FIODOR DOSTOJEWSKI "ZBRODNIA I KARA"

DOSTOJEWSKI

"ZBRODNIA I KARA"

„Zbrodnia i kara” to bez wątpienia najwybitniejsze literackie studium psychiki zbrodniarza. Dostojewski nadzwyczaj wnikliwie obrazuje motywy popełnionej zbrodni, a także wewnętrzną walkę sprawcy z dręczącymi go wyrzutami sumienia. Pomysł historii Rodiona Raskolnikowa, byłego studenta prawa, który postanawia zamordować bogatą lichwiarkę, zrodził się prawdopodobnie, kiedy autor przebywał na katordze, a jego współwięźniami byli między innymi mordercy. Dostojewski nadał swojemu bohaterowi cechy człowieka zatraconego we własnym egoizmie, uważającego się za jednostkę wybitną, stworzoną do wielkich czynów, w pełni uprawnioną do eliminacji osób „zwykłych, bezużytecznych oraz plugawych”. Ale skazał go na totalny upadek. Za haniebne czyny czeka bowiem Rodię sroga kara.

NA SKRÓTY

JEDNA ŚMIERĆ W ZAMIAN ZA STO ŻYWOTÓW

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

LIKURG, NEWTON, NAPOLEON CZY ŁAZARZ?

W KRĘGU "PRZEKLĘTYCH PROBLEMÓW"

LITERACCY ZBRODNIARZE

BOLESNY EKSPERYMENT Z SUMIENIEM

IDEA DUALIZMU W POWIEŚCI

POWIEŚĆ DOSTOJEWSKIEGO

PORTRET PSYCHOLOGICZNY RASKOLNIKOWA

KOMPOZYCJA

GŁÓWNI BOHATEROWIE

CZY RODION POSTĄPIŁ SŁUSZNIE?

EWANGELIA WEDŁUG SONI

PRZESTRZEŃ W "ZBRODNI I KARZE"

NAJBARDZIEJ TEORETYCZNE MIASTO ŚWIATA

SYMBOLIKA KOLORÓW, LICZB I NAZWISK

POWIEŚĆ POLIFONICZNA

KOBIETY W MĘSKIM ŚWIECIE "ZBRODNI I KARY"

"ZBRODNIA I KARA" OPOWIEDZIANA JĘZYKIEM ANIMACJI

RASKOLNIKOW A SWIDRYGAJŁOW

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

01

W KRĘGU "PRZEKLĘTYCH PROBLEMÓW"

02

DWA OKRESY TWÓRCZOŚCI

PO ZESŁANIU

PRZED ZESŁANIEM

LITERACCY ZBRODNIARZE

03

Literatura europejska ukazywała człowieka naznaczonego Kainowym piętnem za pomocą różnych konwencji literackich (np. szekspirowskiej, romantycznej), rozmaicie motywując jego czyny. Ze względu na to można wyróżnić typy postaci zbrodniarzy:- buntowników podważających boski porządek świata- buntowników przeciwko władzy ziemskiej, porządkowi społecznemu, obyczajom, niepodważających jednak boskich praw i wyroków - ofiary poddane ciśnieniu mechanizmów społecznych - istoty słabe, zniewolone przez fatum lub ulegające własnym namiętnościom Wybierz z tradycji literackiej bohaterów, którzy odpowiadają powyższej klasyfikacji i scharakteryzuj ich, stawiając pytanie Dostojowskiego: "Co to za ludzie?"

POWIEŚĆ DOSTOJEWSKIEGO

04

UTWÓR BYŁ ODPOWIEDZIĄ NA:

ŚWIAT PRZEDSTAWIONY

GENEZA

KOMPOZYCJA

05

ZBRODNIA

KARA

Zajmuje 1 część historii Opowiada o zamiarze i popełnieniu przestępstwa

Opisana w 5 częściach. Opowiada o wpływie zbrodni na duszę Raskolnikowa i drodze bohatera do stopniowej pokuty

Wątek Rodiona Raskolnikowa - chronologia najważniejszych wydarzeń

FABUŁA:

AKCJA:

Spotkanie z Lizawietą (część I, rozdział 5)

Duma, chęć sprawdzenia siebie: „Czy jestem drżącym stworzeniem, czy mam prawo ...” (Część V, rozdz. 4) „… zezwolenie na krew przez sumienie”

Rozmowa studenta i oficera w tawernie (Część I, rozdział 6).

Świadek deprawacji upokarzanych i maltretowanych (Część II, Rozdział 6).

Zwyczajni (niscy, prymitywni, podludzie)

Niezwykli, wybitni (właściwi ludzie)

Strach o los matki i siostry.

Skrajna bieda. (Część I, rozdz. 1)

LUDZIE

Wydarzenia

Teoria silnej osobowości (Część III, Rozdział 5)

ZBRODNIA

KARA

Walka o duszę

Samotność, wyobcowanie od ludzi:

Część III, rozdz. 6

„… Nie zabiłem człowieka, zabiłem zasadę!… Ale żeby coś przekroczyć nie przekroczyłem ...

Przed pojawieniem się z wyznaniem (Część VI, Rozdział 7)

Po spotkaniu z kupcem (Część III, Rozdział 6)

Rozmowa z Sonią (Część V, rozdział 4)

Na posterunku policji (Część II, rozdz. 1)

Na Nikołajewskim moście ((Część II, rozdz. 2)

W trakcie spotkania z matka i Siostra (Część II, rozdz.7)

GŁÓWNI BOHATEROWIE

06

POKAŻ MI SWÓJ POKÓJ, A POWIEM CI, KIM JESTEŚ!- PRZESTRZEŃ W "ZBRODNI I KARZE"

07

PRZESTRZEŃ ZNACZĄCA

08

Pokój Soni

Pokój Rodiona

mały

duży

nieprawidłowy czworokąt (o kątach rozwartych i ostrych)

w kształcie trumny / szafy

zapełniony meblami

pusty, „prawie nie było sprzętów”

stół, a na nim zakurzone książki

komoda, a na niej zniszczony Nowy Testament

„pokraczna duża szafa”

łóżko

otwarte drzwi

troje drzwi, z czego dwoje zamkniętych „na głucho”

niski

niski

z żółtymi tapetami

z żółtymi tapetami

SYMBOLIKA KOLORÓW, LICZB I NAZWISK

09

Głównym kolorem powieści jest żółty: Żółty kolor w utworze stwarza dodatkowe uczucie bólu, potęguje atmosferę złego stanu zdrowia, frustracji, udręki, histerii, a jednocześnie stęchlizny i beznadziejności.

SYMBOLIKA KOLORÓW, LICZB I NAZWISK

10

KOBIETY W MĘSKIM ŚWIECIE "ZBRODNI I KARY"

11

RODION A KOBIETY

12

Opisz relacje Rodiona Romanowicza Raskolnikowa ze wskazanymi na schemacie kobietami.

Siostra Awdotia Romanowna (Dunia)

Matka Pulcheria Aleksandrowna

Służąca Anastazja

RODION

Romanowicz Raskolnikow

Katarzyna Iwanowna Marmieładow

Gospodyni Zarnicyna (Praskowia Pawłowna)

Zofia Siemionowna Marmieładow (Sonia)

Lichwiarka Alona Iwanowna i jej siostra Lizawieta

RODION A MĘŻCZYŹNI

13

Łużyn

Razumichin

RODION

Romanowicz Raskolnikow

Swidrygajłow

Porfiry Pietrowicz

Marmieładow

Opisz relacje Rodiona Romanowicza Raskolnikowa ze wskazanymi na schemacie mężczyznami.

14

RASKOLNIKOW A SWIDRYGAJŁOW

"W panu jest coś podobnego do mnie"

Rodion Raskonikow

Arkadiusz Swidrygajłow

jego nazwisko ma etymologię obcą (prawdopodobnie ma litewską genealogię)

jego nazwisko oznacza odszczepieńca, kogoś żyjącego na uboczu, obcego

popełnia zbrodnie wielokrotnie, odrzucając moralność

popełnia zbrodnię przewartościowując swoją moralność

deprecjonuje wieczność, przedstawia ją jako "wiejską łaźnię, zakopconą- a we wszystkich kątach pajaki"

twierdzi, że nie wierzy w życie wieczne, jest ateistą

żeni się z Marfą Pietrowną, nie darząc jej uczuciem

chce z litości wziąć ślub z córką gospodyni

niemal targnął się na swoje życie

ginie od samobójczego strzału w głowę

Los Swidrygajłowa może być interpretowany jako przykład niedokonanego losu Rodiona. Zbrodnie Arkadiusza (Raskolnikow też pieczołowicie planuje zabójstwo) są niemal doskonałe- nic mu nie udowodniono, zatem niczego nie można mu zarzucić. To zło, które nigdy nie zostało ukarane. Gdyby Rodion nie spotkał w swoim życiu ludzi, którzy wskazali mu drogę odkupienia (Sonia, Porfiry Pietrowicz), doszedłby do samego kresu. Swidrygajłow to swoisty sobowtór Rodiona, jego alternatywny straszny los.

JEDNA ŚMIERĆ W ZAMIAN ZA STO ŻYWOTÓW

15

LIKURG, NEWTON, NAPOLEON CZY ŁAZARZ?

16

BOLESNY EKSPERYMENT Z SUMIENIEM

17

idea napoleonizmu

podobieństwa do teorii Friedricha Wilhelma Nietzschego

wynik eksperymentu

słabe punkty teorii Raskolnikowa

Założenia Raskolnikowa

IDEA DUALIZMU W POWIEŚCI

18

Ogromną rolę w ujawnianiu teorii i charakteru Raskolnikowa odgrywają tak zwani „bohaterowie-bliźniacy”. Jest ich wielu w powieści, ale najważniejszymi są Łużyn i Swidrygajłow. Dzięki tym postaciom, teoria Raskolnikowa z powieści "Zbrodnia i kara" zostaje odrzucona.

Raskolnikow

Łużyn

Swidrygajłow

Kryteria

Silna osobowość może działać tak, jak mu się podoba. Słabe (stworzenia drżą) - to tylko siła robocza

Musisz żyć dla siebie, "kochaj siebie samego"

Człowiek ma wszystko

Teoria

Molestował Dunię, doprowadził do samobójstwa sługę, molestowana dziewczynka słyszy wyznanie Raskolnikowa

Zabija staruszkę i jej siostrę

Pragnie poślubić Dunię, by mieć moc

Działania

Pomaga Marmeladowowi, ratuje dzieci przed ogniem

Dał pieniądze sierotom Marmaladowym

Przesyłanie fałszywych oskarżeń przeciwko Soni

Świadomy przestępstwa

Popełnia samobójstwo

Tabela pokazuje, że najbardziej grzeszny ze wszystkich trzech jest Łużyn, ponieważ nie rozpoznał swoich grzechów, nie zrobił ani jednego dobrego uczynku. Swidrygajłowowi, przed śmiercią, udało się wszystko naprawić jednym dobrym uczynkiem. Raskolnikow nienawidzi ich i pogardza nimi, ponieważ widzi swoje podobieństwo do nich. Wszyscy trzej mają obsesję na punkcie nieludzkich teorii, wszyscy trzej są grzeszni. Najbardziej przemyślana jest teoria Raskolnikowa z powieści "Zbrodnia i kara" (potwierdzają to cytaty bohatera). Cynicznie nazywa staruszkę "wszą", mówi, że chciał zostać Napoleonem. Wszystko, co dzieje się w powieści, temu zaprzecza. Nawet samo zachowanie bohatera. Szczególną rolę w powieści odgrywają również sny Raskolnikowa, zwłaszcza ostatni sen, przez który staje się jasne, jak zgubna jest teoria Raskolnikowa

PORTRET PSYCHOLOGICZNY RASKOLNIKOWA

19

obsesja związana z ideą o ludziach właściwych – artykuł o zbrodni, porażka idei w odniesieniu do bohatera – „siebie zabiłem, nie staruchę” – nie czuje wyrzutów sumienia z powodu morderstwa; przekonanie, że zbrodnią było przyznanie się do winy – okazał się tylko „wszą”, przyznał się tylko ze względu na Sonię i jej brak zrozumienia dla jego zabijania w imię idei – nie chciał być osamotniony w swojej porażce, nawet na Syberii, długo nie przyznaje się do winy przed samym sobą

przyznanie się do winy pod wpływem Soni i jej ewangelicznej miłości; odnalezienie w historii Łazarza podobieństwa do siebie i nadziei na zmartwychwstanie w sensie duchowym; zrozumienie, że w cierpieniu jest idea, ostateczne oczyszczenie we śnie – ostatni sen Raskolnikowa

Argumenty przeczące duchowemu oczyszczeniu bohatera

Argumenty przemawiające za duchowym oczyszczeniem bohatera

introwertyk, samotnik, człowiek wyalienowany, wyobcowany ze społeczeństwa, ekscentryk, racjonalista a jednocześnie często działający irracjonalnie, indywidualista, idealista, skrajny immoralista, człowiek wrażliwy, jednocześnie chwiejny emocjonalnie i psychicznie, pełen sprzeczności, skłonny do: hipochondrii, stanów depresyjno- -maniakalnych, choroby psychicznej

20

CZY RODION POSTĄPIŁ SŁUSZNIE ZABIJAJĄC ALONĘ IWANOWNĄ?

PRZYJĄĆ CIERPIENIE, CZYLI EWANGELIA WEDŁUG SONI

21

SONIA A LIZAWIETA

22

KONTEKST KULTUROWY

23

porównanie postaci z obrazu z Sonią Marmieładowną

postać na obrazie w modlitwie wznosi oczy ku niebu- Sonia jest głęboko wierząca („Czymże ja bym była bez Boga”)

bohater obrazu Wasilij jest niemal nagi, na udach leżą łachmany- dziewczyna nosi upokarzającą czerwoną sukienkę prostytutki

na szyi bohatera wisi krzyżyk- Marmieładowna nie tylko nosi ten, który otrzymała od Lizawiety, ale też daje cyprysowy krzyżyk Rodionowi, gdy go skazują na zesłanie

mężczyzna klęczy w samotności, jest oddalony od grupki osób, które załatwiają swoje doczesne spraw - Sonia też nie może mieszkać ani nawet przebywać z rodziną ze względu na swoje zajęcie

Czy Sonia została przedstawiona jak jurodliwi? Rodion nazywa ją jurodliwą (w niektórych tłumaczeniach nawiedzoną), aby nie tylko podkreślić rolę wiary w jej życiu, ale też wskazać alternatywę dla zabójcy (Raskolnikow- jak Wasilij na obrazie Kiryłłowa- z polecenia Soni uklęknie na placu Siennym i się upokorzy).

Omów wybrane przez artystę fotografa Przemka Wiśniewskiego środki wyrazu zaprezentowane na zdjęciach do „Zbrodni i kary”

KONTEKST KULTUROWY

24

NAJBARDZIEJ TEORETYCZNE MIASTO ŚWIATA

25

POWIEŚĆ POLIFONICZNA- DOSTOJEWSKI OCZYMA BACHTINA

26

"ZBRODNIA I KARA" OPOWIEDZIANA JĘZYKIEM ANIMACJI

27

"ZBRODNIA I KARA" OPOWIEDZIANA JĘZYKIEM ANIMACJI

28

RASKOLNIKOW SUPERBOHATEREM?

29

Krzysztof Żeromski (Karcer) Zbrodnia i kara Ile jest we mnie człowieka Nowoczesności i humanizmu A ile jest we mnie bestii Ile dzikości i atawizmów Za miłość i pokój niech będzie nagroda Za hańbę i zło kara i gniew Niech zyskuje kto oddaje, traci kto odbiera Życie to życie, śmierć to śmierć Ile jest we mnie chrześcijanina A ile go ze mnie ucieka Co mam powiedzieć kiedy widzę Jak kaprys człowieka zabija człowieka To nie jest plansza komputerowej gry Tu nie znajdziesz dodatkowego życia Tu gdy ktoś upada już się nie podnosi Tu jedno jest życie i jedna jest śmierć Jaki strach ma naprawdę wielkie oczy Ile razy można zabijać bezpiecznie Ja nie chcę nie potrafi ę być nowoczesny Bo twój humanizm jest niebezpieczny

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!