Fraszki Jana Kochanowskiego

T: Fraszki

JANA KOCHANOWSKIEGO

Skąd się wzięło słowo 'fraszka'?

Wprowadził je do literatury polskiej Jan Kochanowski. Słowo to wziął poeta z języka włoskiego. Wyraz 'frasca' ma kilka znaczeń. Pierwotnie znaczył tyle, co 'gałązka pokryta liśćmi', ale też 'drobiazg', 'żart', 'figielek', a więc coś małego, błahego, niezbyt poważnego - również w odniesieniu do rzeczy pisanych.

Informacje z tego slajdu zapisz do zeszytu.

01 krótki wierszowany utwór

cechy gatunkowe fraszki

02 różnorodna tematyka

03 czasem o żartobliwym charakterze

04 często kończy się wyrazistą puentą

Gatunek, jak wiele innych, wywodzi się z antyku. Starożytnym poprzednikiem fraszki był EPIGRAMAT (krótki utwór literacki w formie i treści zbieżny z fraszką, ale też swą genezą związany z napisami nagrobnymi). Tematyka fraszek. Opowiadają o wszystkich sferach życia: o ludzkich wadach i słabościach, ale też o miłości, radości. Poza tym pokazują scenki rodzajowe, obyczajowość w krzywym zwierciadle. Często również zawierają rozważania filozoficzne i ironiczne refleksje o życiu ludzkim.

Na lipę

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpocznij sobie! - uosobiona lipa (będąca podmiotem lirycznym) zaprasza by spocząć w swoim cieniu. Używa do tego apostrofy (bezpośredniego zwrotu do gościa). GOŚĆ to każdy czytelnik, osoba zmęczona, potrzebująca wytchnienia. DRZEWO oferuje chłód, spokój, wygodę i ciszę. W utwórze występuje dużo epitetów (chłodne wiatry, wonnego kwiatu, pracowite pszczoły, cichy szept, słodki sen), które ułatwiają odczucie tego mejsca jako bezpiecznego, miłego, sielskiego. w hesperyjskim sadzie - w mitologicznym ogrodzie bogów, w którym rosły złote jabłka, podarunek ślubny matki Zeusa, Gai, dla jego przyszłej żony Hery. Nawiązania do kultury antycznej było elementem charakterystycznym dla twórców renesansu.

Utwór jest pochwałą życia zgodnego z naturą, które zapewnia człowiekowi harmonię. piękno przyrody pozwala zapomnieć o trudach życia.

Na zdrowie

Podmiot liryczny używa apostrofy - zwraca się bezpośrednio do zdrowia, nazywając je szlachetnym. Zdaniem podmiotu lirycznego doceniamy wartość zdrowia dopiero wtedy, kiedy je tracimy. Poeta przeciwstawia zdrowiu takie wartości jak: bogactwo, młodość, wysokie stanowiska społeczne, władzę, które nie mają znaczenia, jeśli człowiek się rozchoruje. Cenę zdrowia poznaje się dopiero wtedy, kiedy się je utraci. Podmiot liryczny nawet nazywa zdrowie - klejnotem, prosząc je o to, by na zawsze zamieszkało w jego domu.

O żywocie ludzkim

FRASZKI to wszystko, cokolwiek myślemy - tu słowo 'fraszka' oczywiście występuje w znaczeniu czegoś błahego, nieistotnego. Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy - to jest myśl o niepewności i zmienności ludzkiego losu. Pieniądze, władza, uroda, sława to wartości nietrwałe. Życie ludzkie jest porównane do teatru kukiełek. Człowiek, wbrew pozorom, często nie decyduje o swoim losie. Jest jedynie aktorem odgrywającym rolę w teatrze życia.

NA dom w czarnolesie

Podmiot liryczny w 1. os. liczby pojedynczej zwraca się za pomocą apostrofy do Boga (Panie), dawcy życia, z prośbą o błogosławieństwo. Ta fraszka ma charakter religijny o widocznych akcentach autobiograficznych. Podmiot liryczny nie zabiega o dobra materialne, jego życzeniem jest mieszkanie w miejscu, z którym się utożsamia. W tym "gnieździe ojczystym" chciałby żyć w zdrowiu, prawdzie, wśród przychylnych ludzi. To są dla niego rzeczy najistotniejsze.

Na nabożną

do hanny

na młodość

Na palcu masz dyjament, w sercu twardy krzemień, Pierścień mi, Hanno, dajesz, już i serce przemień.

Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli, Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.

Jeśli nie grzeszysz, jako mi powiadasz,Czego się miła, tak często spowiadasz?

+ info

+ info

+ info

PRZYPOMNIENIE I NOWA WIADOMOŚĆ

LIRYKA to jeden z trzech rodzajów literackich (obok epiki i dramatu), który obejmuje utwory ukazujące uczucia, myśli, przeżycia wewnętrzne, wrażenia podmiotu lirycznego. Podmiot liryczny może wypowiadać się bezpośrednio lub pośrednio. Utwory liryczne są zazwyczaj podzielone na wersy i strofy (zwrotki).

Wiersz sylabiczny to wiersz regularny, w którym wszystkie wersy mają jednakową liczbę sylab (zgłosek), stały rytm. Wprowadził go do polskiej poezji Jan Kochanowski. Najpopularniejsze typy wiersza sylabicznego to: 8-zgłoskowiec, 11-zgłoskowiec, 13-zgłoskowiec.

Fra-szki to wszy-stko, co-kol-wiek my-śle-my (11) Fra-szki to wszy-stko, co-kol-wiek czy-nie-my.(11) Nie masz na świe-cie żad-nej pew-nej rze-czy, (11) Pró-żno tu czło-wiek ma co mieć na pie-czy. (11)

Jan Sztaudynger (1904-1970)

Poeta i satyryk, który, między innymi, tworzył fraszki i aforyzmy. Utwory te można znaleźć m.in. w tomikach pt. "Piórka"(1954), "Puch ostu" (1958).

Jaki obraz człowieka wyłania się z utworów Jana Sztaudyngera? Jakie prawdy życiowe zostały przedstawione w zamieszczonych fraszkach? LUSTRO Raz cię lustro zasmuci, GŁOS W TELEFONIE Raz cię zauroczy. Hallo? - tu sumienie, Niełatwo z sobą samym Czy pan zamówił budzenie? Zostać w cztery oczy. FORTUNA ZMARSZCZKI Fortuna toczy się kołem, Każda zmarszczka ma historię swą, Pod kołem to pojąłem. Każda rzeźbiona uśmiechem lub łzą. RADA Nie narzucaj światu Swojego formatu.

Dziękuję