Pan Tadeusz - księga X

SPOTKANIE Z LEKTURĄAdam Mickiewicz "PAN TADEUSZ"

Temat: Księga X: Emigracja. Jacek.

Monika Szkliniarz

KSIĘGA X. EMIGRACJA. JACEKTreść: Narada tycząca się zabezpieczenia losu zwycięzców - Układy z Rykowem - Pożegnanie - Ważne odkrycie - Nadzieja.

NARADA W IZBIE SĘDZIEGO

Nad Soplicowem rozpętała się straszna burza. Narrator twierdzi, że w takim dniu pożądany był czas najburzliwszy (w. 89-95). Potoki wody zniszczyły drogi i mosty czyniąc z dworku niedostępną fortecę. Była to okoliczność nader pomyślna dla szlachty, ponieważ wieść o wydarzeniach w Soplicowie nie mogła wydostać się poza krąg osób zainteresowanych. Wiadomo, że władze rosyjskie potraktowałyby uczestników bitwy niezwykle surowo.

W izbie Sędziego naradzali się: Sędzia, ksiądz Robak, Podkomorzy, Gerwazy i kapitan Ryków.

Ryków był człowiekiem uczciwym i przyjaznym Polakom. Dostał on pieniądze (dukaty) od szlachty, ale ich nie przyjął. Miały być one zapłatą za pomoc w ocaleniu szlachciców. Ryków obiecał całą rzecz załagodzić i w razie potrzeby świadczyć na korzyść szlachty.

NARADA W IZBIE SĘDZIEGO

Według słów Rykowa major Płut to chytra sztuczka, może doprowadzić do zguby szlachciców, dlatego kapitan proponuje, by zamknąć mu gębę bankowym papierem, czyli przekupić go. Gerwazy, mówiąc, że Płut nie wyda! Gadać już nie będzie z nikim, sugeruje, że major zginął z jego ręki i w ten sposób największe niebezpieczeństwo zostało zażegnane. Ksiądz Robak powiedział, że wielkim grzechem jest zabić niewolnika, że Chrystus zabrania mścić się nad wrogiem - za swój czyn Klucznik odpowie przed Bogiem, jeśli popełnił go z zemsty. Jedynym wytłumaczeniem jest, jeśli zabójstwo Płuta było popełnione "pro publico bono", czyli dla dobra publicznego. Podkomorzy poradził, by ci spośród szlachty, którzy wyróżnili się podczas bitwy (Maciej Chrzciciel, Tadeusz, Maciej Konewka, Bartek Brzytewka), opuścili Litwę i udali się do Księstwa Warszawskiego i zasilili szeregi armii polskiej. Wystąpienie zbrojne przeciwko armii cara może skutkować dwojako - trzeba się albo dalej bić, albo "gnić w Sybirze".

EMIGRACJA

Emigracja - wyjazd z ojczystego kraju do innego państwa w celu osiedlenia się tam; stały lub okresowy pobyt w innym państwie (za Słownikiem języka polskiego). Szlachta biorąca udział w bitwie z Moskalami wybiera się do Księstwa Warszawskiego w celu zasilenia szeregów armii polskiej. Z Litwy emigrują również Tadeusz i Hrabia.

EMIGRACJA - POŻEGNANIA

Według Sędziego Tadeusz przed wyjazdem powinien oświadczyć się Zosi. Młodzieniec jednak chce się oświadczyć dziewczynie, gdy okryje swe nazwisko chwałą i powróci w rodzinne strony. Czuje, że nie jest godzien jej miłości. Nie chce też stać na przeszkodzie, gdyby Zosia pokochała w czasie jego, być może długiej, nieobecności innego mężczyznę. Z okazji wyjazdu Zosia podarowała Tadeuszowi obrazek świętej Genowefy i relikwijarzyk z suknią świętego Józefa, który jest patronem zaręczonych. Hrabia natomiast, mimo że mógłby wykupić się od wyroków, chce postąpić honorowo, postanawia wyjechać i poświęcić miłość dla ojczyzny. Jako podarunek Telimena przypięła Hrabiemu na piersi czerwoną kokardę, którą oderwała od swojej sukni.

Tadeusz żegnając się, pocałował w rękę Robaka, ten powiedział: „Synu! Z Panem Bogiem!”, ale nie wyjawił mu, że jest jego ojcem.

PRZED "SPOWIEDZIĄ"

Ksiądz Robak prosi o przybycie plebana, ponieważ czuje, że nadchodzi kres jego życia. Chce, by Sędzia posłał po plebana, by ten przybył do niego z wiatykiem - sakramentem Komunii Świętej podawanym na łożu śmierci. Prosi także o pozostanie Sędziego wraz z Gerwazym w pokoju i zamknięcie drzwi. Gdy ksiądz Robak zaczął swą spowiedź generalną od słów: "Jam jest Jacek Soplica...", Gerwazy najpierw pobladł, zastygł w bezruchu, raz po raz otwierał oczy i usta, szczerzył zęby i najeżał wąsy. Wypuścił też z rąk swój rapier i zatrzymał go dopiero przy samej ziemi, zaciskając na jego głowni prawą dłoń. Przypominał rannego rysia, który ma skoczyć ku myśliwemu.

"SPOWIEDŹ" KSIĘDZA ROBAKA

"Spowiedź" księdza Robaka To ja jestem Jacek Soplica. Niegdyś Stolnik zapraszał mnie na biesiady, byliśmy w przyjacielskich relacjach. Zakochałem się z wzajemnością w jego córce o imieniu Ewa. Nigdy jednak się nie oświadczyłem, ponieważ miałem świadomość różnicy w statusie społecznym. Stolnik udawał, że nie dostrzega moich starań o rękę jego córki i podał mi czarną polewkę, co wzbudzało we mnie złość. Wydał on swoją córkę za mąż za Wojewodę, a ja, chcąc się zemścić, pojąłem za żonę ubogą dziewczynę. Źle postąpiłem, ponieważ jej nie kochałem. Traktowałem ją źle, ciągle pragnąc zemsty. Moja żona urodziła syna Tadeusza, niedługo potem umarła z żalu. Wszyscy mi zarzucają, że byłem w zmowie z Moskalami. To nieprawda! Pewnego razu przejeżdżałem niedaleko zamku Horeszków i byłem świadkiem ataku na zamek. Rozgniewało mnie to, że Horeszce znów się powodzi i z triumfem wychodzi z ataku. Gdy ujrzałem Stolnika na ganku, niewiele myśląc, strzeliłem do niego. Przylgnęło do mnie imię zdrajcy, więc postanowiłem uciec z kraju. Moja ukochana Ewa umarła, pozostawiając po sobie córkę - Zosię. Ja wstąpiłem do Zakonu Bernardynów i nazwałem się Robakiem. Aby odkupić swoje winy, poświęciłem się dla ojczyzny. Zostałem emisariuszem napoleońskim, przenosiłem wiadomości między zaborami, walczyłem pod Hohenlinden oraz w wąwozie Samosierra, przebywałem w pruskiej twierdzy i na Sybirze.

DZIEJE JACKA SOPLICY

Gerwazy wyznał, że Stolnik przebaczył Jackowi - uczynił przed śmiercią w powietrzu znak krzyża. Jacek Soplica u miera na skutek infekcji rany, którą odniósł wiele lat temu. W chwili śmierci otrzymuje list z wiadomością, że Napoleon wypowiedział Moskalom wojnę. To sprawia, że odchodzi spokojny, z nadzieją na rychłe wyzwolenie ojczyzny. Po śmierci jego nazwisko zostaje oczyszczone i dostaje order Legii Honorowej. Zostaje pochowany przy soplicowskiej kaplicy, a Podczaszy na jego grobie wiesza medal.

Dziękuję za udział w lekcji.