Adam Mickiewicz i jego epopeja narodowa

WSTĘP DO SPOTKANIA Z LEKTURĄ"PAN TADEUSZ"

Temat: Twórca i jego czasy - Adam Mickiewicz. O epopei narodowej.

Monika Szkliniarz

Adam Mickiewicz (1798-1855)

Dorastał w Nowogródku na Wileńszczyźnie. Po studiach na Uniwersytecie Wileńskim pracował jako nauczyciel w Kownie. W 1822 roku opubliował Ballady i romanse, które są uznawane za pierwsze romantyczne dzieło w polskiej literaturze. Jako członek Towarzystwa Filomatycznego został oskarżony o działalność antycarską i musiał opuścić Litwę. W kolejnych latach mieszkał w Petersburgu, na Krymie i w Moskwie, gdzie opublikował Sonety krymskie. W 1829 r. wyjechał w podróż po Europie. Zwiedzał Niemcy, Szwajcarię i Włochy. Nawiązał liczne kontakty w międzynarodowym środowisku artystycznym. Ostatecznie osiadł w Paryżu. W 1834 r. ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci. W tym samym roku ukazało się ostatnie ważne dzieło literackie Mickiewicza - Pan Tadeusz. Zmarł w Stambule, gdzie organizował polskie oddziały, które miały wziąć udział w wojnie turecko-rosyjskiej.

Adam Mickiewicz

1798

1832

1855

1823-1824

osiedlenie się w Paryżu

proces filomatów i filaretów

śmierć w Stambule

narodziny w Zaosiu lub Nowogródku

1822

1831-1832

1834

wydanie Ballad i romansów (początek romantyzmu w Polsce)

pobyt w Wielkopolsce i Dreźnie

pierwsze wydanie Pana Tadeusza

Poemat o szlacheckiej zbiorowości

Wieść o wybuchu powstania listopadowego zastała Mickiewicza w Rzymie. Wiosną 1832 r. poeta wyruszył w podróż do Polski, aby wziąć udział w walkach. Kiedy jednak w sierpniu przekroczył granicę, okazało się, że powstanie już upadło. W województwie poznańskim spędził kilka miesięcy, korzystając z gościny miejscowych polskich ziemian. Był zapraszany na polowania, przyjęcia, grzybobrania. Tryb życia szlachy wielkopolskiej niewiele różnił się od zwyczajów i codziennych zajęć ziemian litewskich, dlatego w poecie ożyły wspomnienia z dzieciństwa. Postanowił napisać poemat o szlacheckiej zbiorowości. Zacżął go jeszcze w 1832 r. w Dreźnie, a ukończył w lutym 1834 r. w Paryżu.

PRZYCZYNY POWSTANIA "PANA TADEUSZA"

WEWNĘTRZNE

ZEWNĘTRZNE

• patriotyzm (chęć utrwalenia dawnej świetności Polski szlacheckiej, przywołanie piękna litewskiej ziemi, przypomnienie historii Polski - poruszenie serc i sumień rodaków;
• tęsknota za utraconym krajem dzieciństwa (Mickiewicz wraca myślami do kraju dzieciństwa i wspomnień z nim związanych

• upadek powstania listopadowego (Mickiewicz boleśnie przeżywał narodową klęskę);
• sytuacja na emigracji (trudna sytuacja emigrantów na obczyźnie; Mickiewicz ucieka od emigracyjnych sporów w ,,kraj lat dziecinnych''.

"PAN TADEUSZ" JAKO EPOPEJA NARODOWA

utwór pisany wierszem (Pan Tadeusz jest pisany trzynastozgłoskowcem [każdy wers zawiera trzynaście sylab], dwa sąsiadujące wersy są związane rymami)

tekst dużych rozmiarów (Pan Tadeusz składa się z 12 ksiąg)

przedstawia losy bohaterów na tle ważnych dla całego narodu wydarzeń historycznych (losy bohaterów Pana Tadeusza przedstawione są na tle kampanii napoleońskiej - wkroczenia wojsk francuskich na Litwę, z którym Polacy wiązali nadzieję na odzyskanie niepodległości)

wprowadza bohatera zbiorowego (bohaterem zbiorowym Pana Tadeusza jest polska szlachta - jest ona głównym bohaterem utworu)

ukazuje bogate tło obyczajowe (w Panu Tadeuszu są to np.: uczty, grzybobranie, polowania, tańce, a nawet staropolskie potrawy)

występuje trzecioosobowy narrator (w Panu Tadeuszu narracja prowadzona jest przez dwóch narratorów trzecioosobowych: pierwszy jest wszechwiedzący [zna wszystkie uczucia bohaterów], zaś drugi - ma ograniczoną wiedzę [pełni funkcję wyraziciela przekonań charakterystycznych dla ogółu])

"PAN TADEUSZ" JAKO EPOPEJA NARODOWA

akcja jest epizodyczna (w Panu Tadeuszu pojawia się wiele epizodów, które nie stanowią głównej osi wydarzeń, ale pełnią ważną rolę w utworze, np. spór Asesora z Rejentem)

rozpoczyna się inwokacją (Pan Tadeusz rozpoczyna się inowokacją - czyli rozbudowaną apostrofą - do Litwy oraz Matki Boskiej)

posługuje się podniosłym stylem (w Panu Tadeuszu styl podniosły miesza się z żartobliwymi opisami mniej poważnych sytuacji)

10

zawiera rozbudowane porównania (homeryckie) i szczegółowe opisy (w Panu Tadeuszu znajdują się bogate opisy, np. tabakiery Jacka Soplicy czy serwisu Wojskiego, zawierające porównania homeryckie [np. porównanie chmury do żółwia])

11

utwór wielowątkowy (akcja Pana Tadeusza skomponowana jest z wielu wątków, takich jak: dzieje Jacka Soplicy, romans między Tadeuszem a Zosią i Telimeną, spór o zamek)

12

zawiera retardacje (retardacja to taka część utworu, która zatrzymuje akcję, opóźnia kolejne wydarzenia, ma na celu zaciekawić czytelnika; w Panu Tadeuszu tę rolę pełnią liczne opisy, np. przyrody, nieba, grzybów)

Dziękuję za udział w lekcji.