INNY ŚWIAT LEKCJA 1

o innym świecie gustawa herlinga-grudzińkiego

Ala Krawczyk

Po dzisiejszej lekcji powinieneś umieć:

- przedstawić G. Herlinga-Grudzińskiego - zinterpretować tytuł i motto utworu - omówić narrację i styl powieści - wyliczyć cechy gatunkowe utworu - zaprezentować ogólną problematykę tekstu

Gustaw Herling-Grudziński

Najpierw poznaj kontekst biograficzny lektury. Zapoznaj się z osobowością Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oglądając film.

TYTUŁ I MOTTO

Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego nie podobny; tu panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy; tu trwał martwy za życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie niezwykli. Ten oto zapomniany zakątek zamierzam tutaj opisać.

Fiodor Dostojewski Zapiski z martwego domu

GATUNEK

powieść autobiograficzna - odmiana powieści, której fabuła oparta jest na autentycznych wydarzeniach z życia bohatera. W tego typu powieści autor zwykle pełni funkcję narratora

powieść z pogranicza powieści, eseju i literatury faktu, próbująca dać świadectwo prawdzie o obozowej rzeczywistości i dotrzeć do istoty wiedzy o naturze ludzkiej w ogóle

zbiór mikronowel, każdy rozdział to zamknięta całość

powieść wspomnieniowa - utor występuje pod własnym imieniem i nazwiskiem. Istnieje w niej jednak bohater zbiorowy – społeczność więźniów oraz opisane są losy innych bohaterów indywidualnych

utwór kronikarski i retrospektywny - w którym autor – bazując na notatkach pisanych tuż po opuszczeniu łagru oraz na własnych wspomnieniach - autor dał świadectwo polegające na szczegółowym opisie sowieckiego systemu więziennego, którego symbolem stał się łagier - obóz pracy przymusowej

narracja

W Innym świecie narracja prowadzona w 3. osobie liczby pojedynczej przeplata się z narracją odautorską, prowadzoną w 1. osobie liczby pojedynczej. Całość składa się z sekwencji luźno powiązanych ze sobą, odrębnych „obrazów więziennych”, które łączy wspólna tematyka obozowa. Autor nakreślił wiele portretów ludzi, przyglądając się przede wszystkim ofiarom, ale także katom systemu.

Cechami tej narracji są: - werystyczna metoda opisu (weryzm – skrajny naturalizm, cecha literatury dokumentarnej) - behawioryzm ze skłonnością do naturalizmu, występują tu turpistyczne metafory, - dociekliwość psychologiczna, - pasja analizy - komentarze i wypowiedzi narratora są empatyczne i nacechowane sympatią, współczuciem, miłością do współwięźniów

STYL

W większej części protokolarny, powściągliwy. Niekiedy obrazowy, wyszukany, poetycki (Np.: Nasz barak wypływał na bezksiężycowe morze ciemności i niby okręt widmo uciekał ścigany co nocy przez śmierć, unosząc pod swym pokładem śpiącą załogę skazańców.

tematyka

Inny świat to jeden z pierwszych literackich opisów życia w łagrach sowieckich.

problematyka

Inny świat jest:

• świadectwem radzieckiego (sowieckiego) systemu przemocy,
• wnikliwym ukazaniem degradacji człowieczeństwa w warunkach więziennych i łagrowych,
• analizą procesu umierania człowieka w systemie totalitarnym,
• studium psychologiczno-socjologicznym,
• dokumentem a zarazem dziełem filozoficznym analizującym funkcjonowanie, niepodważalnych zdawałoby się, zasad etycznych w warunkach ekstremalnych,
• przestrogą wobec niebezpieczeństwa odrodzenia się totalitaryzmu.

czas i miejsce akcji

czas - II wojna światowa; miejscami akcji są kolejne etapy pobytu Herlinga-Grudzińskiego w więzieniach i łagrach sowieckich: Grodno, Witebsk. Leningrad, Wołogda, Jercewo. W przeważającej części akcja Innego świata toczy się w sowieckim łagrze, nazywanym także gułagiem (to skrót od pełnej nazwy: Gławnoje Uprawlienije Isprawitielno-Trudowych Łagieriej – Główny Zarząd Poprawczych Obozów Pracy). Na mocy wieloletnich wyroków więźniów kierowano do niewolniczej pracy w surowych warunkach (na Syberii i w północnej Rosji) - przy wyrębie lasów, wydobywaniu surowców, budowaniu szlaków komunikacyjnych.

FORMA DZIEŁA

Osią tematyczną przedstawianych wydarzeń są najczęściej losy poszczególnych współwięźniów. W tych partiach książki dokumentaryzm przeplata się z fikcją literacką.

Obserwacjom reportersko-kronikarskim, pisanym przez kogoś, kto doświadczył piekła „nieludzkiego świata”, towarzyszą partie eseistyczne, będące zapisem refleksji odautorskich o charakterze egzystencjalnym.

INTERPRETACJA TYTUŁU

Bohater-narrator konsekwentnie nie usprawiedliwia zła. Zamiast wypowiedzieć słowo „rozumiem”, odwraca głowę i milczy.

Dla jednych interpretatorów nieskuteczne i rozpaczliwe próby ratowania własnego człowieczeństwa są dowodem zwycięstwa systemu. Dla innych wręcz przeciwnie, świadectwem tego, że człowiek jest silniejszy niż warunki, w których żyje. W tym ujęciu czas i miejsce nie determinują zasad etycznych.

Dziś na lekcji dowiedziałeś się, że

Inny świat ukazuje degradację człowieczeństwa w warunkach więziennych i łagrowych

Napisz jeden argument potwierdzający tę tezę.

Ale uwaga! Nie chodzi jedynie o to, abyś wykazał się znajomością lektury! Bardziej zależy mi na tym, abyś pokazał, że umiesz budować arumentyw według podanych Ci wskazówek. Dlatego zadabaj, aby Twój argument był zbudowany według podanego Ci schematu. Zatem, zanim zaczniesz pracę, koniecznie wróć do wskazanego Ci obok tematu.

Ćwicz też, proszę, umiejętność czytania ze zrozumieniem.

Najpierw samodzielnie - tak jak potrafisz - wypełnij arkusz,

a dopiero potem porównaj swoje odpowiedzi z podanym Ci przykładowym modem.

model odpowiedzi

czytanie ze zrozumieniem

Dziś to już wszystko...