Szlachta, Pan Tadeusz

,,Jestem szlachcic, jestem Polak"

od rodów do narodu

Szabel nam nie zabraknie, szlachta na koń wsiędzie, Ja z synowcem na czele, i? – jakoś to będzie!.

w ,,Panu Tadeuszu"

Przeczytaj tekst i odpowiedz napytania

Tekst!

Pytania!

Ciekawostka

ZADANIA ONLINE

Podział społeczeństwa

1

Postaci

2

Główne wątki

3

Pojęcia

4

AÑADIR TÍTULO Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Aenean commodo ligula eget dolor. Aenean massa. Cum sociis natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus.

+ info

Charakterystyka polskiej szlachty

+

+

+

+

Dokonaj charakterystyki rodu Sopliców, uwzględniając takie elementy jak: wygląd i ubiór przedstawicieli tej rodziny, ich zwyczaje, postępowanie w przeszłości i w czasach im współczesnych.

A. Mickiewicz ukazał polską szlachtę żyjącą w XIX w. (bohatera zbiorowego) jako warstwę niejednolitą.

Zauważ, że...

Poeta zwrócił uwagę na zróżnicowanie tej grupy społecznej, przedstawiając w swoim dziele zarówno magnaterię (ród Horeszków), jak i bogatą szlachtę (Sopliców) oraz jej zubożałych reprezentantów (np. ród Dobrzyńskich, szlachtę gołotę: Gerwazego, Protazego). Stan posiadania – czego dowodzi A. Mickiewicz w swej epopei – warunkuje styl życia, stosunek do innych oraz do tradycji. Wszyscy przedstawiciele poszczególnych rodów są ukazani w sposób realistyczny, mają zalety oraz wady. Wprowadzony do dzieła humor nieco łagodzi ton tej charakterystyki. Mickiewicz przedstawił Polaków w sytuacji przełomowej – w momencie, w którym pojawiła się szansa na odzyskanie wolności. Wówczas wszyscy bohaterowie się jednoczą. Okazuje się, że patriotyzm jest cechą najważniejszą w charakterystyce bohaterów Pana Tadeusza

RÓD SOPLICÓWROD HORESZKÓWRÓD DOBRZYŃSKICHród Sopliców należy do średniozamożnej szlachty • członkami tego rodu są: Tadeusz, Jacek i Sędzia • Soplicowie są krzepcy i dobrze zbudowani (księga I, w. 629–631), Tadeusz wyróżnia się wysokim wzrostem i urodą (księga I, w.618, w. 646–649), Jacek w młodości nosił wąsy (księga II, w. 324), a kiedy był już starszym mężczyzną, zachował silną budowę ciała (księga II, w. 751) i szczupłą twarz (księga V, w. 296) • przedstawiciele rodu wolą walczyć, niż poświęcać się edukacji (księga I, 632–634); dowodem zaangażowania w walkę są blizny, jakie ma Jacek (księga I, w. 960–963) • jest to magnateria (księga II, w. 142) • członkami rodu są: Stolnik, jego córka Ewa, Hrabia i Zosia • przedstawiciele rodu – Hrabia, jest pięknym mężczyzną o szczupłej twarzy, bladej cerze, różowych policzkach i łagodnych oczach; ma długie, białawe włosy (księga III, w. 107–109); Zosia zaś to piękna, młoda, szczupła dziewczyna o smukłej szyi i kręconych włosach (księga I, w. 110–119) • Hrabia wzorował się na angielskiej modzie; zmieniał strój kilka razy dziennie, dostosowując go do okazji (np. na polowanie wkładał długi, biały surdut angielskiego kroju, kurtkę, stryflaste buty, białe pantalony i mały, czarny kapelusz – księga II, w. 107–110, natomiast podczas wjazdu wojsk polskich na Litwę (kiedy to mianowano go pułkownikiem) ma przyczernione wąsy i hiszpańską bródkę (księga XI, 646–648) • Zosia preferowała tradycyjne stroje (często była ubrana w białe, skromne suknie – księga II, w. 462); w dniu zaręczyn z Tadeuszem nie chciała wyglądać zbyt szykownie, włożyła długą białą spódnicę, krótką suknię z zielonego kamlotu z różową obwódką, zielony gorset i kołnierzyk obszyty różową zawiązką (księga XII, w. 621–640) szlachta, która zubożała na skutek udziału w pospolitym ruszeniu w XVII w. (księga VI, w. 383–387) • przedstawiciele rodu mieszkali w Dobrzynie (księga VI, w. 378) • członkowie rodziny to m.in. Matyjasz Dobrzyński, Bartłomiej Prusak (księga VII, w. 1–4) i Maciej Chrzciciel (księga VII, w. 9–10) • przedstawiciele rodu to ludzie o bardzo oryginalnej urodzie: mieli czarne włosy, orle nosy i wysokie czoła (księga VI, w. 396–398); głową rodu był Matyjasz Dobrzyński – starszy człowiek niskiego wzrostu (księga VI, w. 497–498) • mężczyźni z tego rodu na co dzień noszą białe kapoty w czarne pręgi, w niedzielę zaś – kontusze; kobiety na co dzień wkładają drelichowe lub perkalowe suknie, trzewiki i rękawiczki (księga VI, w. 389–394)

Ród SoplicówRód HoreszkówRód Dobrzyńskichjednym ze zwyczajów jest organizowanie zjazdów rodzinnych (księga I, w. 678) • zasiadanie do posiłków według ściśle przestrzeganej kolejności (księga V, 305–310) • zapowiadanie obiadu dźwiękiem dzwonu (księga III, w. 688–691) • zobowiązanie mężczyzn do służenia damom (księga I, w. 321–323) • przemowy jako ważny element wieczerzy (księga I, w. 340–385) • grzybobranie jako forma rozrywki • zachowanie wymogów mody obowiązującej podczas polowania (słomkowe kapelusze i opończe na odzież – księga III, w. 250–255) • zachowanie ustalonego porządku podczas grzybobrania (wszyscy podążają za Sędzią) polowanie jako forma rytuału (zaczyna się o wschodzie słońca i trwa do zachodu – księga IV, w. 95–103); celem jest duże zwierzę: niedźwiedź lub jeleń (księga IV, w. 566–575) • na zakończenie polowania wszyscy jedzą bigos (księga IV, w. 826–831); poszczególne etapy polowania przedstawia gra na rogu (księga IV, w. 660–700) • innym zwyczajem jest zawieranie małżeństw zgodnie z wolą rodziców (księga VI, w. 156–157) • jednym ze zwyczajów panujących w rodzie jest podawanie czarnej polewki (nieakceptowanemu przez rodzinę kandydatowi na męża – księga X, w. 583–584) • polowania (księga II, w. 105–106) Dobrzyńscy zachowują rodzime tradycje • posługują się dialektem mazowieckim (księga VI, w. 395–396, w. 401) • na chrzcie nadają dzieciom imiona polskich świętych (np. Bartłomiej, Matyjasz czy Kachna (księga VI, w. 402–407) • mają skłonność do bijatyk (księga VI, w. 487–496, w. 511–512) • nadają sobie tzw. imioniska (przydomki, które szlachta brała najczęściej od nazw swoich posiadłości) lub przezwiska – powstające od cech indywidualnych (zalet lub wad)

Ród SoplicówRód HoreszkówRód Dobrzyńskich• przykładem reprezentanta rodu, który przeszedł największą przemianę, jest J. Soplica; w przeszłości był znanym zawadiaką (księga X, w. 565–570); zakochał się z wzajemnością w Ewie – córce Stolnika Horeszki (księga X, w. 667–670), ale magnat odmówił Jackowi zgody na małżeństwo z Ewą (księga X, w. 583–584); w akcie rozpaczy Jacek wyjechał i ożenił się z kobietą, której nie kochał (księga X, w. 652– 656); po jej śmierci Jacek nadal pragnął zemsty, która popchnęła go do zamordowania Stolnika (księga X, w. 827–828) • inny reprezentant rodu – Sędzia – był zaręczony z Martą (córką Wojskiego), którą bardzo kochał; niestety, dziewczyna zmarła (księga X, w. 271– 280); bohater uczył się w szkole jezuickiej, a następnie służył u wojewody (księga VI, w. 161–163) • kolejny z Sopliców – Tadeusz – w dzieciństwie stracił matkę (księga X, w. 665–666); kiedy osiągnął pełnoletniość, wyjechał z Soplicowa, aby się edukować; powrócił do rodzinnej miejscowości po dziesięciu latach (księga I, w. 74) • Stolnik – główny przedstawiciel rodu, magnat; miał jedyną córkę Ewę, której nie chciał wydać za mąż za Jacka Soplicę; po śmierci Stolnika doszło do sporu o zamek Horeszków (o prawa do zamku zabiegali Sędzia i Hrabia) • ostatecznie podczas spowiedzi księdza Robaka dochodzi do pogodzenia obu rodów (księga X) • ugoda między zwaśnionymi rodami znajduje finał w zaręczynach Zosi i Tadeusza • przyczyną upadku rodu jest śmierć Ewy, która wraz z mężem została wywieziona na Syberię (księga X, w. 823–825) • w przeszłości ród ten był możny i bardzo liczny (księga VI, w. 380); od samego początku istnienia skłonny do walki (księga VI, w. 514); Dobrzyńscy żyli w dostatku, nie musieli martwić się o pieniądze (księga VI, w. 386); członkowie rodu często brali udział w zajazdach, sejmikach, służyli na dworach lub w wojsku (księga VI, w. 384–385); nad drzwiami domów zawsze były widoczne rodowe herby (księga VI, w. 466) • jeden z przedstawicieli rodu – Matyjasz – był konfederatem barskim, następnie został stronnikiem królewskim (księga VI, w. 503); wykazał się odwagą i szlachetnością, zabierając ciężko rannego Macieja Pocieja z pola bitwy (księga VI, w. 521–528)

RÓD SOPLICÓWRÓD HORESZKÓWRÓD DOBRZYŃSKICH• Jacek Soplica wstępuje do zakonu bernardynów (przyjmuje imię Robak – księga X, w. 829–831); z warchoła, zawadiaki przemienia się w patriotę (księga IV, w. 358–362); kieruje się zasadami moralnymi (np. zwraca uwagę Telimenie, że swoim postępowaniem daje Zosi zły przykład – księga VI, w. 106–117) • Sędzia nazywa siebie wdowcem, nie zamierza związać się z inną kobietą, ponieważ nieustannie myśli o Marcie (księga X, w. 281–284); opiekuje się synem brata, z którym ma dobre relacje; pielęgnuje szlacheckie tradycje i dba o ich przestrzeganie (księga I, w. 219–223) • Tadeusz zostaje narzeczonym Zosi (księga X, 301–304); patriotą, reformatorem (księga XII, w. 500–505) • Hrabia po najeździe na Soplicowo ucieka za granicę, by zostać żołnierzem i walczyć o wolność ojczyzny • w czasach, kiedy rozgrywa się akcja właściwa epopei A. Mickiewicza, ród Dobrzyńskich liczy znacznie mniej członków niż w okresie swojej świetności (księga VI, w. 383–384) • Dobrzyńscy są zmuszeni pracować, aby się utrzymać (np. pasą bydło) – podobnie jak chłopstwo (księga VI, w. 387–388); wiele szlacheckich rodów naśladowało Dobrzyńskich, biorąc od nich przydomki, które nadawali sobie reprezentanci tego rodu (księga VI, w. 415–418) • herby szlacheckie przykryte serami (księga VI, w. 466–467)

Megalomania – przesadne skupienie na własnej doskonałości, samozadowoleniu oraz świadomości własnej wartości, znaczenia i możliwości prowadzące do zawyżenia samooceny Solidaryzm - kierunek społeczno-polityczny powstały w II połowie XIX wieku i głoszący naturalną wspólnotę interesów różnych grup i warstw społecznych w państwie, niezależną od ich statusu ekonomicznego lub zawodowego i związanych z nimi różnic interesów.