Język migowy

Język MIGOWY

Anna Bąk

Start

Środowisko rozwoju języka migowego

Pojęcie niesłyszący jest najszerszym terminem. Dotyczy wszystkich osób z uszkodzeniem słuchu w stopniu znacznym i głębokim, ma charakter najbardziej ogólny.

• Pojęcie głuchy w zasadzie ma podobne znaczenie, lecz powinno być używane w odniesieniu do osób niesłyszących, które opanowały mowę dźwiękową jako środek porozumiewania się.
• Termin głuchoniemy odnosi do osób niesłyszących od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa, nieposługujących się mową dźwiękową.
• Osoby, które utraciły słuch w wieku dojrzałym i/lub późniejszym, określane są terminem ogłuchły lub późno ogłuchły. Niekoniecznie będą się one komunikować językiem migowym; zazwyczaj noszą aparaty słuchowe i używają języka fonicznego

Istotną kwestią jest też stopień głuchoty. Najcięższe konsekwencje dotykają osoby, które utraciły słuch we wczesnym dzieciństwie lub już urodziły się jako niesłyszące, a sam ubytek słuchu jest znaczny lub głęboki. Dla osób z tej grupy podstawową formą komunikacji pozostaje język migowy. Od stopnia ubytku słuchu oraz środowiska życia głuchych zależne będzie pojmowanie rzeczywistości, jej odbiór, a także interpretacja oraz stopień wykorzystania i opanowania języka migowego.

U każdej z wymienionych wyżej grup język migowy będzie wyglądać inaczej, bo będzie pełnić inną rolę – od podstawowego narzędzia komunikacji po rolę tylko pomocniczą.

Czym jest język migowy?

Język migowy charakteryzuje przekaz informacji za pomocą kanału gestowo – wzrokowego, a nie głosowo-słuchowego jak w mowie dźwiękowej. Język jest zawsze zjawiskiem społecznym, powstaje z potrzeby danej społeczności. Język migowy jest językiem społeczności osób Niesłyszących – Głuchych i Głuchoniemych. Język migowy połączony jest z mową ciała, która ułatwia rozmówcom przekazywanie informacji.

• Język migowy zaliczany jest do języków naturalnych, wizualno-przestrzennych, których używa populacja osób niesłyszących.
• Istnieje wiele języków migowych.
• Szacuje się, że na świecie używa się 200-300 języków migowych, których liczba stale rośnie. Zawierają one swoje własne słownictwo i zasady gramatyczne.
• Jako język naturalny przyswajany jest przez dziecko niesłyszące poprzez naukę migania (znaki ideograficzne), czyli wykonywania ściśle określonych gestów i ruchów rąk, z uwzględnieniem mimiki twarzy oraz ruchów tułowia i głowy. Każdy język migowy ma swój własny system znaków, których ilość waha się od 5 do 15 tysięcy. Są one również uzupełniane m.in.alfabetem palcowym, liczebnikami, znakami interpunkcyjnymi.

Kto uczy się języka migowego?

• Języka migowego uczą się osoby, które nie słyszą od urodzenia, ale także Ci, którzy przykładowo związali się z osobą głuchoniemą lub mają kogoś bliskiego, kto nie słyszy.
• Język migowy będzie przydatny także wielu terapeutom, którzy na co dzień mogą w swoim gabinecie spotkać różnych pacjentów.
• Nauka języka migowego nie jest prosta. Im jesteśmy starsi, tym trudniej będzie się go przyswajało, ale nie ma rzeczy niemożliwych.

Jak to się zaczęło?

Już w starożytności Platon wspomniał o możliwości wykorzystywania gestów do porozumiewania się z głuchymi. Najstarsze zachowane informacje o posługiwaniu się alfabetem palcowym pochodzą z XII wieku gdy ślubujący milczenie cystersi opracowali do porozumiewania się system daktylograficzny (mowa palcowa).W przeszłości osoby niesłyszące spadały na najniższe szczeble drabiny społecznej, nie przysługiwały im żadne prawa ani pomoc w znoszeniu trudów dnia codziennego. Skutkowało to naturalnym izolowaniem głuchych. Ich los nieco polepszył się w XVI wieku za sprawą jednego z poważanych hiszpańskich rodów de Velasco. W rodzinie tej znajdowało się wielu głuchych (najprawdopodobniej z powodu wady genetycznej). Ród de Velasco położył ogromny nacisk na naukę mowy wśród niesłyszących członków rodziny. Wynikało to m.in. z tego, że w myśl ówczesnych praw- człowiek, który nie mówił, nie mógł być dziedzicem rodzinnego majątku, dlatego ród zadbał o naukę języka i porozumiewanie się najbliższych. To ułatwiło funkcjonowanie również pozostałym niesłyszącym członkom społeczeństwa.

Jak to się zaczęło?

W XVIII wieku we Francji i Anglii nastąpił przełom, jeśli chodzi o sposób traktowania osób niesłyszących – to tutaj powstały pierwsze internaty i szkoły dla niesłyszących (następnie zmiany pojawiły się w Polsce i Niemczech). To dało iskierkę nadziei osobom głuchym, które również chciały się uczyć i prowadzić normalne życie. W Polsce pierwszą szkołą dla głuchoniemych był powstały w roku 1817 i istniejący do dziś Instytut Głuchoniemych w Warszawie. Ta data wyznacza początek kształtowania się polskiego języka migowego. Przez ponad 100 lat, od połowy XIX wieku do lat 80. XX wieku, w edukacji głuchych dominowała doktryna oralistyczna*. Według niej głusi mieli uczyć się czytać z ust. Niesłyszącym zakazywano migania, a w szkołach zdarzały się przypadki wiązania rąk, by tej praktyce przeszkodzić. Stąd wielu głuchych uważa, że język migowy był marginalizowany przez osoby słyszące chcące narzucić swoje poglądy na komunikację głuchych. W 1981 roku Szwecja jako pierwszy kraj na świecie nadała szwedzkiemu językowi migowemu status pierwszego języka głuchych, prawnie sankcjonując język migowy nie tylko jako środek komunikacji osób głuchych, lecz jako pełnoprawny język określonej grupy obywateli Szwecji.

Czy język migowy jest uniwersalny na całym świecie?

Na świecie nie ma jednego uniwersalnego języka, który obowiązywałby i byłby rozumiany wszędzie. Tam gdzie mówi się innym językiem fonicznym, inny jest również język migowy. Języki migowe bowiem – podobnie jak w przypadku standardowych języków „dźwiękowych” powstawały na całym świecie w sposób naturalny i całkowicie od siebie niezależny. Co więcej, język migowy na terytorium jednego kraju lub obszaru języka fonicznego może być zróżnicowany, również w zależności od obszarów dialektów, na których jest używany, np. w obszarze niemieckojęzycznym istnieją różne języki migowe: wariant niemiecki, austriacki, czy szwajcarski, a tylko w samej Szwajcarii wyróżnia się aż kilka odrębnych dialektów języka migowego.

Szacuje się, że na całym świecie języków migowych jest około dwustu. Podobnie jak w językach mówionych, również w językach migowych istnieją „rodziny języków”, które wzajemnie się przenikają. W ich ramach poszczególne języki migowe wykazują wzajemne podobieństwa, co ułatwia komunikowanie się za ich pomocą użytkowników różnych języków tej samej rodziny, (np. niemiecki język migowy jest zbliżony do języka austriackiego).

Czy język migowy jest uniwersalny na całym świecie?

Mimo tego że w każdym kraju Głusi mają swój własny, odrębny język, istnieją również dwa międzynarodowe języki migowe, do których zalicza się: GESTUNO –„migowy” odpowiednik języka esperanto, oficjalny język Światowej Federacji Głuchych, stosowany wszędzie, w przeciwieństwie do mówionego/pisanego esperanto. Język ten jest używany w trakcie oficjalnych spotkań, konferencji, seminariów czy zawodów sportowych. ASL – polecany do nauczenia się w celu nawiązania swobodnych kontaktów na świecie. Tak jak ludzie uczą się angielskiego, aby móc porozumieć się na całym świecie, Głusi uczą się ASL – Amerykańskiego Języka Migowego.

Żaden z nich nie jest jednak w stanie do końca przełamać barier występujących przy komunikowaniu się ze sobą Głuchych pochodzących z różnych części świata.

Znaki języków migowych możemy podzielić na dwie grupy:

ideograficzne

daktylograficzne

Znaki określające poszczególne litery oraz liczby nazywamy znakami daktylograficznymi (w językach migowych pełnią jedynie funkcje pomocnicze)

Ideogramy to znaki migowe, umowne gesty określające poszczególne pojęcia

Polski język migowy

W Polsce osoby niesłyszące posługują się dwoma zupełnie różnymi systemami komunikacji: polskim językiem migowym (PJM) i systemem językowo-migowym (SJM). Dla niewprawnego oka są one nie do odróżnienia, podobnie jak dla niewprawnego ucha język koreański i wietnamski. Język migowy jest językiem, który posiada własne słownictwo i składnię. Powstawał w sposób naturalny, poprzez komunikowanie się gestami osób głuchych. Gdy brakowało im słowa – tworzyli je na potrzeby swego języka. Ten naturalny rozwój wymagał stałego kontaktu osób, które go używały. W przeciwnym wypadku ulegał zanikowi i zapomnieniu.

Polski język migowy

Język migowy nie ma nic wspólnego z językiem polskim – powstawał od niego niezależnie. Ma też niewiele wspólnego z innymi językami migowymi. Trzeba też koniecznie pamiętać, że dla wielu osób niesłyszących jest to podstawowa forma komunikacji, a język polski pisany jest językiem drugim lub w ogóle nie jest znany. W wypadku tych osób nie da się informacji przekazać poprzez zapisanie ich na kartce, podobnie jak nie da się dostatecznie głośno i wolno mówić do kogoś, kto nie zna języka polskiego.Naturalnym językiem osób niesłyszących w Polsce jest Polski Język Migowy (PJM), który od 1 kwietnia 2012 roku jest oficjalnym językiem ustawowym. Umożliwia to osobom głuchym określanie PJM jako języka, którym posługują się na co dzień.

Cechy charakterystyczne PJM

• niemanualność – dużą rolę komunikacyjną odgrywa ruch i ułożenie tułowia, głowy, a także mimika twarzy;
• fonologia – język migowy nie zawiera typowych odpowiedników fonemów, czyli głosek. Zawiera za to ich wizualną realizację;
• morfologia – język migowy ma bogatą morfologię (słowotwórstwo), a także fleksję (odmianę części mowy); ponadto w języku tym jest możliwość tworzenia nowego wyrazu na podstawie innego;
• składnia – budowa wypowiedzeń w języku migowym oparta jest na szyku SVO – występowanie podmiotu przed orzeczeniem, a dopełnienia na końcu;
• symultaniczność – w języku migowym za artykulatory przyjmuje się dłonie i twarz, dzięki czemu osoba niesłysząca może jednocześnie nadawać kilka znaków, np. lewą lub prawą dłonią czy za pomocą mimiki twarzy.

System językowo migowy (SJM)

język polski + język migowy

SJM nie jest językiem, ale raczej sposobem kodowania informacji językowych za pomocą gestów. Podstawę dla niego stanowi język polski, więc w sposób naturalny użytkownicy SJM znają dosyć dobrze także język polski. SJM wykorzystuje gesty pochodzące z PJM, chociaż z biegiem lat ta zbieżność zanika, ponieważ PJM ewoluuje, a SJM jest spetryfikowany. Dla pewnego zobrazowania można porównać SJM do Esperanto, czyli sztucznego języka opracowanego 125 lat temu przez Ludwika Zamenhofa. Jest to sztuczny i sztywny język oparty o źródła łacińskie. Celem powstania było ułatwienie komunikacji pomiędzy ludźmi mówiącymi na codzień różnymi językami. Tak się nie stało. Podobnie SJM miał być pomostem komunikacyjnym pomiędzy osobami słyszącymi i niesłyszącymi.SJM był bardzo silnie promowany w Polsce w systemie oświaty osób niesłyszących, a język migowy był tępiony. W ten sposób doprowadzono niemal całkowicie do jego wyginięcia. Jednak osoby głuche starały się kultywować PJM i na jego bazie budowały swoją tożsamość. Trochę jak budują ją mniejszości narodowe.

Subtitle

Cechy charakterystyczne SJM

• Istotą systemu jest wspomaganie wyraźnej wypowiedzi dźwiękowo-artykulacyjnej znakami migowymi. Oznacza to, że w wypowiedzi systemem językowo migowym wiodąca jest mowa dźwiękowa, a znaki migowe jedynie wspierają i uzupełniają wypowiedź słowną, ułatwiając jej zrozumienie. Dzięki podwójnemu kanałowi przekazu – mowie dźwiękowej i równolegle przekazywanym znakom języka migowego – niesłyszący odbiorca łatwiej odczytuje treść wypowiedzi z ust.
• stworzony pod silnym wpływem polszczyzny fonicznej.
• język mówiony w postaci głośnego i wyraźnego mówienia
• język migany, czyli migana odmiana języka narodowego – znaki migowe o tej samej treści co mowa i przekazywane równolegle z nią (z polską gramatyką i składnią)
• elementy prozodyczne wypowiedzi – mimika twarzy i inne zachowania kinetyczne (mowa ciała).

Daktylografia

Wspólny dla PJM i SJM jest polski alfabet "palcowy.

Mowa palcowa- została wprowadzona do nauczania osób głuchych przez mnicha hiszpańskiego Pedra de Ponce w XIV wieku. Przejął on prawdopodobnie tę formę porozumiewania się z klasztorów o zaostrzonym rygorze, zakazującym zakonnikom ustnej konwersacji. Daktylografia to jedna z form porozumiewania się oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny. Znaki migowe daktylograficzne, w tym głównie alfabet palcowy, służą przede wszystkim do celów specjalnych, takich jak przekazywanie nazw własnych i wyrazów, dla których brak znaków ideograficznych i wreszcie przekazywanie końcówek wyrazów w systemie językowo-migowym pełnym. Alfabet palcowy ma również zastosowanie przy przekazywaniu imion, synonimów i wyrazów bliskoznacznych, a także przy wprowadzaniu nowych pojęć wraz z ich znakami migowymi (tzw. literowanie nowych wyrazów).

Bibliografia

http://poradnik-logopedyczny.pl/komunikacja-alternatywna/komunikacja-alternatywna/249/daktylografia.html http://silniwchorobie.pl/303/glusi-i-ich-jezyk http://www.forumlogopedyczne.us.edu.pl/wp-content/uploads/227-234.pdf http://www.zpswr.cieszyn.pl/media/Aktualnosci20142015/WDN/Szkola%20podstawowa/Jezyk%20migowy.pdf http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/11716?print_doc_id=46943 https://bwn-koda.pl/jezyk-migowy/o-jezyku-migowym/ https://www.laryngo.pl/artykul/ciekawostki-o-jezyku-migowym/21826 http://www.meridium-tlumaczenia.com.pl/blog/?p=527 https://www.aptekagemini.pl/poradnik/zdrowie/jezyk-migowy-czyli-sztuka-migania/

Dziękujęza uwagę

Anna Bąk gr 75