Części zdania powtórzenie - klasy 6

Temat:

części zdania

Powtórzenie i utrwalenie wiadomości

Wyrózniamy 5 części zdania:

przydawka

podmiot

orzeczenie

dopełnienie

okolicznik

orzeczenie

To najważniejsza część zdania, która sprawia, że jakieś wypowiedzenie możemy nazwać w ogóle zdaniem!

orzeczenie

Można powiedzieć, że jest określeniem pomiotu, bo informuje, co robi podmiot lub w jakim jest stanie.

Nazywa czynności lub stany, odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje?

Najczęściej jest wyrażone czasownikiem w formie osobowej.

Wyróżniamy orzeczenia czasownikowe i orzeczenia imienne.

Orzeczenie imienne

Orzeczenie czasownikowe

Składa się z jednego elementu (wyrazu) i jest wyrażone czasownikiem w formie osobowej. Najcześciej odpowiada na pytanie: co robi? Uwaga: zaimka "się" nie traktujemy jako osobnego elementu (wyrazu)!!!

Składa się z dwóch elementów - łącznika, wyrażanego najczęściej osobową formą czasowników: być, stać się, zostać i orzecznika, którego funkcję pełnią rózne części mowy(np. rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, imesłowy itd.)

VS

+info

+info

podmiot

Można powiedzieć, że jest określeniem orzeczenia, ponieważ informuje, kto wykonuje daną czynność.

Nazywa wykonawcę czynności, odpowiada na pytania: kto? co?

Najczęściej jest wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku.

Wyróżniamy podmiot gramatyczny, logiczny, szeregowy i domyślny.

rodzaje podmiotów

Podmiot domyślny to podmiot, który nie został wyrażony żadnym osobnym wyrazem. Możemy się go jednak domyślić na podstawie końcówki osobowej orzeczenia lub z kontekstu zdania.

Podmiot gramatyczny jest to podmiot wyrażony rzeczownikiem, zaimkiem w mianowniku.

Klaudia dostała nagrodę. Ona ma talent. Wiara czyni cuda.

Byłam w kinie. (ja) Wygrali mecz. (oni) Maciek wybiera się na wycieczkę. Spakował już nawet walizkę. (on, Maciek))

Podmiot szeregowy to podmiot wyrażony przez co najmniej dwa wyrazy. Mogą one łączyć się bezpośrednio lub za pomocą spójników (i, oraz) albo przyimka (z).

Podmiot logiczny to podmiot wyrażony rzeczownikiem w przypadku innym niż mianownik (najczęściej w dopełniaczu). Występuje on w zdaniach, w których orzeczenie informuje o braku, nadmiarze, ubywaniu lub przybywaniu.

W piórniku są długopisy, ołówki, kredki, mazaki. Kot i pies żyją w wielkiej przyjaźni. Janek z ojcem wybrali się na ryby.

Przykłady zdań z podmiotem logicznym

Najedź myszką i przekonaj się, czy dobrze rozpoznałeś podmiot.

W rzece przybyło wody.

W rzece przybyło wody.

Zabrakło mi pieniędzy na zakupy.

Zabrakło mi pieniędzy na zakupy.

Magdy nie było dziś w szkole.

Magdy nie było dziś w szkole.

Chleba wystarczyło dla wszystkich.

Chleba wystarczyło dla wszystkich.

Mamie jest smutno.

Mamie jest smutno.

przydawka

Nazywa cechy osób, rzeczy i zjawisk. Odpowiada na pytania: jaki? który? czyj? ile?

Jest określeniem rzeczownika!!!

Najczęściej jest wyrażona przymiotnikiem, liczebnikiem, rzeczownikiem, wyrażeniem przyimkowym, zaimkiem.

(W zależności od tego, jaką częścią mowy jest wyrażona przydawka, wyróżniamy przydawkę przymiotną, liczebną, rzeczowną, przysłowną.)

Najedź myszką i sprawdź, czy dobrze rozpoznałeś przydawki.

Moja młodsza siostra pięknie zagrała trudny utwór Chopina.

Moja młodsza siostra pięknie zagrała trudny utwór Chopina.

dopełnienie

Informuje o osobach lub rzeczach związanych z wykonywaną czynnością. Odpowiada na pytania przypadków zależnych.

Jest określeniem czasownika!!!

(Wyróżniamy dopełnienie bliższe i dalsze, w zależności od tego, jaką funkcę przyjmuje ta część mowy po przekształceniu zdania na stronę bierną.)

Najczęściej jest wyrażone rzeczownikiem, wyrażeniem przyimkowym lub zaimkiem.

Najedź myszką i sprawdź, czy dobrze rozpoznałeś dopełnienie.

Moja młodsza siostra pięknie zagrała trudny utwór Chopina.

Moja młodsza siostra pięknie zagrała trudny utwór Chopina.

okolicznik

Informuje o okolicznościach danej czynności. Odpowiada na pytania: kiedy? gdzie? skąd? dokąd? jak? w jaki sposób? dlaczego? po co? w jakim celu?

Jest określeniem czasownika!!!

(Wyróżniamy dużo, bo aż 7 rodzajów okoliczników w zależności od tego, na jakie pytanie odpowiadają.)

Najczęściej jest wyrażona przysłówkiem, wyrażeniem przyimkowym lub zaimkiem.

Najedź myszką i sprawdź, czy dobrze rozpoznałeś okolicznik.

Moja młodsza siostra pięknie zagrała trudny utwór Chopina.

Moja młodsza siostra pięknie zagrała trudny utwór Chopina.

Owocnej nauki!

Lorem ipsum dolor