WOS Demokracja

Fundamentalne zasady demokracji

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET, CONSECTETUER ADIPISCING ELIT

cele lekcji

gdzie i kiedy narodziła się idea demokracji.

czym jest demokracja bezpośrednia i demokracja pośrednia (przedstawicielska).

najważniejsze zasady demokracji.

czym jest referendum.

zasada trójpodziału władzy.

zasady organizacji referendum.

1. Demokracja

– forma ustroju państwa, w którym władze sprawują obywatele bezpośrednio albo w sposób pośredni poprzez swoich przedstawicieli.

Historyczne formy demokracji

Demokracja ateńska wykształciła się w Atenach w V w.p.n.e. za czasów Peryklesa.
władza należała do obywateli – wolnych mężczyzn po 20 roku życia, których rodzice byli Ateńczykami
była to demokracja bezpośrednia
Demokracja rzymska – funkcjonowała w okresie republiki rzymskiej 509 – 27 r.p.n.e.
miała charakter arystokratyczny gdyż najważniejsze urzędy państwowe sprawowali przedstawiciele arystokracji, którzy również zasiadali w Senacie
Chrześcijańskie tradycje demokratyczne. Z Dekalogu wywodzi się wiele zasad demokratycznych:
idea równości wszystkich ludzi,
idea praw człowieka,
przekonanie o równej godności kobiet i mężczyzn. W pierwszych gminach chrześcijańskich biskupów wybierali wierni w sposób demokratyczny – bezpośrednio. Św. Tomasz z Akwinu przyznawał poddanym prawo oporu wobec władcy, który zdobył władzę w sposób nielegalny, nakazując czynić coś co jest sprzeczne z celem państwa lub przekracza granice swojej władzy – demokratyczna zasada oporu przeciwko tyranii, niesprawiedliwej władzy.

Demokracja szlachecka Forma ustroju państwa polskiego w XVI wieku. Wykształciła siędzięki przywilejom nadawanym szlachcie przez cały wiek XV.
pełnię praw politycznych i obywatelskich posiadała tylko szlachta, która miała wyłączne prawo posiadania ziemi, pełnienia urzędów i zasiadania w Sejmie
najwyższym organem władzy był Sejm złożony z dwóch izb. izby wyższej – Senatu, w którym zasiadali najważniejsi dostojnicy państwowi (szlachta oraz duchowieństwo) oraz izby niższej 0 izby poleskiej wybierane przez sejmiki ziemskie.
Sejm decydował o wojnie i pokoju, o podatkach, nadawaniu szlachectwa, o polityce zagranicznej. Król nie mógł uchwalaćnowych praw bez jego zgody
szlachta od 1573 r. brała czynny udział w wyborze króla – monarchia elekcyjna. Szlachta mogła mu również wypowiedzieć posłuszeństwo jeżeli łamał on prawa i przywileje
w demokracji szlacheckiej obowiązywała tolerancja religijna

W DEMOKRACJIZastanów się, które z poniższych postaw są bliskie twórcom demokratycznych ustrojów. Spróbuj uzasadnić swoją odpowiedź.a) Dopóki przestrzegam prawa, nie mogę być nękany przez władzę.b) Ubieram się tak, jak mi się podoba, i jem, co chcę.c) Pokrzywdzony przez innego obywatela szukam sprawiedliwości na drodze zemsty.d) Władza ma zawsze rację i należy jej bezwzględnie słuchać.e) Po każdych wyborach zmieniam poglądy, tak aby nie urazić zwycięskiej większości.

O TYRANII WIĘKSZOŚCIWielki francuski myśliciel Alexis de Tocqueville, badając amerykańską demokrację pierwszej połowy XIX wieku, doszedł do wniosku, że władza większości może łatwo przemienić się we władzę tyrańską. Nie ma żadnego powodu, by zakładać, że w każdej sprawie większość ma rację, i dlatego trzeba dbać o to, by większość nie mogła decydować o wszystkim. Prawa tych, którzy pozostają w mniejszości, muszą być chronione.„Jeżeli uważamy – pisał – że człowiek posiadający władzę może jej nadużyć w stosunku do swoich przeciwników, dlaczego nie odnosimy tego do większości? Czyż ludzie, jednocząc się, zmieniają swój charakter? (...) Nie potrafię w to uwierzyć i nie przyznałbym nigdy większości władzy czynienia, co tylko zechce, skoro odmawiam jej któremukolwiek ze swoich bliźnich”.Każda władza – także władza większości – musi więc być, zdaniem Tocqueville’a, ograniczona: „Na ziemi (...) nie istnieje żadna władza, która byłaby tak godna szacunku lub posiadała tak uświęcone prawa, bym mógł zgodzić się na jej niekontrolowane działanie i nieograniczone panowanie. „Kiedy więc widzę, że jakiejś potędze zostaje przyznane prawo do wszechwładzy, to bez względu na to, czy nosi ona miano ludu, czy też króla, arystokracji czy demokracji, czy działa w monarchii, czy w republice, powiadam: «Oto zarodek tyranii», i szukam sobie miejsca gdzie indziej”. W ochronie przed tyranią większością wielką rolę, zdaniem Tocqueville’a, odgrywają nade wszystko wolna prasa, kultura polityczna i narodowe zwyczaje i tradycje.Tomasz Merta, KOSS. Podręcznik i ćwiczenia. Wersja rozszerzona, CEO, Waraszawa 2008, s. 110

Ofiarą tyranii większości padł sławny grecki filozof – Sokrates (469-399 r. p.n.e.). Głosił on, że nie można posiąść mądrości, bezkrytycznie przyjmując wszystkie obiegowe sądy i opinie tradycyjnych autorytetów. Wielu Ateńczyków uważało, że w ten sposób Sokrates deprawuje młodzież i ośmiesza religię. Filozof został aresztowany, osądzony i skazany przez lud Aten na śmierć przez wypicie cykuty. Ateńczycy jakiś czas później pożałowali stracenia Sokratesa. Na znak żałoby zamknięto szkoły, oskarżycieli wygnano z miasta, a na dziedzińcu więzienia, w którym Sokrates wypił z wyroku sądu truciznę, postawiono statuę dłuta Lizypa.

VIDEO

Współczesna demokracja zaczęła się kształtować w XVIII wieku.

Współcześnie

Olbrzymi wpływ na wykształcenie się nowoczesnej demokracji miały poglądy filozofów oświeceniowych : Karola Monteskiusza (twórca zasady trójpodziału władzy) , Jana Jakuba Rousseau (zasada suwerenności ludu)
w Anglii wykształcił się ustrój demokracji parlamentarnej , w którym parlament miał bardzo szerokie uprawnienia. Stopniowo uprawnienia króla ograniczano na rzecz parlamentu i rządu
- w 1787 r. w Stanach Zjednoczonych uchwalono pierwszą na świecie konstytucję, która wprowadzała podział władz zgodnie z zasadą Monteskiusza oraz zasadę suwerenności narodu -
we Francji w 1789 r. uchwalono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, która gwarantowała obywatelom podstawoweprawa i wolności demokratyczne – prawo do wolności, równości człowieka wobec prawa i posiadania majątku; jednocześnie gwarantowała wolność słowa, druku i sumienia
w XIX w. zniesiono cenzus majątkowy przyznając wszystkim mężczyznom prawa wyborcze
w I połowie XX w. przyznano prawa wyborcze kobietom

Zasada suwerenności narodu - najwyższa władzę w państwie sprawuje naród

Zasada poszanowania praw mniejszości – w demokracji decyzje zapadają większością głosów, a więc decyduje głos większości. Kładzie się nacisk na ochronę praw mniejszości przez większość.

Zasada reprezentacji – naród nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, lecz wybiera do tego swoich przedstawicieli (reprezentantów).

Fundamentalne zasady demokracji

Zasada trójpodziału władzy Monteskiusza : władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Władze te powinny być od siebie niezależne a jednocześnie powinny się kontrolować. Celem tej zasady jest niedopuszczanie do tego by jedna osoba skupiała nadmiar władzy w swoim reku.

Zasada państwa prawa – zgodnie z nią obywatele mogą czynić wszystko co nie jest zabronione. Z drugiej strony wszyscy podlegają prawu i nikt nie stoi ponad prawem.

Zasada konstytucjonalizmu – najwyższym źródłem prawa w państwie jest konstytucja, czyli ustawa zasadnicza.

Fundamentalne zasady demokracji

Zasada pluralizmu – wielość – możliwość istnienia i poszanowania różnych poglądów, form życia politycznego, społecznego i gospodarczego.

Demokracja bezpośrednia i pośrednia

Demokracja bezpośrednia i pośrednia

Demokracja bezpośrednia – obywatele mają bezpośrednio wpływ na władzę
referendum – inaczej plebiscyt; powszechne głosowanie obywateli mających czynne prawo wyborcze, w którym podejmują oni decyzje w ważnych dla nich sprawach. W referendum pytania są tak sformułowane by odpowiedzieć na nie TAK lub NIE np. referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
inicjatywa ludowa – przyznanie określonej liczbie obywateli inicjatywy ustawodawczej (możliwość zgłoszenia ustawy). W przypadku Konstytucji RP może to zrobić grupa 100 tysięcy obywateli.
veto ludowe – Forma inicjatywy ludowej; prawo obywateli do wyrażenia sprzeciwu wobec obowiązującej ustawy. Obowiązuje w USA i Szwajcarii.
plebiscyt – głosowanie mieszkańców danego obszaru decydujące o ich przynależności państwowej np. po I wojnie światowej na Górnym Śląsku przeprowadzono plebiscyt, w którym mieszkańcy wypowiadali się czy chcą mieszkać w Niemczech czy w Polsce.

Demokracja pośrednia

– obywatele pośrednio mają wpływ na władzę i jej funkcjonowanie
udział w wyborach – wybór organów sprawujących władzę – np. powoływanie sejmu i senatu w wyborach parlamentarnych, prezydenta w wyborach prezydenckich, samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki). Wybory przeprowadza się zgodnie z ordynacją wyborczą (przepisy)
przynależność do partii i innych organizacji społecznych i politycznych zapewnia uczestnictwo w życiu społeczno – politycznym kraju
podejmowanie przez obywateli inicjatyw obywatelskich – np. obywatelski komitet budowy pomnika czy komitety rocznicowe (itp.)
zgromadzenia – np. masowe manifestacje mogą być wyrazem poparcia lub sprzeciwu
listy otwarte – są adresowane do adresata i do opinii publicznej; publikuje się je najczęściej w prasie
petycja – pisemna, zbiorowa prośba lub żądanie skierowane do instytucji państwowej lub do osoby piastującej wysokie stanowisko państwowe

Wartości i zasady współczesnej demokracji

wolność

sprawiedliwość

równość

– sprawiedliwość formalna – przestrzeganie prawa przez rządzonych i rządzących– sprawiedliwość materialna – wyrównawcza (komutatywna) i rozdzielcza (dystrybucyjna)

brak przymusu, możliwość działania zgodnie z własną wolą.

– równość wobec prawa– równość szans

Wartości i zasady współczesnej demokracji

Dlaczego demokracja? Demokracja pomaga w uniknięciu rządów okrutnych i podłych autokratów. Demokracja gwarantuje obywatelom wiele podstawowych praw, jakich niedemokratyczne systemy nie przyznają i nie mogą przyznawać. Demokracja zapewnia obywatelom większy zakres indywidualnej wolności niż jakakolwiek inna ewentualność ustrojowa. Demokracja pomaga ludziom w realizowaniu ich podstawowych interesów. Tylko demokratyczny rząd może zapewnić maksimum możliwości jednostkom, by same decydowały o swoim losie, to znaczy żyły zgodnie z prawami, jakie same wybrały. Tylko demokratyczny rząd może zapewnić maksymalne możliwości dla bycia odpowiedzialnym moralnie. Demokracja sprzyja rozwojowi ludzi bardziej niż jakikolwiek inny wyobrażalny ustrój. Tylko demokratyczny system sprzyja względnie znacznej równości politycznej. Nowoczesne demokracje przedstawicielskie nie prowadzą między sobą wojen. Kraje z systemem demokratycznym gospodarczo prosperują lepiej niż kraje z niedemokratycznymi rządami.

Rozwój demokracji

Demokracja szlachecka

DEMOKRACJA WSPÓŁCZESNA

Demokracja Ateńska

Monteskiuszowski trójpodział władzy

Demokracja rzymska

DZIĘKUJĘ!