacji wyznaczonych celów.
• Program jest realizowany przez terapeutę na zajęciach, ale jest też dostępny dla rodziców do pracy indywidualnej w domu.

TEACCH w praktyce:

Są to:

• struktury fizyczne (m.in. organizacja otoczenia: ustalenie stałych miejsc do zabawy, jedzenia, ćwiczeń, zadań dydaktycznych; eliminacja bodźców zakłócających; przydzielenie własnego krzesła, miejsca w sali, szatni)
• struktury wizualne (stosowanie zrozumiałych symboli, obrazków wyraźnych, realistycznych, jednoznacznych; stały porządek prezentacji; wizualna organizacja zajęć i zadań – oznakowanie obszarów w pomieszczeniu poprzez symbole, piktogramy; wizualność materiałów i pomocy dydaktycznych; stosowanie wizualnych instrukcji do zadań, wizualnego schematu dnia)
• struktury w formie stałych zasad, norm (obecność czynności rutynowych; formułowanie jasnych i wyraźnych reguł); struktury w formie stałego schematu (rozkład dnia; system prowadzenia zajęć; stałość miejsca, osób prowadzących).

Jednym z najważniejszych elementów programu jest nauczanie ustrukturalizowane. Obejmuje ono efektywne techniki, umożliwiające osobom ze spektrum autyzmu jak najbardziej samodzielne wykorzystywanie i rozwijanie swoich umiejętności.Polega na zapewnieniu w otoczeniu dziecka autystycznego stałych struktur i wystrzeganiu się nagłych zmian.

TEACCH w praktyce:

• Struktury umożliwiają dziecku orientację, zapewniają przewidywalność i ułatwiają samodzielne działanie.
• Stworzone w ten sposób optymalne warunki pracy pozwalają na efektywne przyswajanie informacji, umożliwiają również stopniowe przyzwyczajanie się do zmian.
• Ze względu na zaburzenia sensoryczne występujące u większości autystów, ważne jest zadbanie, aby w pomieszczeniu nie było zbędnych bodźców (np. licznych, kolorowych obrazków na ścianach, rzeczy niepotrzebnych w zasięgu wzroku dziecka; brak głośnej muzyki, telewizora, rozmów w tle) ważny jest
• Istotne jest rozróżnienie miejsc w pomieszczeniu: wyodrębnienie miejsca do pracy, do zabawy np. za pomocą zdjęć czy piktogramów.
• Plan w formie wizualnej ułatwia dziecku zapoznanie się ze strukturą zajęć - przedstawia on kolejność zadań: dziecko wie, co go czeka, ile zadań zostało do końca zajęć, wie kiedy przyjdzie czas na zabawę czy odpoczynek.

TEACCH w praktyce:

Istotne jest stosowanie poniższych reguł podczas zajęć z dzieckiem autystycznym. Należy:

• dobierać zadania odpowiednie do wieku i możliwości dziecka
• przeplatać zadania łatwe i lubiane przez dziecko z trudnymi, niechętnie wykonywanymi
• rozkładać nowe i skomplikowane zadania na części
• stosować krótkie zadania na początku terapii, aby dziecko mogło doświadczyć sukcesu i poczuć zadowolenie ze swojej pracy
• z biegiem czasu stopniowo podnosić poziom zadań
• ćwiczyć opanowywanie umiejętności w innych warunkach, przez inne osoby, by mogły ulec uogólnieniu
• stosować polecenia krótkie, jasne, bez zbędnych ozdobników, aby ułatwić dziecku zrozumienie treści polecenia.

TEACCH w praktyce:

Bibliografia:1. C. Faherty, Autyzm... Co to dla mnie znaczy? Podręcznik z ćwiczeniami dla dzieci i dorosłych ze spektrum autyzmu, Wydawnictwo UJ, Kraków 2016.2. I. Krasiejko, Nowe metody terapii osóbniepełnosprawnych – program TEACCH, wydawnictwo Verlag Dashofer, Warszawa 2013.3. G. B. Mesibov, V. Shea, Kultura autyzmu: Od teoretycznego zrozumienia do praktyki pedagogicznej, "Autyzm", 2009, nr 7-8, s.3-7, ISSN 1644-5899.4. G. B. Mesibov, V. Shea, Kultura autyzmu: Od teoretycznego zrozumienia do praktyki pedagogicznej – część druga, "Autyzm", 2009, nr 9, s.3-8, ISSN 1644-5899.5. E. Schopler, R. Ray Raichler, M. Lansing, Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów, Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym, Gdańsk 1995.