Zdążyć przed Panem Bogiem 3

Obraz powstania żydowskiego

w Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall

Ala Krawczyk

Po dzisiejszej lekcji powinieneś umieć:

- opowiedzieć sytuację w getcie przed powstaniem - określić bezpośredni powód wybuchu powstania w getcie - wskazać motywację powstańców - krótko omówić przebieg powstania - przestawić, jak wyglądała akcja zniszczenia getta - wyjaśnić sformułowanie: kompleks potulnej śmierci - zdefiniować pojęcia: mitologizacja, demitologizacja - omówić, na czym polega demitologizacja w tej lekturze - wskazać przesłanie utworu

Na początek obejrzyj ciekawy film

Nie było żadnej nadziei. Powstanie w getcie warszawskim 1943

Kim byłJürgen Stroop i jaką rolę odegrał w przebiegu powstania w getcie?

Jürgen Stroop

TO POWINIENEŚ PAMIĘTAĆ!

SYTUACJA W GETTCIE PRZED POWSTANIEM

Getto warszawskie zamknięto ostatecznie w listopadzie 1940 r. Na 4,5 proc. powierzchni miasta stłoczono ponad 1/3 jego mieszkańców. W latach 1940–1942 zmarło z głodu i chorób ok. 100 tys. osób. Od 22 lipca do 8 września 1942 r. Niemcy przeprowadzili akcję „przesiedlenia ludności na Wschód”, która w rzeczywistości była masową eksterminacją narodu żydowskiego. Codziennie doprowadzano na Umschlagplatz 6 tys. ludzi. W ciągu sześciu tygodni wywieziono do Treblinki 400 tys. (ok. 80 proc. mieszkańców getta). Po tej akcji likwidacyjnej postanowiono stworzyć jedną organizację wojskową dla całego getta – powstał ŻOB (Żydowska Organizacja Bojowa). Gdy w styczniu 1943 r. Niemcy rozpoczęli kolejny etap deportacji, ŻOB przeprowadził pierwszą akcję zbrojnego oporu w historii warszawskiego getta.

TO POWINIENEŚ PAMIĘTAĆ!

DATA ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA

Od 19 kwietnia do 24 maja 1943 r. (data zakończenia umowna)

TO POWINIENEŚ PAMIĘTAĆ!

BEZPOŚREDNI POWÓD WYBUCHU:

19 kwietnia 1943 r. Niemcy mieli zacząć ostateczną likwidację getta.

TO POWINIENEŚ PAMIĘTAĆ!

MOTYWACJA POWSTAŃCÓW:

Powstańcy próbowali poinformować świat o zagładzie narodu żydowskiego, zadać kłam propagandzie faszystowskiej (Niemcy udawali, że wywożą ludzi do pracy), zaprotestować przeciw poniżającej śmierci „bez broni w ręku”, śmierci z głodu, chorób, wyczerpania, w komorach gazowych.

TO POWINIENEŚ PAMIĘTAĆ!

PRZEBIEG POWSTANIA:

W momencie wybuchu powstania szeregi ŻOB liczyły 220 osób. Gdy powstańcy odrzucili niemieckie ultimatum złożenia broni, okupanci wprowadzili do walki ciężką artylerię polową, czołgi i oddziały pancerne. Militarna i liczebna przewaga hitlerowców była ogromna. Dowództwo nad oddziałami niemieckimi objął Jürgen Stroop. Drugiego dnia powstania Niemcy podpalili getto. Ludność cywilna zaczęła się wówczas ukrywać w przygotowanych zawczasu piwnicach i schronach. 8 maja grupa 80 bojowców z komendantem powstania Mordechajem Anielewiczem i Jurkiem Wilnerem, przedstawicielem ŻOB-u po aryjskiej stronie, popełniła samobójstwo w bunkrze dowództwa ŻOB-u przy ul. Miłej 18. Dowództwo przejął wówczas Marek Edelman. 10 maja grupa Edelmana przedostała się kanałami na aryjską stronę Warszawy. 24 maja na rozkaz Stroopa hitlerowcy wysadzili Wielką Synagogę. Stroop zameldował Himmlerowi zakończenie Grossaktion: „Była żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie przestała istnieć”. Polowania na bojowników ukrywających się w gruzach wyludnionego getta trwały jeszcze kilka miesięcy.

Ile dni miała według planu trwać pacyfikacja getta? Jaką nazwę nosił plan likwidacji? Czym zaskoczyli Stroopa powstańcy? Co Stroop dostrzegł w działaniach powstańców? Jak Stroop opisuje codzienność z tego okresu w getcie? Dlaczego Stroop zapamiętał szczególnie 1 maja 1943? Co zszokowało przywódcę oddziałów niemieckich?

Po przeczytaniu tekstu znajdującego się w kopercie odpowiedz na pytania:

Teraz zrób dwa zadania znajdujące się na kolejnych slajdach

ZAPAMIETAJ!

Młodzi ludzie z ŻOB-u nie byli mordercami, nie byli nawet żołnierzami oswojonymi ze śmiercią, a po podjęciu decyzji o powstaniu stanęli wobec ciężkich dylematów moralnych. Edelman mówi, że tą decyzją „wybrali śmierć dla siebie i tych sześćdziesięciu tysięcy Żydów, którzy jeszcze żyli”. Ponadto powstanie było działaniem samobójczym, jego uczestnicy zdawali sobie sprawę, że Niemcy zgładzą getto do końca.

Zapamietaj!

W czasie wojny i po niej wielu Żydów odczuwało "kompleks potulnej śmierci”. To poczucie bycia gorszym wynikało z faktu, że naród żydowski poddany planowi totalnej eksterminacji, nie ginął w walce z wrogiem, ale szedł na rzeź „niczym stado owiec”, masowo. Tak odarta z cech indywidualizmu śmierć, w której nie było miejsca na bunt czy podjęcie walki, która uratowałaby honor ofiarom, była tym bardziej upokarzająca.

Zapamietaj!

Przeszłość, w tym postawę Żydówpodczas powstania w getcie, zwykło się idealizować, to znaczy wynosić na pomniki bohaterów, którzy zasłużyli się w walce. Zwłaszcza w przypadku tych, którzy zginęli, świadkowie zachowują milczenie o sytuacjach, reakcjach, działaniach, które mogłyby zaszkodzić wizerunkowi wielkiego bohatera. Heroizm w walce – jak się powszechnie uznaje – nie może iść w parze ze zwykłymi ludzkimi odruchami, niestosownymi słowami czy zachowaniami. Takie właśnie działania nazywamy mitologizacją.

Zapamietaj!

Marek Edelman zaś demitologizuje przeszłość poprzez próbę obiektywnego, szczerego opowiedzenia o niej – przedstawia żołnierzy ŻOB, wśród nich też siebie, jako zwykłych ludzi, z różnymi słabościami i osobistymi problemami.

Zapamietaj!

Obrona podstawowych wartości humanistycznych! To właśnie głębokie przesłanie tej książki. Niemcy odebrali Żydom prawo do wolności – również wolności umierania. Dlatego samobójstwo było dramatycznym aktem buntu. Powstanie w getcie było tęsknotą za „pięknym umieraniem” – należało „umrzeć z fajerwerkiem (…), należało umrzeć wezwawszy przedtem do walki”. Powstanie z góry było skazane na niepowodzenie. Edelman podkreśla, że powstańców było zaledwie 220, podczas gdy Niemców aż 2090. Podkreśla też dysproporcje w dostępie do broni. Getto nie walczyło o wolność, lecz o godność.

Dla utrwalenia najważniejszych wiadomości wykonaj poniższe zadanie. Włącz pełny ekran.

Wysłuchaj fragmentu lekturya następnie w jego kontekście zinterpretuj poniższe słowa Marka Edelmana

Wszystko, co robiłem potem – robiłem dlatego, żeby nie dać się wepchnąć.

Dziękuję :)