Młoda Polska

MŁODA POLSKA

Kocham cię - a gdy cię spotkam, udaję, że cię nie kocham.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

01 Czas trwania epoki

Okres trwania tej epoki przypada na lata 1890-1918.

02 Nazwa epoki

i nazwy synonimiczne

Nazwa epoki

Termin "Młoda Polska" wywodzi się z ówczesnej mody, która nakazywała wyraźne wyróżnienie współczesności, dlatego w Europie nastała moda na wykorzystywanie określenia "Młoda". Nazwa "Młoda Polska" jest analogiczna do np. "Młodych Niemiec"

Dekadentyzm

Neoromantyzm

Nawiązujący do romantyzmu nurt, upowszechniony zwłaszcza w muzyce.

Zniechęcenie do podejmowania wszelkich wyzwań, objawiające się melancholią.

Modernizm

Fin de Siecle

Ogół kierunków awangardowych w literaturze i sztuce, sprzeciwiający się realizmowi.

Francuskie określenie końca wieku, związane z dekadenckimi tendencjami końca XIX wieku.

tak by się nam serce śmiało do ogromnych, wielkich rzeczy, a tu pospolitość skrzeczy, a tu pospolitość tłoczy, włazi w usta, uszy, oczy;

Stanisław Wyspiański

03 Idea Młodej Polski

Idea Młodej Polski

Młoda Polska jest to okres w historii literatury i sztuki przypadający na czas twórczości dwóch pokoleń – pisarzy urodzonych w latach 60. i 70. XIX wieku. Epoka rozwijała się jako odpowiedź na sytuację ideową, filozoficzną, polityczną i artystyczną końca wieku, ocenianą negatywnie. Świadczyło o tym poczucie ogólnie pojmowanego kryzysu wartości i systemów filozoficznych. Ówcześni twórcy uważali, że zachodnia cywilizacja nie ma już człowiekowi nic więcej do zaoferowania, a świat zmierza ku nieuchronnej katastrofie. Głoszono wówczas powinność "przewartościowania wartości". Nieco później bunt modernistyczny i pesymizm zaczęły być wtórne, głoszona była poezja aktywna i optymistyczna, np. poezja Leopolda Staffa.

04 Założenia nurtu

Założenia

Młoda Polska miała być protestem przeciw standaryzacji i technicyzacji życia społecznego. Ustosunkowując się do minionej epoki, młodopolanie przyjęli zdecydowaną postawę oskarżycielską w stosunku do pozytywistów, którym mieli za złe brak skutecznych działań i pogodzenie się z faktem podzielenia polskich ziem pomiędzy trzy sąsiednie mocarstwa. W tej kwestii epoka Młodej Polski była bardzo bliska epoce romantyzmu – oporu, walki z zaborcą (bunt modernistyczny), ale też w kwestii powrotu do tradycji i wartości narodowych (szczególną rolę pełnił tu dramat).

05 Literatura

Literatura

Do głosu doszły wówczas nowe prądy artystyczne oraz umysłowe, takie jak neoromantyzm, dekadentyzm, impresjonizm, ekspresjonizm, katastrofizm oraz symbolizm. Literacy młodopolscy nawiązywali do epoki romantyzmu, czyli zwycięstwa uczuć nad rozumem oraz wiarę w szczególną pozycję artysty w społeczeństwie.

06 Literaci - przedstawiciele młodopolskiej literatury

Przedstawiciele literaccy

Charakterystyczni dla tej epoki

• Joseph Conrad
• Jan Kasprowicz
• Władysław Reymont
• Leopold Staff
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer
• Stanisław Wyspiański
• Stefan Żeromski

Joseph Conrad (1857-1924)

Urodził się w Berdyczowie, w rodzinie szlacheckiej, jako Józef Konrad Korzeniowski. Gdy miał 4 lata, jego rodzice zostali zesłani w głąb Rosji. Był marynarzem, a później i kapitanem, pływał niemal po całym świecie. Powszechne uznanie jako pisarz zdobył w ostatnich latach życia. W swej twórczości poruszał problematykę etyczną, akcja jego utworów toczy się przeważnie w egzotycznej scenerii dalekich mórz. Najbardziej znane utwory to „Jądro Ciemności” (1899), „Lord Jim” (1900), „Nostromo” (1904), „Smuga cienia” (1917). Conrad doprowadził na wyżyny literaturę marynistyczną, tworząc tzw. sytuację conradowską i wprowadzając bohaterów ucieleśniających etos człowieka honoru.

Jan Kasprowicz (1860-1926)

Pochodził z chłopskiej rodziny spod Inowrocławia ale ukończył szkolę średnią, a potem wyższe studia, w 1921 roku został rektorem uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W kolejnych tomikach w jego wierszy do głosu dochodziły inne motywy i idee – od naturalizmu i przejęcia się pozytywizmem („Z chałupy”, 1887), przez wiersze wykorzystujące młodopolski impresjonizm i symbolizm, o tematyce tatrzańskiej (Krzak dzikiej róży”, 1898), katastrofizm i ekspresjonizm (cykl hymnów „Ginącemu światu”, 1901 i „Salve Regina”, 1902), aż do postawy franciszkańskiej („Księga ubogich”, 1916). Pisał także dramaty i był znanym tłumaczem literatury obcej.

Władysław Reymont (1867-1925)

Pierwotne nazwisko- Rejment. Był synem organisty z Kobieli Wielkich kolo Radomska. Imał się rożnych zawodów (czeladnik krawiecki, wędrowny aktor, pracownik na kolei), próbował się utrzymywać z pracy literackiej. Niezależność finansową dało mu odszkodowanie za wypadek kolejowy, któremu uległ w 1900 roku, odtąd mógł się całkowicie oddać pracy pisarskiej. Międzynarodową sławę i Nagrodę Nobla w 1924 przyniosła mu powieść „Chłopi”. Inne bardziej znane utwory pisarza to powieść „Ziemia obiecana”, „Komediantka” (i jej kontynuacja „Fermenty”) oraz „Rok 1794″, a także reportaż „Pielgrzymka do Jasnej Góry”.

Leopold Staff (1878-1957)

Pochodził ze Lwowa, ale od 1918 roku mieszkał w Warszawie. Słynie jako poeta trzech epok: Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i współczesności. Jego poezja ewoluowała od postawy aktywizmu „Sny o potędze”, 1901), a potem dekadentyzmu („Dzień duszy”, 1903), w kierunku klasycyzmu i franciszkanizmu („Ptakom niebieski”, 1905 i „Gałąź kwitnąca”, 1908) i ku fascynacji codziennością („Ścieżki polne”, 1919). Za szczytowe osiągnięcie poety uchodzi tomik „Wysokie drzewa”(1932).

Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940r)

Pochodził z rodziny o tradycjach artystycznych. Urodził się w Ludźmierzu na Podhalu. Uczył się i studiował w Krakowie. Debiutował w 1886 roku, szybko zdobył rozgłos. Większość swoich utworów lirycznych publikował w zbiorach o tytule „Poezja”, wydawanych co kilka lat. Napisał także kilka dramatów i wiele gawęd opartych na motywach podhalańskich (m.in. „Na skalnym Podhalu” i „Legenda Tatr”), oraz poczytnych wówczas powieści (np. „Anioł śmierci”, „Panna Mery”). Po I wojnie światowej mieszkał w Warszawie, z biegiem lat borykał się z nasilającą chorobą umysłową, zmarł w czasie okupacji. Został sportretowany jako typowy poeta młodopolski w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego.

Stanisław Wyspiański (1869-1907)

Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej. Całe jego życie było związane z Krakowem. Studiował historię, historię sztuki, literaturę, malarstwo (był uczniem Jana Matejki). W latach 1890-1894 dużo podróżował po Europie. Po powrocie do Krakowa wykonywał prace plastyczne (m.in. polichromie i projekty witraży w kościele Franciszkanów, portrety dzieci, kwiaty, widoki Krakowa) i pisał wiersze ale rozgłos przyniosły mu dramaty o tematyce patriotycznej: „Warszawianka”(1898), „Wesele”(1901), „Wyzwolenie” (1903), „Noc listopadowa”(1904), ogółem stworzył kilkanaście dramatów. Wyspiański, jako twórca koncepcji „teatru ogólnego”, wykorzystującego „syntezę sztuk”, wpisał się w dokonania Wielkiej Reformy Teatralnej przełomu wieków.

Stefan Żeromski (1864-1925r)

Od 1889 roku publikował swe utwory w czasopismach, kilka lat spędził w Szwajcarii, mieszkał we Lwowie i Zakopanem, ostatnie lata przeżył w Warszawie. Do najbardziej znanych jego utworów należą powieści: „Przedwiośnie” (1924), „Syzyfowe prace” (1897, „Ludzie Bezdomni” (1900), „Popioły” (1902), „Wierna rzeka” (1912); nowele i opowiadania, np. „Rozdzióbią nas kruki, wrony”, „Siłaczka”; dramaty, np. „Uciekła mi przepióreczka”; oraz liczne teksty publiczne. Działał w organizacjach socjalistycznych, angażował się w działania na rzecz ludzi najuboższych oraz w akcje patriotyczne. Jako dowód wdzięczności narodu otrzymał mieszkanie w oficynie Zamku Królewskiego w Warszawie.

07 Malarstwo

Młodopolskie malarstwo

Malarstwo przełomu XIX i XX wieku jest lustrem, w którym można obserwować tendencje panujące wówczas na świecie i w kraju, a odbijające się w nim niczym w zwierciadle. Dominowało w nim poczucie osamotnienia i przekonanie o bezkresie ludzkiego cierpienia. Realizowano jednak różne tendencje malarskie, czyli impresjonizm, symbolizm, dekadentyzm. Inspiracji dostarczały motywy i źródła takie jak:

• natura
• elementy ludowe
• kunszt Dalekiego Wschodu
• sztuka średniowieczna
• natura kobieca
• człowiek postrzegany jako istota otoczona przez Wszechświat
• świat mitologii i ludowych wierzeń

"Śmierć" - Jacek Malczewski

08 Przedstawiciele malarstwa młodopolskiego i ich obrazy

Młodopolscy malarze

• Jacek Malczewski
• Józef Mehoffer
• Stanisław Wyspiański
• Wojciech Kossak
• Witold Wojtkiewicz
• Wojciech Weiss

Jacek Malczewski

"Nieznana Nuta"

"Meduza"

Józef Mehoffer

"Dziwny ogród"

"Słońce majowe"

Stanisław Wyspiański

"Chochoły"

"Autoportret"

Wojciech Kossak

"Bitwa pod Racławicami"

"Ułan i dziewczyna"

Witold Wojtkiewicz

"Zjawisko"

"Cyrk - przed teatrzykiem"

Wojciech Weiss

"Pocałunek"

"Melancholik"

09 Impresjonizm

Impresjonizm

Termin "impresjonizm" wywodzi się z języka francuskiego i oznacza "wrażenie". Początkowo odnosił się tylko do malarstwa. Nazwa kierunku wywodzi się od tytułu obrazu Claude Moneta pt "Impresja. Wschód Słońca", który powstał w 1872r. Impresjoniści próbowali uchwycić chwile, ulotność i zmienność rzeczywistości. Ich technika polegała na rozmyciu konturów, grze półtonów i cieni.

Impresjonizm w literaturze

• "Melodia mgieł nocnych" Kazimierz Przerwa-Tetmajer
• "Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej" Kazimierz Przerwa-Tetmajer
• "Deszcz jesienny" Leopold Staff
• "Chłopi" Władysław Reymont
• "Przedśpiew" Leopold Staff
• "Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach" Jan Kasprowicz
• "Ludzie bezdomni" Stefan Żeromski
• "Wesele" Stanisław Wyspiański

Dziękuję za uwagę!

Maja Wiśnik

Źródła:

• Wikipedia
• Impresjonizm - klp.pl
• Cytaty z tagiem młoda polska - lubimyczytac.pl
• Pinterest
• Google Grafika
• Znani pisarze - Młoda Polska - jpmatura.pl